مزارات ایران و جهان اسلام

این مقبره در مجاورت جنوب شرق شهر انار، در روستای بشرآباد، کنار جادة ارتباطی به حسین آباد واقع شده است.

بنایى ساده از آجر و گچ که تاریخ بناى آن را به هشتصد سال قبل نسبت مى‏دهند.

گویند که وى ابونصر بشر بن حارث بن عبدالرحمن مروزى معروف به حافى است که در سال 150 هـ . ق در بغداد به دنیا آمده است.

قاضى نوراللَّه شوشترى مى‏نویسد: ابن خلکان آورده که جدّ پنجم او عبداللَّه به دست مبارک امیرالمؤمنین على‏ ‰ اسلام آورد، اگر چه در اصل او از مرو است، مولدش در بغداد بود و او در اوایل حال، به ملاهى و مناهى اشتغال مى‏نمود، پس خداى تعالى او را توفیق فرمود که توبه به دست حضرت امام همام موسى کاظم‏ ‰ نمود. در کتاب منهاج الکرامه مذکور است که امام کاظم ‰ از پیش خانه بشر مى‏گذشت، آواز غنا و سازى شنید، کنیزکى بر در خانه دید، پس سوال نمود که‏اى کنیز صاحب تو آزاد است یا بنده؟ کنیز گفت: آزاد است. امام فرمود: راست گفتى، اگر او بنده مى‏بود، بندگى مى‏کرد و از خداى تعالى اندیشه مى‏نمود، پس آن کنیزک به اندرون رفت و ماجرا را به بشر گفت و بشر از آن کلامِ هدایت انجام متنبه شده پاى برهنه از خانه بیرون آمد و به امام رسید، خود را در قدم او انداخت و بر دست همایون او رأیت توبه و انابه برافراخت و همیشه پاى برهنه مى‏بود، تا به عالم بقا رحلت فرمود، بنابراین ملقّب به حافى شد. وفات او در روز عاشوراى سال 227 هـ . ق بوده است.

این مقبره باشکوه در میان پارک برهان در شهر کوهبنان واقع شده است.

بنا به سبک بسیار زیبا و هنرمندانه‏اى طرّاحى و ساخته شده است. اصل بقعه به صورت هشت‏ضلعى به ابعاد چهار متر مى‏باشد که در جانب غرب آن راهى به سوى گنبدخانه بنا تعبیه شده که خود داراى یک ضلع کوچک و قرینه آن در زاویة عرض آن است.

در تمام 12 ضلع بیرونى، 12 اتاقک نیز تعبیه شده که چهار تاى آن مدخل بقعه است. بقعه از داخل هشت‏ضلعى است و هر یک از اضلاع آن دو متر و ارتفاع آن چهار متر است. همین ابعاد بر بالاى آن از داخل و بیرون تکرار شده و در نتیجه گنبد شلجمى رفیع مزار بر آن استوار ایستاده است. گنبد دوپوش و از داخل عرقچینى به قطر هشت متر و ارتفاع آن از بیرون به بیش از 12 متر است. درست در زیر گنبد، قبرى است که به اندازه چهل سانتى متر بالا آورده‏اند و دو سنگ بر روى آن‏که یکى قدیمى و یکى تازه است نصب شده است.

این گنبد در کوچه دهم خیابان ابوحامد شهر کرمان که به کوچه شهید محمّدمهدی فرزاد معروف است، واقع شده است. بنایى استوانه‏اى با ارتفاع زیاد و گنبد دوپوش بوده که امروزه به غیر از یک سردر، چیزى از آن بر جاى نمانده است. بنا به قول «سایکس» که در سال 1895م کنسولگرى انگلیس در کرمان را تأسیس کرد، این بنا، نمایان‏ترین و جلوه‏دارترین ابنیه کرمان بر ارتفاع تقریبى 50 پا بوده که قسمت خارجى آن کاشى‏کارى متمایل به سبز داشته و داخل آن گچ‏کارى شده بود و اثر اکلیل کارى پر غنایى بر روى آن دیده مى‏شده است. و باز به نوشته نامبرده، این بنا داراى کتیبه‏هایى بوده که بر اساس قرائت راهنماى وى، متن آن «عمل استاد خواجه شکر اللَّه و استا عنایت اللَّه فرزند استاد نظام الدین معمار اصفهانى» و تاریخ آن، 640 هـ . ق بوده است.

