مزارات ایران و جهان اسلام

این بناى تاریخى در 6 کیلومترى شهر شیروان و در قسمت شمال شرقى بقعة امامزاده حمزه رضا ‰ واقع شده است. بناى مقبره مربوط به دوران تیموریان و حدود سال 785 هـ . ق ساخته شده است. ساختمان مقبره، خشتى و نماى خارجى آن، هشت ضلعى است؛ به طورى که اضلاع درگاه ورودى به داخل مقبره حدود 6 متر و دیگر اضلاع، 20/4 متر طول دارد. ارتفاع و عرض درهاى ورودى، به ترتیب 20/2 متر و 40/1 متر است. در قسمت فوقانى آن‏ها، قوسى ساخته شده است. ضخامت دیوارها 20/1 متر و قسمت داخلى بنا، چهارگوشه است. این مقبره گنبدى دارد که ارتفاعش از قسمت فوقانى بنا 5/2 متر و تا زیر گنبد 20/4 متر است. مقبرة تیمورى، متعلّق به یکى از سرداران معروف امیر تیمور گورکانى است که داراى سنگ قبر سیاه رنگى بوده که دزدیده شده است. بر دو روى سنگ، خطوطى حک بوده که به علّت ساییدگى دقیقاً خوانده نمى‏شده؛ اما کلمه «عیدخواجه» تا اندازه‏اى واضح‏تر از بقیّه خطوط بوده است در کتب تاریخى، از عید خواجه به عنوان یکى از سرداران معروف تیمور نام برده شده است.

بقعه با شکوه امامزاده حمزه رضا  علیه ‏السلام در روستاى زیارت (از دهستان زیارت، بخش مرکزى)، در یک کیلومترى جادّه اصلى شیروان ـ فاروج و در 5 کیلومترى شمال غرب شهر شیروان واقع شده و از زیارتگاه‏هاى مشهور استان خراسان شمالى و شهر شیروان است.

این بنا مجموعه‏اى مرکّب از حرم چهار گوش به طول هر ضلع هشت متر است که با واحدهاى پیرامون به وسیله درگاه‏هایى با عمق زیاد در ارتباط است. ارتفاع مقبره تا زیر گنبد، 5/7 متر و بلندى آن حدود  5/8 متر است که تماما از آجر و گچ و چوب ساخته شده است.

این مقبره با شکوه در خیابان 32 مترى شهداى شهر بجنورد واقع شده است. این بنا نمونه برجسته‏اى از آثار معمارى دورة پهلوى اوّل در بجنورد است که در وسط باغى قرار دارد. این مکان، مدفن افرادى است که به دلیل مخالفت در برابر شورش لهاک خان که در سال 1304 هـ . ش علم سرکشى بر افراشته بود، توسّط وى در میدان سرخ بجنورد تیر باران شدند.

 این پارک زیبا در 6 کیلومترى جاده بجنورد ـ اسفراین واقع شده و یکى از تفرجگاه‏هاى مشهور استان خراسان شمالى و شهرستان بجنورد است .از ویژگى‏هاى این پارک، درختان چنار قدیمى، استخر شنا، تپه و آب نماهاست که اخیراً جهت رفاه حال گردشگران فروشگاه‏هاى عرضه مواد غذایى، نمازخانه، سرویس بهداشتى و پارکینگ اضافه شده است.

این زیارتگاه که برخى آن را امامزاده مى‏پندارند، در خارج از روستاى گنبدلى از بخش رازوجرگلان، در 39 کیلومترى شمال غربى شهر راز واقع شده است.

در بخش بلندى از محطوه باستانى اورتاکى قرار دارد که شامل یک بناى چهار ضلعى در روس سکوى حدود یک مترى است. ورودى بنا رو به طرف شمال مى‏باشد. طول شمالى جنوبى بنا 6 متر و عرض شرقى غربى 6 متر است. در شرق بنا پنجره و در غرب آن نورگیر کوچکى و درختى که در کنار بقعه رشد کرده است، قرار دارد. سقف بنا مسطح و بخش‏هاى داخل یبنا نیز شامل سنگ قبرى با حجم مستطیل شکل در ابعاد 2×5/2 متر که از سنگ و گل ساخته شده است، قرار دارد.

