- چهارشنبه ۲ مهر ۹۳
بقعة این امامزاده در داخل قبرستانى در فاصله سیصد مترى جنوب غربى روستاى گیفان از توابع بخش جرگلان شهرستان بجنورد و در دامنه ارتفاعات منتهى به کوهستان واقع شده است. اطراف امامزاده در جنوب و شرق و غرب، کوهستان و درختان جنگلى سرو و در شمال با اندک فاصلهاى به باغهاى گیفان متصل مى شود.
بنا، داراى پلان مربع شکل است که در نماى بیرونى آن طاق‌نماهایى تعبیه شده است. گنبد بنا از نوع دو پوسته بوده و ساقهاى استوانهاى با ارتفاع حدود 5 متر دارد. در گرداگرد ساقه(گریو) گنبد در فواصل معین قابهاى (طاق‌نماهاى) آجرى مستطیل شکل ساخته شده که جنبه تزیینى دارند. ایوان ورودى در ضلع شرقى بنا قرار گرفته و به شکل یک جلوآمدگى با سقف مسطح است که با استفاده از تیرهاى چوبى پوشانده شده است. در دو طرف ایوان دو طاق‌نماى مستطیل شکل کمعرض وجود دارد.
از مشاهده وضع معمارى این ایوان چنین استنباط مىشود که در ابتدا پوشش آن طاق‌دار بوده و بعد از ریزش، با تیرهاى چوبى پوشانده شده است که هنوز هم جای پاکار قوس آن تو رفته و از حالت چهارگوش خارج شده است. در ارتفاع 5 مترى، [این فضاى] چهارگوش به وسیله 4 ترمبه به هشت گوش تبدیل شده است و چهارطاق‌نماى تو در تو که نورگیر بنا را تشکیل دادهاند در اضلاع چهارگانه به وجود آمده است و بر بالاى ترمبه و طاق‌نماها، گنبدى به شکل نیمکاسه گود تعبیه شده است.
در نماى ضلع شمالى یک راهپله مارپیچ وجود دارد که امکان دسترسى به پشتبام را فراهم مىآورد و در نماى شمالى گنبد یک ورودى کوچک مربع شکل تعبیه شده که از طریق آن می‌توان به فضاى بین دو گنبد راه پیدا کرد.
مصالح عمده بنا، آجرهایى به ابعاد 4×25×25 سانتىمتر مىباشد.
در داخل مقبره، یک صندوق چوبى با تزیینات منبتکارى به ابعاد 120×104×231 سانتىمتر قرار دارد که «... در حواشى چهارچوب آن آیاتى از قرآن با خطوط مختلف و اسامى استادکاران مختلف با نقوش زیگزاگ و اشعارى به فارسى و نام سفارش دهندگان با تاریخهاى گوناگون حک شده است. که همگی مربوط به قرن 11 و 12 هجری می‌باشد و اعداد 1191 و 1205 در میان آنها به چشم مىخورد. از زیباترین تزیینات موجود در این صندوق مىتوان از نقوش اسلیمى و پایههاى کندهکارى شده آن با پیچهاى تزیینى نام برد».
به دلیل تعمیرات مکرر و فقدان کتیبه، تعیین زمان ساخت بنا امرى مشکل است. در مجموع اسکلت بنا، نحوه آجرچینى و اجراى قوسها و ترمبهها و پوشش نیمکاسهاى گنبد، یک بناى قرن هفتم را القا مىکند. از طرفى سبک کاربرد گنبد دوجداره و ارتفاع ساقه گنبد (نسبت به ارتفاع بنا)، این بنا را به الگوى رایج مقابر قرن هشتم شبیه مىسازد.
این بنا مورد تعمیر قرار گرفته است. «... به خصوص در دورة صفویّه به آن توجّه فراوان شده و ضمن احداث دیوار خارجى در چهار جانب بنا که، هم جنبه حفاظتى داشته و هم استحکام عمدهای به بنا بخشیده است به تزیینات بیرون آن اقدام نمودهاند. چنین به نظر مىشد که در همین دوره اقدام به تعبیه صندوق یا ضریح شده و وجود خطوط زیباى ثلث و حواشى کندهکارى شده با نقوش اسلیمى و پیچهاى تزیینى چهارگوشه صندوق این مطلب را تأیید مىکند و به تقلید از همین خطوط و نقوش در دورههاى بعدى به منظور سهیم بودن و به جا گذاشتن یادگار قسمتهاى دیگر آن را تزیین نمودهاند».
به گفته معمرین گیفانى این بنا در پى وقوع زلزله سال 1308 هـ . ش آسیبهاى عمدهاى دیده است. در سال 1374 هـ . ش از سوى میراث فرهنگى استان خراسان مورد مرمّت قرار گرفته اما با وقوع زلزله در سالهاى 1375 و 1377 آسیبهاى مجددى به آن وارد شده است. متأسّفانه تاکنون سندی که بتواند هویّت شخص مدفون در بقعه را آشکار کند، بدست نیامده است.
این بنا به شمارة 5151 و در تاریخ 25/12/1380 در فهرست آثار ملّی به ثبت رسیده است.
- ۱۳۸۱
- ادامه مطلب