زیارتگاه در بیرون دروازه ناصریه و متصل به خیابان ناصریه شهر کرمان واقع شده و در قدیم این محل به پیر سنگى معروف بوده و در کوچکى هم از سنگ داشته است. گذشته از زرتشتیان، مسلمین هم به این محل معتقدند و با خلوص و نیت حاجات خود را از این محل مى‏خواهند و حاجات ایشان نیز بر آورده مى‏شود. چنین مشهور است که هنگام هجوم افاغنه، دامنه قتل و غارت ایشان در گبر محله تا این جا رسیده بود و شب را کنار خندق که نزدیک شاه ور هرام ایزد بود استراحت کردند، تا فرداى آن روز این حدود را غارت کنند. 

 این زیارتگاه در داخل شهر راور در خیابان گلزار، کوچه 17 مشهور به کوچه پیر واقع است. شالوده بنا از خشت و گل با گنبدى عرق‏چینى به ارتفاع چهار متر است که به شکل مربّع مستطیل
و به ابعاد 7×6 متر با چهار صفّه کوچک به قطر 5/1 متر است و پنجره‏اى کوچک در مغرب دارد. درِ بقعه از جانب شمال بازمى‏شود. در وسط اتاق، صورت قبرى است که روى آن سنگ تاریخى بسیار پر کارى قرار دارد که ابعاد آن 90×25 و به ارتفاع 20 سانتى‏متر است که داراى حجّارى‏هاى زیبا در زمینه گل و بوته، آیات قرآن و صلوات کبیره است و در طرف پایین سنگ قبر تاریخ وفات شخص مدفون در آن چنین نگاشته است:«وفات مغفوره بخت سلطان‏بنت حافظ محمّد بیرونى شهر رمضان المبارک سنه 990 هـ . ق» در شمال بقعه تکیه‏اى در سالیان جدید ساخته‏اند که نام آن را تکیه حضرت معصومه نهاده‏اند و تا جانب غرب بقعه امتداد دارد و به صورت ال است و مساحت آن حدود 85 متر مى‏ باشد.

این بنا در شرق مسجد جامع کرمان، و مجاور میدان شهدا (مشتاقیه) واقع شده است.

بناى آرامگاه متعلّق به دورة قاجاریّه بوده و مدفن مشتاق‏على شاه است. این آرامگاه از دو گنبد کاشى‏کارى و یک گنبد ساده تشکیل شده که از این رو سه گنبد نیز خوانده مى‏شود. دو گنبد دیگر این بنا به نام کوثر على شاه و شیخ اسماعیل شهرت دارد. گنبد مشتاقیه داراى کاشى‏کارى و ساقه بلندى است و تزیینات گچ‏برى و نقّاشى آن در خور توجّه و الهام‏گیرى از بقعة شاه نعمت اللَّه ولىّ است. مزار مشتاق‏على شاه در سمت شمالى بنا واقع و رو به روى آن، حیاطى است که حوضى در میان دارد. در داخل بقعه، منبرى نفیس و قدیمى قرار داشته است.

این بقعه در روستای لقمان از توابع ماهان کرمان واقع شده است.

محرابى کرمانى دربارة وى مى‏نویسد:شیخ محمّد کاکو در قریه لقمان (اطراف ماهان) مدفون است و پسر شیخ على بابا (مدفون در سه کنج) بود. شیخ على بابا و دو برادرش؛ شیخ محمود ضیاءالدّین و بابا عیسى، بزرگ و عالى مقام بوده‏اند و غایت آن که به صورت شبانان به نظر مردم مى‏آمدند و دایم با هم صحبت مى‏داشتند ـ اگرچه هر یک را منزلى و موضعى جداگانه بود. امّا به منزل و مقام یک دیگر مى‏ آمدند.

LCدر کوچة شهید ایران‏منش، جنب موزه شهید باهنر، مزار قدیمى قرار دارد که به بقعه شیخ داوود مشهور است.

این بقعه شامل ایوان، پنجره مشبّک سنگى و سنگ قبر است.
اصل بنا به شکل مربّع مستطیل و به ابعاد 4×7 متر مى‏باشدکه پس از درِ ورودى، در ابتداى آن صورت سنگ قبر قدیمى است که چهار طرف آن، چهار دسته کلّه قندى قرار دارد. درِ بقعه از جانب مغرب باز مى‏شود.

بر جانب شمالِ سنگِ قبر کتیبه‏اى به این مضمون نوشته شده است.