این بقعه در یک کیلومترى شمال شرق روستاى پرسه سو و در دامنه‏هاى کم شیب درّة سومبار و در خط مرزى ایران و ترکمنستان، از توابع دهستان غلامان بخش رازوجر گلان و در 51 کیلومترى شمال غربى شهر راز واقع شده و چشم‏انداز آن زیبا است.

 ساختمان و پلان بقعه چهار ضلعى گنبد دار است، بنا بر سطح یک صفّه مستطیل شکل با مصالح سنگ و ملاط گل، قرار گرفته و ابعاد آن 10×18 متر است که امروزه بخش عمده‌اى از آن با ملات سیمان پوشانده شده و دو ورودى یکى در جهت غرب با هفت پلّه و یکى در جهت جنوب با سه پلّه براى دسترسى به سطح صحن ایجاد شده است.

بقعة این امامزاده در بالاى تپّه‏اى در حاشیه غربى روستاى ناویا،در 7 کیلومترى غرب شهر شوقان، در 100 کیلومترى شمال شرق شهر جاجرم واقع شده است.

این بنا مربوط به دورة قاجاریه است و داراى پلان مستطیل شکل و شامل دو اتاق مربّع شکل است. اتاق جنوبى به ابعاد 80/2×4 متر به عنوان مدخل بنا است. در دیوار شرقى این اتاق، درِ ورودى قرار دارد که عرض آن 80/2 متر است. در گوشه شمالى دیوار شرقى، درى قرار دارد که به اتاقى که قبرها در آن قرار دارند باز مى‏ شود.

این بنا در سمت جنوب شرقى روستاى غلامان از توابع بخش راز و جرگلان شهرستان بجنورد و در میان قبرستان روستا قرار گرفته است.

بنا، نقشه شش ضلعى دارد که ورودى آن در ضلع شمالى تعبیه شده. فضاى ورودى با یک پیش‏آمدگى تبدیل به ایوان شده و قوس پوشش آن از نوع جناقى است. فرم کلى بنا از نماى داخلى چهار طاقى با چهار پایه قطور در اضلاع چهارگانه، طاق‌نماهاى عمیقى وجود دارد و در اضلاع جنوبى و شرقى پنجره‏هایى براى تأمین نور فضاى داخلى تعبیه شده است.

بقعة این امامزاده در حدود چهار کیلومترى جنوب غرب روستاى بام، در میان مزارع گندم و در 32 کیلومترى شمال شهر صفى آباد قرار گرفته و به سلطان مصیّب و سیّد مصیّب مشهور است.

شالوده بنا از سنگ لاشه و ملاط گل و گچ ساخته شده و داخل آن به صورت مربع و به ابعاد 6×6 متر است. چهار زاویه اتاق را با ایجاد چهار گوشواره به دایره تبدیل نموده و در نتیجه گنبد بنا را بر
آن استوار ساخته‏ اند.

بقعة این امامزاده در میان درّه‏اى در صد مترى روستاى کلاته ترکها (گین‌آباد) در 13 کیلومترى شمال غرب شهر سنخواست واقع شده است.

ساختمان بقعه، بنایى قدیمى و فرسوده از قرن هفتم هجرى به یادگار مانده و شالودة آن از خشت و گل ساخته شده و شامل اتاق مرقد و سه مدخل است. هسته مرکزى بقعه اتاقى مربع شکل به ابعاد هر ضلع 4 متر است که از سه جهت دالانى به ابعاد 20/1×20/2 و 85/2 متر به بیرون راه دارد که متأسّفانه دو راهرو به کلى تخریب شده و تنها راهروى جنوبى با دهانه 85/2 سالم مانده است. بر بالاى اتاق، گنبدى کلاه خودى به قطر 4 و ارتفاع 5 متر قرار داشت که درست نوک آن به قطر یک متر فروریخته و حفّارى‏هاى غیر مجاز نیز، صدمه شدیدى به بنا زده است.

بقعة با شکوه و زیباى این امامزاده در یک کیلومترى شرق روستاى لنگر، در 13 کیلومترى شمال غرب شهر بجنورد واقع شده است.

