- چهارشنبه ۱۶ مهر ۹۳
در یکى از کوچههاى خیابان 17 شهریور شهر کرمان، مزار قدیمى و باشکوه امامزاده محمّد قرار دارد که مورد احترام و تقدّس اهالى شهر کرمان است و به شاهزاده محمّد مشهور می‌باشد.
این بنا که متعلّق به اواسط دوره صفویّه است، بهصورت مستطیل و به ابعاد 25×22 متر ساخته شده که داراى سه ایوان، گنبد، رواق، صحن و ضریح است.
درِ اصلى بقعه از جانب ایوان شرقى باز مىشود که شامل یک فضا به طول پنج متر و عرض چهارمتر و ارتفاع ششمتر است که گچبرى و آیینه کارىهایى دارد. پس از عبور از ایوان، به اتاقى مىرسیم که مرقد امامزاده در آن قرار دارد. این اتاق داراى چهار صفّه بلند به ارتفاع هشت متر است که در تلاقى ساقة گنبد عرقچینى و دیوار بقعه، چهار پنجره جهت نورگیرى تعبیه شده است. قطر گنبد از داخل پنج متر و ارتفاع ساقه آن دو متر است. گنبد از خارج به شکل شلجمى بلند و به ارتفاع بیش از سیزده متر است که بسیار باشکوه، مجلّل، عظیم و پر ابّهت ساخته شده است. دورتادور ساقة آن، صلوات کبیره در کاشىهاى قهوهاى نقش بسته است. نماى خارجی گنبد نیز با کاشىهاى معرق فیروزهاى تزیین شده و در نتیجه نماى بسیار زیبایى به بقعه داده است.
درست در زیر گنبد و وسط اتاق، مرقد امامزاده قرار دارد که ضریحى چوبى به ابعاد 2×3 متر بهصورت گهوارهاى بر روى آن نصب است. در شمال مرقد، درى قرار دارد که به شبستان بزرگ حرم مىرسد که داراى دو اتاق و یک ایوان و یک سالن بزرگ است. قرینه همین فضا در جنوب بقعه تکرار شده با این تفاوت که سردرِ آن زیبا و باشکوه و تماماً با کاشىهاى لاجوردى در زمینه گل و بوته و آیات قرآنى تزیین شده و از شکوه خاصّى برخوردار است.
زمین زیارتگاه که حدود پنج هزار متر مربّع است، تماماً جدول بندى و درختان سرو و کاج بلند و گُل کارى شده است که فضاى باطراوتى دارد. متأسّفانه با وجود قدمت و شهرت مزار، کمتر توجهى به آن مىشود.
شخص مدفون در بقعه: شخصیّت مدفون در این بقعه، بدون هیچ شک و تردیدى سیّد ابوالحسن محمّد بن ابراهیم المجاب بن محمّد العابد بن امام موسى کاظم است که سیّدى بسیار جلیلالقدر، عظیم الشأن و بزرگوار بوده، جدّ سادات موسوى کرمان، شیراز، خوزستان، کربلا و کوفه مىباشد.
این قول نخستین بار توسّط علّامه نسّابه ابوطالب مروزى مطرح مىشود که مىنویسد: «محمّد از ارجّان = بهبهان در کرمان ساکن شد».
محمّد ملقّب به «حایرى» مکنّى به «ابوالحسن» و معروف به «قشیر» یا «عشیر» است. او از این جهت ملقّب به حایرى شد که با پدر بزرگوارش در سال 247 هـ . ق از کوفه به این شهر منتقل شده لذا لقب حایرى را به خود گرفت. او به همراه برادرانش از حایر به قصربنهبیره و از آن جا به بهبهان و سپس به سیرجان مهاجرت کرد. پس از درخواست اهالى کرمان از او به این شهر مهاجرت نمود و در همین جا وفات یافت.
ملاّ محمّد هاشم خراسانى در این باره چنین مىنویسد: «در یک فرسخى شهر کرمان است مقبره که منسوب به جناب محمّد بن موسى بن جعفر است». بدون شک منظور او از این محمّد، همان محمّد بن ابراهیم المجاب است که دو واسطه را از قلم انداخته است.
آیة اللَّه رحمتى مىنویسد: «به احتمال قوى همان امامزاده محمّد که صاحب منتخب او را فرزند امام هفتم مىداند [محمّد حایرى] باشد.»
از آن جایى که سیّدمحمّدحایرى جدّ مرحوم سلطان الواعظین شیرازى است مىنویسد: «و جناب محمّد معروف به حائرى تشریف فرماى کرمان شدند و از آن جناب سه پسر به وجود آمده است».