بین خانقاه شیخ ابوسعید و تخت امیر، اطاقک سنگى کوچکى است که یک طاق در جلوى آن ساخته شده که مردم، این محل را «خواجه خضر» مى‏گویند و در آن جا شمع روشن مى‏کنند و مى‏گویند شیخ برهان‏الدّین کوهبنانى در این محل با حضرت خضر‰ صحبت مى‏کرد و چون تخت امیر در طول روز گرم بود، جلسه خصوصى عرفا در این محل برگزار مى‏شده است.

این بقعه در شهر بردسیر و حدود یک کیلومترى امامزاده محمّد واقع شده است. نقشه بنا از خارج، چهارگوش به صورت مربّع به ابعاد 10 متر و ارتفاع 6 متر است و از داخل هشت‌ضلعى و داراى گنبدى دوپوش مى‏باشد. نماى کلّى بنا از آجر و در سه طبقه ساخته شده است.

بر بالاى بقعه، گنبدى عرقچینى قرار دارد که بر یک ساقه 5 مترى و به شکل هشت‌ضلعى به اضلاع 3 متر قرار دارد. شیوه گنبد سازى این بنا از نمونه‏هاى نادر دورة مغول است. «آندره گدار» دربارة این گنبد مى‏نویسد: «در حال حاضر، از گونه گنبدهاى واقعاً رگه دار عصر مغول فقط گنبد پیر جاسوس (پیرجارسوز) واقع در قلعه ماشیز کرمان و گنبد خانقاه علاء الدّوله را در نزدیکى سمنان مى‏شناسیم. این دو گنبد داراى طاق‏هایى سبک هستند که بر فراز طاق‏هاى سنگین و حجیم بر پا شده‏اند، ولى به نظر مى‏رسد که در گنبد ماشیز، طاق بالایى یعنى طاق رگه دار، کاملاً نزدیک طاق پایینى است و رگه‏هاى آن در واقع جدار نازکى است که بر طاق پایینى قرار گرفته و نقش هدایت بنّاها را در جریان ساختمان گنبد ایفا کرده است. این طاق بسیار نازک که ضخامت آن از یک آجر بیشتر نبوده، فرو ریخته است.»

این زیارتگاه در 31 کیلومترى جنوب شرق شهر بردسیر، در مجاورت شمال غرب آبادى قنات سیر بر بالاى تپّه‏اى مشرّف به روستا و جادّه، با چشم انداز فوق العاده زیبا واقع شده است.

اصل مرقد به صورت هشت‌ضلعى به ابعاد 4 متر است که از سنگ لاشه و خشت و گل ساخته شده است. بر روى این فضا یک فضاى مربّع شکل دیگر قرار داده‏اند که از داخل به عنوان ساقه گنبد محسوب مى‏شود. پس از این فضا گنبد موزون و زیباى شلجمى زیارتگاه قرار دارد.

چهار سوى ساقه گنبد را با ایجاد یک تورفتگى و یک ترنبه و ایجاد گوشواره از داخل به صورت دایره تبدیل نموده اند. ارتفاع گنبد از سطح تا نوک آن به بیش از 6 متر مى‏رسد. در جنوب شرقى بقعه ایوانى سنگى به ابعاد 5×3 و ارتفاع 3 متر قرار دارد. بر بالاى درِ ورودى آن سنگ نوشته‏اى به این مضمون است: «هوالباقى بعهد خسرو عادل مظفرالدّین شاه نمود سعى تعمیر این زیارتگاه امین خادم او شیخ مشهدى قاسم که نسل تا او این... تاریخ شهر شعبان سنه 1318 هـ . ق» درِ بقعه آهنى است و بر روى آن نوشته شده تاریخ 11/2/52 ساخت محمّد قادرپور. بقعه از داخل داراى چهار صفّه کوتاه است که بالاى آنها چهار پنجره جهت نورگیرى تعبیه نموده‏اند. در وسط بنا قبرى به ابعاد 2×5/1 و ارتفاع 45 سانتى‏متر قرار دارد که کاشى‏هاى عهد مظفّرى هنوز بر روى آن دیده مى‏شود. ضریحى چوبى به ابعاد 10/2×60/1 سانتى‏متر بر روى مرقد نصب است که بالغ بر 50 سال قدمت دارد. بقعه بارها مورد دستبرد سارقان قرار گرفته و بالا سر قبر را حفّارى نموده‏اند. حفاظت از این بنا به خاطر انتساب آن به قبل از صفویّه ضرورى به نظر مى‏ رسد.