بنای نخستین بقعه در دورة تیموریان و زمان سلطان حسین بایقرا ساخته شده و تجدید بناى آن در زمان قاجاریّه و سپس در سال 1329 انجام شده است. پلان بقعه به شکل مربع و داراى ایوان و گنبد است. هسته مرکزى بنا، اتاق مرقد است که به ابعاد 6×6 متر مى‏باشد و در ارتفاع 4 مترى آن با ایجاد چهار گوشواره در چهار زاویة بنا، آن را به دایره تبدیل نموده و در نتیجه گنبد عرقچینى بلند بنا را بر آن استوار ساخته‏اند. این گنبد از داخل به قطر 6 و ارتفاع 8 متر است که نماى خارجى آن را با رنگ آبى نقّاشى نموده‏اند و داخل آن گچ اندود شده است.

بقعه این امامزاده در وسط روستاى کُرف مقابل مدرسه بر روى تپّه‏اى مشرف بر روستا، در 14 کیلومترى شمال غرب شهر سنخواست واقع شده است.

بنایى بسیار باشکوه و زیبا که متعلّق به قرن هفتم هجرى است و از خشت و گل ساخته شده و به صورت چلیپا است. این بنا از چهار جهت داراى ایوانى به ابعاد 4×60/2 و ارتفاع 5 متر است و در طرفین آن دو مناره احداث شده که ارتفاع آن 30/1 متر مى‏باشد. این بقعه از هر یک از جهات، درى دارد که فعلا درب شرق و جنوب باز بوده و دو درِ دیگر مسدود مى‏ باشد.

بقعة این امامزاده در میان روستاى باغشجرد، در 19 کیلومترى شمال شرق شهر صفى آباد واقع شده و به شاهزاده محمّد مشهور است.

ساختمان بقعه، بنایى قدیمى و بجا مانده از دورة صفویّه است که شامل سردر، ایوان، گنبد و حرم می‌باشد. سردر بقعه به ابعاد 1×3 و ارتفاع 4 متر و درِ آن چوبى است و در بالاى آن یک طاق ضربى عرقچینى دارد که از سنگ لاشه و ملاط گچ ساخته شده و در سمت راست آن راه پلّه‏اى به بام بقعه تعبیه شده است.

بقعة این امامزاده در ابتداى روستاى بازار قارناس، در کنار تپّه‏اى کم خیز و با چشم انداز زیبا در 5/28 کیلومترى جنوب غربى شهر آشخانه واقع شده است.

ساختمان بقعه، بنایى زیبا و بجا مانده از دورة قاجاریّه است که شامل ایوان، گنبد، حرم، شبستان و گلدسته است. ایوان بنا رو به جانب مشرق قرار دارد و ابعاد آن 6×4  و ارتفاع 6 متر با طاق هلالى است که در گذشته بخش اعظم آن فرو ریخته بود و توسّط سازمان میراث فرهنگى به شکل ضربى و گهواره‏اى ترمیم شد. در دو طرف ایوان دو گلدسته به ارتفاع 8 متر به صورت پلکانى و فشنگى طراحى شده که ابتدا قطر آن 3 و سپس 2 و سرانجام یک متر است.

بقعة این امامزاده در انتهاى روستای دهک در حدود هزار مترى روستاى توى و در 5/41 کیلومترى شمال غرب شهر اسفراین واقع شده و به شاهزاده قاسم مشهور است.

ساختمان بقعه، بنایى از سنگ لاشه و ملاط گل و خشت و چوب است که داراى ایوانى به ارتفاع 5/4 متر در جانب جنوب است. که یکی از دو طاق آن فرو ریخته و در دو طرف آن دو اتاق کوچک به ابعاد 5/3×3 متر قرار دارد و شکل بنا را به مستطیلی شکل تغییر داده و ابعاد آن 10/11 متر در راستای شمالی ـ جنوبی و 75/13 متر هم در امتداد شرقی غربی است. ارتفاع بنا از سطح زمین‌های اطراف حدود 35/10 متر می‌باشد.

بقعة قدیمى و تاریخى این امامزاده در خارج از روستاى بیرک و باش محلّه و در بالاى کوهى مشرف به روستا با چشم انداز فوق العاده زیبا، در 42 کیلومترى جنوب غربى شهر فاروج واقع شده و به شاهزاده علی مشهور است.

