مزارات ایران و جهان اسلام

در سالیان اخیر، این بقعه در طرح توسعه قرار گرفته و پیرامون بقعه، براى بنایى بزرگ‏تر فنداسیون بندى شده است. مردم منطقه، شاهزاده احمد را فرزند بلافصل امام موسى کاظم مى‏دانند و معتقدند، این بزرگوار در بغداد به سر مى‏برد که خبر شهادت امام رضا به ایشان مى‏رسد. احمد بن موسى تصمیم مى‏گیرد جهت خون‌خواهى به طوس آید؛ لذا سه هزار از اقوام و سه هزار نفر از غلامان را با خود متوجّه طوس مى‏کند. پس از عبور از شهرستان دزفول و ملاقات با مزار برادر خود محمّد بن موسى ، معروف به سبز قبا، به راه خود ادامه مى‏دهد و در حوالى قم با حاکم این شهر درگیر مى‏شود، که در آن جا گروهى از لشکریان خود را از دست مى‏دهد که مرقدشان در قم موجود است. سپس به اسفراین، که شهرى کوچک در نواحى نیشابور است، وارد مى‏شود و بعد از آنکه اختلاف در میان یاران او به وقوع پیوست، به سمت خوزستان بر مى‏گردد و پس از مدّت کوتاهى در حوالى بروجرد و سیلاخور و سپس به منطقه کنونىِ دشت لاله مى‏رود که در آن جا به شهادت مى‏رسد. مدّتى مزار آنان مخفى بود، تا اینکه سرانجام به امر عضدالدّوله بنیان گردید.

به روایت بزرگان محلّى، دو برادر به نام‏هاى سردار و سپهدار که از خان‏هاى هفت لنگ طایفة بختیارى بودند، در یک اختلاف محلّى بدون خونریزى با هم مصالحه مى‏کنند. آنان این مسئله را به فال نیک مى‏گیرند و هر کدام هدیه‏اى به عنوان نذرى به بقعة شاهزاده احمد مى‏پردازند. یکى از آنان قندیلى از طلا به بهاى هزار تومان و دیگرى قسمتى از درآمد منطقة کنونى توده را به صورت سالیانه به امامزاده، مى‏بخشد که درآمد آن موجب رونق امامزاده مى‏شود.

در گذشته، خادمان این امامزاده عمّامه‏اى قرمز بر سر مى‏گذاشتند و معتقد بودند که شاهزاده احمد در زمان حیات خویش، هرگاه خشمگین مى‏شد، شال قرمز به کمر مى‏بست. بر اساس سنّتى که از گذشته بر جاى مانده، اگر بین طوایف یا ایلات منطقه نزاعى در مى‏گرفت، خادمان امامزاده، عَلَم مخصوصى را به میان آنان مى‏بردند و مردم به حرمت این علم و به احترام «شاه‏چراغ»، از جنگ و برادر کشى دست بر مى‏داشتند.

خادمان امامزاده چوبى مخصوص به رنگ قهوه‏اى و به شکل عدد «نُه» مى‏سازند، این چوب «آسا» نام دارد و روى آن، آیات و کلمات مقدّس کنده‏کارى شده است. این چوب را مردم روستاهاى اطراف و زوّار مى‏خرند و به عنوان تبرّک در خانه‏هاى خود نگهدارى مى‏کنند.

ایرج کاظمى در قسمت مذهب مردم لرستان، در کتاب خود مى‏نویسد:

«در تاریخ جهانگشاه آمده است که در سال 650 هـ . ق فرقة اسماعیلى در کردکوى جاى پایى باز کرده بود و از طرفى حروفیان نیز در لرستان پیروانى داشته‏اند. رولینسون اظهار داشته است که تعالیم افراطى شیعى در سراسر لرستان گسترده است. اکثر لک‏ها پیرو اهل حق «على اللّهى» مى‏باشند. همچنین طوایف سگوند، پاپى و بدرالى پیرو این فرقه هستند. به عقیدة پیروان فرقه اهل حق، لرستان صحنة فعّالیت‏هاى سوّمین مرحلة تجلّى الهى است که بابا خشین نامیده مى‏شود. یکى از مکان‏هاى مقدّس و مهمّ این فرقه، آرامگاه شاهزاده احمد مى‏باشد که در ناحیة کوس در نزدیکى کوه بى‏آوْ در منطقة قلاوندها قرار دارد و ساداتى از طایفة پاپى از آن مواظبت مى‏کنند، این سادات عمّامة قرمز دارند».

مترجم سفرنامة لرستان، توضیحى در ارتباط با این نظریّه مینورسکى دارد و مى‏نویسد:

«... شاهزاده احمد مرکز فعّالیت اهل حق نمى‏باشند و بدون شک، مینورسکى، شاهزاده احمد را با باباى بزرگ اشتباه گرفته است».

به هر حال، نمى‏توان پذیرفت که این مکان متعلّق به فرزند بلافصل امام هفتم است؛ زیرا چنان که اشاره شد، اگر بپذیریم که وى برادر امامزاده محمّد، سبزقباى مدفون در دزفول است، آن وقت نسبش با سه واسطه به امام هفتم منتهى مى‏شود که از قرار ذیل است: احمدالاصغر بن موسى‏ابى‏سبحة بن ابراهیم‏المرتضى بن امام موسى الکاظم . امّا برخى از مورّخان و علماى بزرگ، نظریّة دیگرى دارند که با منابع معتبر انساب سازگار است. علّامه سیّد محسن امین مى‏نویسد: «احمد بن على بن حسن‏المکفوف بن حسن الأفطس بن على‏الاصغر بن امام زین‏العابدین در اطراف بروجرد، میان کردهاى لور، آرامگاه بزرگى دارد که به شاهزاده احمد معروف است، و ممکن است همین احمد حسینى باشد.»همین مطلب را علّامه سیّد عبدالرزّاق کمونه بیان داشته و معتقد است که این نظریّه دربارة شخصیّت مدفون در آن درست است.