- چهارشنبه ۱۶ مهر ۹۳
این بقعه در شهر بردسیر و حدود یک کیلومترى امامزاده محمّد واقع شده است. نقشه بنا از خارج، چهارگوش به صورت مربّع به ابعاد 10 متر و ارتفاع 6 متر است و از داخل هشت‌ضلعى و داراى گنبدى دوپوش مىباشد. نماى کلّى بنا از آجر و در سه طبقه ساخته شده است.
بر بالاى بقعه، گنبدى عرقچینى قرار دارد که بر یک ساقه 5 مترى و به شکل هشت‌ضلعى به اضلاع 3 متر قرار دارد. شیوه گنبد سازى این بنا از نمونههاى نادر دورة مغول است. «آندره گدار» دربارة این گنبد مىنویسد: «در حال حاضر، از گونه گنبدهاى واقعاً رگه دار عصر مغول فقط گنبد پیر جاسوس (پیرجارسوز) واقع در قلعه ماشیز کرمان و گنبد خانقاه علاء الدّوله را در نزدیکى سمنان مىشناسیم. این دو گنبد داراى طاقهایى سبک هستند که بر فراز طاقهاى سنگین و حجیم بر پا شدهاند، ولى به نظر مىرسد که در گنبد ماشیز، طاق بالایى یعنى طاق رگه دار، کاملاً نزدیک طاق پایینى است و رگههاى آن در واقع جدار نازکى است که بر طاق پایینى قرار گرفته و نقش هدایت بنّاها را در جریان ساختمان گنبد ایفا کرده است. این طاق بسیار نازک که ضخامت آن از یک آجر بیشتر نبوده، فرو ریخته است.»
در درون بقعه، تزیینات گچبرى و مقرنسکارى و خطوط کوفى به چشم مىخورد و در زیر گنبد نیز آثار نقّاشىهاى جالب گیاهى به صورت دوازده پر و هشت پر دیده مىشود.
در داخل بنا، بقایاى قبر سه تن بر جاى مانده است. مجموعه بناى بقعه، از نظر بناى عظیم و گنبد و ایوان بزرگ آجرى و تزیینات فراوان، از آثار جالب توجّه قرن هفتم هجرى به شمار مىآید. با توجّه به آثار بر جاى مانده مشخّص مىشود که در دورههاى بعدى، الحاقاتى به بناى اصلى صورت گرفته است.
ایوان بقعه در جانب جنوب واقع است که تخریب شده و سازمان میراث فرهنگی و گردشگرى در حال بازسازى مىباشد. چهار پنجره در چهار جهت ساقه گنبد وجود دارد که براى نورگیرى تعبیه شده است. هر یک از زاویههاى بقعه را با ایجاد گوشواره به یک ضلع اضافه دیگر نمودهاند و با ایجاد چهار طاقنمای زیباى مقرنسکارى در بالاى ساقه، مربّع را به هشت‌ضلعى و سپس گنبد را بر آن استوار ساختهاند. 3 محراب کوچک در شمال، مغرب و مشرق دیده مىشود که تزیینات گچبرى و مقرنسکارى و خطوط کوفى در آن به زیبایى تمام جلوه گر است.
این بنا به شمارة 491 و در تاریخ 1/1/1345 در فهرست بناهاى ملّی و تاریخى به ثبت رسیده است.
پیر جار سوز به پیر بر حق نیز مشهور است. برخى بر این عقیدهاند که این بنا تقریباً به چهار هزار سال قبل مربوط مىشود و زمانى آتشکده زرتشتیان بوده که پس از ورود اسلام به ایران آتشکده نیز خاموش مىشود. امّا پس از مدّتى مورد توجّه چند تن از عرفا قرار مىگیرد و در آن سکنى مىگزینند و محل مراجعه اهل دل مىشود و هم اکنون هم چندین قبر در آن وجود دارد. اگرچه هویّت ایشان کاملاً معلوم نیست، با این حال به نظر مىرسد از اهل دلى بودهاند که امروز هم به پیر بر حق مشهور شدهاند.
مؤلف کتاب تاریخ کرمان (همّت) دربارة چنین بقاعى که به پیر منسوب است مىنویسد:
«از اسم آنها معیّن است که این افراد از پیرهاى مقدّس زردشتىها بودهاند که در این مکانها زندگى مىنمودهاند و گروهى از مسلمانها معتقد هستند که این افراد زردشتى نبودند بلکه مسلمان بوده به لحاظ آن که اگر مسلمان نبودند مىبایستى به آداب زردشتىهاى قدیم جسد آنها را به دخمه ببرند نه آن که به خاک سپارند و از این که آنها را به خاک نمودهاند معیّن مىشود مسلمان بوده و چون اسم و رسمى داشتهاند آرامگاه آنها مورد احترام واقع شده است که هم زردشتىها و هم مسلمانان احترام گذارده طلب حاجت مىنمایند و از قبیل این پیرها که قبر آنها مورد احترام است در بعضى از دهات حومه کرمان موجود است و معیّن نیست به چه لحاظ به آنها پیر مىگفتند و باز هم معیّن نیست چه مذهب و مرامى داشتهاند که آرامگاه آنها مورد احترام و پرستش واقع شده است.»
- ۱۸۲۶
- ادامه مطلب