این بقعه در 15 کیلومترى شمال غرب شهر بردسیر، در میان باغات پسته روستاى هجین واقع شده است. بناى بقعه از خارج مربّع شکل، به ابعاد 5/5 متر است که ایوان آن از خشت و گل بوده و چند سالى است که فرو ریخته است. مدخل بقعه از جانب مشرق باز مى‏شود. در جنوب بقعه نیز اتاقى قرار داشت که تخریب شده است.

این بقعه در نزدیکى شهر شهداد و مجاورت کویر لوت قرار دارد.

امروزه این بنا به نام‏هاى خانقاه آقوس، آقوس کلیسا یا پیربابا مسافر خوانده مى‏شود. در گذشته از اهمیّت فوق العاده‏اى برخوردار بوده است.

قسمت اعظم بنا شامل دیوارهاى حیاط، ورودى و اتاق گنبد دار اصلى که شاید مرکز اصلى در خانقاه بوده، بعدها به صورت مقبره پیر مسافر در آمده است. نقشه کنونى بنا شامل سه اتاق دو طبقه در قسمت غربى بنا و اتاق اصلى در گوشه شمال غربى است. اتاق اصلى به صورت مربعى است که با سه در کوتاه در قسمت شمال، مشرق و جنوب به خارج ارتباط دارد.

این زیارتگاه با عظمت و مجلّل در انتهاى بلوار شهید بهشتى شهر انار، در 93 کیلومترى شمال غرب شهر رفسنجان، در مسیر جادّه آسفالته کرمان ـ یزد واقع شده است.

این بناى باشکوه داراى ایوان زیبا، گنبد رفیع، مناره بلند، صحن، ضریح، مهدیه، کتاب خانه و رواق و زایرسرا و تمام امکانات رفاهى و پارک بزرگ مى‏باشد.

ایوان قدیمى بنا در شمال بقعه قرار دارد که ارتفاع آن 10 متر و در دو طبقه ساخته شده است. دور تا دور این ایوان، تعداد 14 حجره بلند تعبیه شده که شکوه خاصى به آرامگاه داده است.

در یکى از کوچه‏هاى خیابان 17 شهریور شهر کرمان، مزار قدیمى و باشکوه امامزاده محمّد قرار دارد که مورد احترام و تقدّس اهالى شهر کرمان است و به شاهزاده محمّد مشهور می‌باشد.

این بنا که متعلّق به اواسط دوره صفویّه است، به‏صورت مستطیل و به ابعاد 25×22 متر ساخته شده که داراى سه ایوان، گنبد، رواق، صحن و ضریح است.

درِ اصلى بقعه از جانب ایوان شرقى باز مى‏شود که شامل یک فضا به طول پنج متر و عرض چهارمتر و ارتفاع شش‏متر است که گچ‏برى و آیینه کارى‏هایى دارد. پس از عبور از ایوان، به اتاقى مى‏رسیم که مرقد امامزاده در آن قرار دارد. این اتاق داراى چهار صفّه بلند به ارتفاع هشت متر است که در تلاقى ساقة گنبد عرق‏چینى و دیوار بقعه، چهار پنجره جهت نورگیرى تعبیه شده است. قطر گنبد از داخل پنج متر و ارتفاع ساقه آن دو متر است. گنبد از خارج به شکل شلجمى بلند و به ارتفاع بیش از سیزده متر است که بسیار باشکوه، مجلّل، عظیم و پر ابّهت ساخته شده است. دورتادور ساقة آن، صلوات کبیره در کاشى‏هاى قهوه‏اى نقش بسته است. نماى خارجی گنبد نیز با کاشى‏هاى معرق فیروزه‏اى تزیین شده و در نتیجه نماى بسیار زیبایى به بقعه داده است.

بقعة این امامزاده در هفت کیلومترى شرق شهر بم، در منطقه نارتیج قرار دارد که امروزه نزدیک شهر بم واقع شده و به سیّد عبدالله مشهور است.

ساختمان بقعه، بنایى قدیمى است که شامل ایوان، رواق، مرقد و صندوق می‌باشد.

مرقد امامزاده که به صورت اتاق مربّع مستطیل شکلی به ابعاد 8×10 متر است و یک ایوان به ارتفاع پنج متر با سر در ورودى در شمال آن دارد و تعداد پنج حجره جهت نورگیری در اطراف آن تعبیه شده است.

بقعة باشکوه این امامزاده که بازمانده از عهد تیموریان است، در 26 کیلومترى جنوب شرق شهر بافت، در روستایى به نام امامزاده در پایکوهى معتدل واقع شده است.