شالوده بنا از سنگ لاشه و ملاط گچ و آهک ساخته شده و شباهت زیادى به بقعه امامزاده عبدالرحمن خرق دارد. بقعه از خارج به‏صورت برج هشت ضلعى با گنبد توپى است. اما از داخل به‏صورت مربّع و به ابعاد 7×7 متر است که داراى چهار صفّة کوتاه به ارتفاع 3 متر مى‏باشد که در جانب غرب و شرق آن دو پنجره طرّاحى شده و پنجره شرقى به جهت وزش باد تند، مسدود شده است.

بقعة این امامزاده در داخل قبرستانى در فاصله سیصد مترى جنوب غربى روستاى گیفان از توابع بخش جرگلان شهرستان بجنورد و در دامنه ارتفاعات منتهى به کوهستان واقع شده است. اطراف امامزاده در جنوب و شرق و غرب، کوهستان و درختان جنگلى سرو و در شمال با اندک فاصله‏اى به باغهاى گیفان متصل مى‏ شود.

بنا، داراى پلان مربع شکل است که در نماى بیرونى آن طاق‌نماهایى تعبیه شده است. گنبد بنا از نوع دو پوسته بوده و ساقه‏اى استوانه‏اى با ارتفاع حدود 5 متر دارد. در گرداگرد ساقه(گریو) گنبد در فواصل معین قابهاى (طاق‌نماهاى) آجرى مستطیل شکل ساخته شده که جنبه تزیینى دارند. ایوان ورودى در ضلع شرقى بنا قرار گرفته و به شکل یک جلوآمدگى با سقف مسطح است که با استفاده از تیرهاى چوبى پوشانده شده است. در دو طرف ایوان دو طاق‌نماى مستطیل شکل کم‏عرض وجود دارد.

بقعة این امامزاده در 30 کیلومترى جنوب غرب شهر اسفراین و در 5 کیلومترى روستاى کوران واقع شده است.

ساختمان بقعه، بنایى قدیمى و متعلّق به دورة صفویّه است که در ادوار مختلف تعمیرات وسیعى در آن صورت گرفته است. این بنا در اصل داراى طرح مستطیل شکل است که طول آن از بیرون 40/16 و عرض آن 11 متر است. طرح مستطیلى بنا از ضلع شمالى تقریباً به هم خورده و به صورت نامنظم در آمده است. در دو طرف ضلع شرقى، دو اتاق ایجاد کرده‏اند که ابعاد اولى 3×5/3 متر و ابعاد دوّمى 5/3×5/4 متر است، این اتاقها به عنوان زایر سرا و محل استراحت مورد استفاده مى ‏باشد.

بقعة با شکوه این امامزاده در قلب روستاى خرق و در میان گلزار شهداى این روستا، در 59 کیلومترى جنوب غربى شهر فاروج واقع شده و به شاهزاده عبدالرحمن مشهور است.

ساختمان بقعه، بنایى قدیمى و بجا مانده از دورة صفویّه است که شامل ایوان، گنبد، ضریح و صحن مى‏باشد. ایوان بقعه در جانب جنوب شرق واقع شده و ابعاد آن 5/4×20/1 و ارتفاع 5 متر با طاق جناقى است که دربى آهنى به داخل شبستان دارد. پس از عبور از درِ ورودى، به شبستان کوچکى به ابعاد 2×7 متر مى‏رسیم که داراى طاقهاى رومى و قوسى است و در بالاى آن یک پنجره مشبک گچى تعبیه شده است. در سمت راست مدخل، زیارت نامه‏اى به خط هاشم حسینى نژاد به تاریخ 22 بهمن ماه 1363 بر دیوار بقعه نصب مى ‏باشد.

بقعة این امامزاده در حاشیه شرقى روستاى ناویا، در 7 کیلومترى غرب شهر شوقان و در 100 کیلومترى شمال شرق شهر جاجرم واقع شده است.

ساختمان بقعه که از آثار دورة قاجاریّه است، شامل پلان مستطیل شکل به ابعاد 80/5×60/9 متر است و شباهت زیادى به بقعة امامزاده هام دارد با این تفاوت که گنبد بنای امامزاده سام، کوتاه‏تر و نماى آن از خارج کاه و گل و ایوان با طاق جناقى در جانب جنوب قرار دارد.