که سادات موسوى شیراز، نسبت به دفن جدّشان سیّدمحمّد حایرى در این بقعه هیچ شک و تردیدى نداشتهاند، کما اینکه نظر حضرت آیة اللَّه نجفى مرعشى، نسّابه معاصر، بر همین قول استوار است و دست خط ایشان در بقعه نصب مىباشد.
اختلاف در مدفن محمّد بن ابراهیم المجاب: علماى انساب و مورّخان، در محل دفن سیّد محمّد بن ابراهیم المجاب اختلاف دارند که در ادامه به همه آن موارد اشاره مىشود.
الف. حایر: محمّد ملقّب به حایرى است. از این رو برخى از علماى انساب تصوّر نمودهاند که او نیز در حایر حسینى دفن شده است. امّا این قول صحیح نیست زیرا اوّل، مدارک زیادى این قول را تضعیف مىکند و دوّم، علّت شهرت او به حایرى به خاطر آن است که حدود سال 247 هـ . ق پدر بزرگوارش از کوفه به حایر حسینى منتقل مىشود و محمّد نیز با او همراه بوده است. امّا به تصریح مورّخان پس از به آب کشیدن متوکّل حرم سیّد الشهداء در کربلاء، این خانواده به ارجّان مهاجرت مىکنند که محمّد حایرى از جمله آنها است.
ب. مسقط: مؤلف غیث الزابد معتقد است که او پس از ماجراى فوق، به عمّان متوارى شد و در دیر خابور نزدیک مسقط درگذشت و در همان جا دفن شد. بنا به گفته بسیارى از کسانى که او را مشاهده کردند، مزارى معروف در آنجا دارد.
ج. واسط: این قول را مؤلّف کتاب المشجر الوافى مطرح کرده، مىنویسد: بعد از حوادث خونین در کربلا محمّد حایرى به سمت واسط فرار کرده، در آن جا از دنیا رفت. بعضى گفتهاند ضربهاى به کمرش وارد آمد و به واسط متوارى شد و در آن جا نزد خالهاش رحلت کرد. مرقد وى در خابور است (دهى یک فرسخى شهر حىّ در کوت عراق) و قبّهاى قدیمى دارد و مشهور به غفار است.
د. سیرجان: امام فخر رازى قایل به مهاجرت او به همراه برادرانش به سیرجان است. بر این اساس آیة اللَّه رحمتى تصوّر نمودند که: احتمال دارد امامزاده محمّد مدفون در روستاى کاظم آباد، در 20 کیلومترى شمال غربى سیرجان، همان محمّد حایرى باشد. امّا این ادّعا صحیح نیست، چنان که گفته شد آن محمّد، فرزند امامزاده سیّد على سیرجان، سیّد ابو جعفر محمّد بن على بن ابراهیم المجاب است.
هـ . بافت: در 20 کیلومترى جنوب غرب شهر ارزوییه شهرستان بافت، در روستاى پاقلعه، مزارى است که به سلطان پیر غیب شهرت دارد. مىگویند که سیّد محمّد حایرى در آن جا مدفون است. امّا به اعتقاد نگارنده ابوالغیث محمّد اکبر بن محمّد حایرى در آن بقعه مدفون مىباشد، که فرزند بزرگِ محمّد حایرى است.
ز. کرمان: علّامه نسّابه ابوطالب مروزى مىنویسد: محمّد
از ارّجان =بهبهان در کرمان ساکن شد. ظاهراً محمّد حایرى
با برادران خود، از حایر به طرف قصر بن هبیره و از آن جا
به بهبهان و سپس به سیرجان مهاجرت مىکند و بعد از
درخواست اهالى کرمان از او، به این شهر مهاجرت و در همین
جا وفات مىنماید.
ملا محمّد هاشم خراسانى در این باره چنین مىنویسد: «در یک فرسخى شهر کرمان است مقبره که منسوب به جناب محمّد
بن موسىبنجعفر است». او دو واسطه را از قلم انداخته و
به قول آیة اللَّه رحمتى: «به احتمال قوى همان امامزاده
محمّد که صاحب منتخب او را فرزند امام هفتم مىداند
[محمّد حایرى] باشد.»
از آنجایى که سیّد محمّد حایرى جدّ مرحوم سلطان الواعظین شیرازى است مىنویسد:
«و جناب محمّد معروف به حائرى تشریف فرماى کرمان شدند و از آن جناب سه پسر به نام ابوعلى حسن محمّد سین شیّتى و احمد ماندند و احفاد شریفى پیدا کردند. محمّد حسین و احمد به کربلا برگشند و در جوار قبر جدّ بزرگوارشان عمر خود را به پایان رسانیدند و قبایل بزرگى از سادات معظم از نسل ایشان در کربلا و اطراف معروفند...»
- ۱۵۳۸
- ادامه مطلب