این بقعه مشهورترین زیارتگاه شهرستان بافت است که مورد توجّه اهالى است و به آن اعتقاد کامل دارند.

اصل بنا به صورت هشت ضلعى، به ابعاد هر ضلع شش متر است که ارتفاع آن به بیش از هفت متر مى‏رسد. داراى چهار صُفّه بزرگ است که سراسر آن مقرنس‏کارى و آیینه کارى شده است. گنبدى که از داخل هشت‌ضلعى و به صورت عرقچینى است به قطر و ارتفاع هشت متر است که سراسر آن آیینه کارى و مقرنس سازى شده است. این آیینه کارى‏ها در سال 1377 هـ . ش توسّط استاد ایران‏منش و برادران عبّاسى انجام گرفته است. گنبد بقعه دوپوش و ارتفاع آن از سطح بام 12 متر است و در ساقه آن چهار پنجره جهت نورگیرى تعبیه شده است. تمام نماى خارجى گنبد کاشى‏کارى ظریفى انجام شده که توسّط حاج کاظم کاشى تراش در سال 1372 هـ . ش به پایان رسیده است.

این زیارتگاه در هشت کیلومترى جنوب شرق شهر چترود، در روستاى سر آسیاب شش واقع شده است.

بنایى بسیار قدیمى بر جا مانده از عهد صفویّه که تعمیرات زیادى در دوره‏هاى بعد بخصوص قاجاریّه صورت گرفته است.

بقعه با سر درِ قدیمى آغاز مى‏شود که دور آن را 10 حجره با سکوهاى پنجاه سانتى‏مترى فرا گرفته است. ارتفاع ایوان حدود هشت متراست که در ضلع راست آن دو ستون کوچک براى ایوان کوچک‏ترى تعبیه شده که ظاهراً مربوط به دوران قاجاریّه است. در وسط این صحن چشمه آب قناتى در جریان است که سه اصله درخت کاج و چنار تنومند به قطر 15/1 و ارتفاع تقریبى 30 متر قرار دارد که عمر آنها بالغ بر سیصد سال تخمین زده مى‏ شود.

یکى دیگر از مزارهاى باشکوه و مجلّل استان کرمان، آرامگاه با عظمت امامزاده زید ‰ است که در شهر شهداد قرار گرفته است.

این مزار از قدیم الایّام به نام امامزاده زید ‰ در کرمان و شهداد معروف بوده و داراى مقامات و کرامات بسیارى مى‏باشد که از قرن‏هاى دور مورد توجّه غالب مردم شهداد و کرمان بوده و سلاطین و امرا هم توجّهى ویژه به آن داشته ‏اند.

بانى آرامگاه: به درستى معلوم نیست که نخستین بنایى که بر روى قبر امامزاده زید ‰ ساخته شده توسّط چه کسى و به امر کدام یک از امراء انجام گرفته است. همین قدر مى‏دانیم که مزار متبرّک حضرت زید ‰ پس از وفات او به سال 482 هـ . ق توسّط شاهان آل قاورد سلجوقى ساخته شده و بعد در هر دوره‏اى توسّط افراد خیّر و نیکوکار مورد بازسازى و تعمیر قرار گرفته است.

بقعة باشکوه این امامزاده در 16 کیلومترى غرب شهر ماهان، در وسط شهر جوپار واقع شده و به «شاهزاده حسین» است. بناى امامزاده حسین، از آثار دوران صفویّه به شمار مى‏رود و مرکّب از صحن، حرم، گنبد و رواق است. با توجّه به بناى رفیع این امامزاده و صحن بزرگ و ایوان باشکوه آن از ابّهت خاصّى برخوردار است که در طول دوران مختلف مرمّت شده، واحدهایى به آن افزوده شده است. این بنا از نظر تزیینات گچ‏برى و مقرنس‏کارى و بخصوص زینت رواق‏هاى متعدّد آن، بى‌نهایت زیبا و جالب توجّه است.

اصل بقعه به صوره مربّع مستطیل و به ابعاد 35×37 متر است که شامل چهار رواق زیبا در شرق و غرب و شمال و جنوب مرقد است. اصل مرقد امامزاده در وسط رواق‏ها قرار گرفته و خود شامل اتاقى به ابعاد 10×10 متر است که ارتفاع آن به بیش از هفت متر و داراى چهار ایوان مى‏باشد. تمام دیوارهاى حرم، کاشى‏کارى‏هاى ظریف، آیینه کارى‏هاى جالب و دیدنى دارد.