مزارات ایران و جهان اسلام

بقعة این که به «پنج امامزاده» نیز شهرت دارد، در جهت شمالى و خارج روستاى وشنوه در 23 کیلومترى جنوب غربی شهر کهک واقع شده و از بقاع مشهور استان قم است.

بناى بقعه به شهادت سبک بنا، از آثار صفویّه یا قبل از آن است، قاعده گنبد از خارج، برجى با مصالح سنگ و گچى و از داخل به صورت هشت‌ضلعى مختلف الاضلاعى به دهانه 50/4 متر است که در جهات فرعى آن، چهار جرز، هر یک به طول 20/1 متر ساخته شده است که سنگینى گنبد را بر دوش گرفته‏اند و در جهات اصلى آن، چهار صفّه هریک به دهانه 50/2 متر نمودار است که از هر کدام درى به خارج گشوده مى‏شود. بالاى پوشش صفّه‏ها، صورت مثمن به شانزده ضلعى تبدیل گردیده و روى آن، به صورت فلکه‏اى در آمده و پاطاق پوشش عرقچینى بر آن نهاده شده است.

گنبد بیرونى بنا از نوع هرمى شانزده ترکى به قطر شش و ارتفاع هشت متر است که با کاشى‏هاى داولى فیروزه فام با کتیبه‏هایى به خط بنایى از کاشى‏هاى الوان پوشش یافته است. متأسّفانه در سالیان اخیر باوجود نذورات و زوّار زیادى که به زیارتگاه روى مى‏آورند، متولى آن رغبتى به تعمیر و نظافت آستانه ندارد.

در جهت جنوبى بقعه، ایوانچه‏اى از الحاقات عصر صفویّه وجود دارد که در آن یک لنگه درِ منبّت و مزیّن به کنده کارى و کتیبه‏هاى متعدّد به خط ثلث برجسته قرار داشت که اخیراً جاى آن را درِ آهنى گرفته است.

این ایوان با جدار سفیدکارى و پوشش رسمى بندى به طول سه و عرض 20/2 و ارتفاع پنج متر است که در سینه اسپر آن جنب درگاه ورودى قاب آینه‏اى بکار برده‏اند که در پشت شیشه آن لوحى متضمن اذن دخول و در ذیل آن دو بیت ذیل نوشته شده است:

ایـن شــاه، شهـید ارّه کفّـار است‏

مدفون به امر حق در این کهسار است‏

خــواهى تو اگـر پایه قدرش دانى

وى‏هـاى بـن احمــد مخــتار است‏

در گذشته، ضریح چوبی آبى رنگ مشبّکی قرار داشت که جاى آن را ضریح آلومینیومى گرفته است. در داخل ضریح، مرقدى آراسته به کاشى‏هاى خشتى فیروزه فام تعمیرى است که کتیبه‏اى هم ندارد. صندوق نفیس و منبّت آن نیز بر اثر آتش سوزى از بین رفته است.

در این بقعه، منبرى نفیس و منبّت کارى شده وجود داشت که
بر کتیبه‏هاى آن، نام شاه اسماعیل صفوى و تاریخ 920 هـ . ق خوانده مى‏شود. این منبر جهت حراست به مسجد پاچنار قریه انتقال داده شده است.

داخل بقعه، مزیّن‏به نقّاشى‏هاى ساده است که مربوط به دورة جدید و بخش‌هایى از آن از بین رفته است.این نقوش حدود 70 سال پیش با هنرمندى «میرحسین نقّاش» انجام گرفته است.

در جانب شمالى بقعه، حسینیه یا رواقى است تیر پوش به طول 12 و عرض پنج متر که جلوى آن تالارى با دو ستون آهنى، چشم اندازى زیبا به وجود آورده است. اگر چه دو ستون، دیوار شده، امّا پنجره‌هایى به روستا و کوه و درّه باز مى‏شود که جهت تهویه هوا بسیار مطلوب است.

این زیارتگاه داراى دو صحن مى‏باشد که یکى در جنوب به ابعاد 20×10 متر که داراى شانزده حجره مسکونى و داراى مدخلى با سر درِ کاشیکارى است که حوضى در کناره چاه آب بر منظره بقعه افزوده است. صحن شرقى مشجر و داراى ده حجره نوبنیان است که اخیراً در صدد تعمیرآنند.

این بقعه به شماره 4872 در تاریخ 19/12/1380 به ثبت آثار ملّى و تاریخی رسیده و در سالهاى اخیر ضمن مرمّت، صحن آن درختکاری و گل‌کاری شده است.

مرحوم ناصر الشریعه دربارة خفتگان در این مزار شریف مى‏نویسد:

«...گویند از اولاد سیّد الساجدین امام زین العابدین ‰ است. بقعه و قبّه و صحنى دارد و اهالى وشنوه را به او ارادتى تمام است. مى‏گویند او را به وسیله ارّه شهید نموده‏اند».

داستان شهادت وى، بر تابلویى در بقعة سیّده معصومه کهک نصب است و چنانچه پیشتر گفته شده، آثار جعل در آن به وضوح پیداست. مرحوم فیض  دربارة نسب و شهادت امامزاده هادى مى‏نویسد:

«در این گنبد پنج امامزاده از احفاد سه امام به اسامى؛ شاهزاده هادى و ستى شهربانو از احفاد امام سجّاد ‰ و حلیمه خاتون و رقیه خاتون از احفاد امام باقر ‰ و زینب خاتون از احفاد امام کاظم ‰ مدفونند که نسب نامه آنان در دست نیست و چنین گویند که ستى شهربانو خواهر شاهزاده هادى و بقیّه یکى پس از دیگرى زوجات وى بوده‏اند.

چنین مشهور است که شاهزاده هادى، شهید ارّه کفّار شده است که این خبر افسانه‏آمیز از اخبار سینه به سینه مردم محلّى اخذ شده است».

برخی از پژوهشگران انساب، نسب امامزاده هادی را با نه واسطه به امام سجّاد ‰ منتهی می‌دانند که از قرار ذیل است:

سیّد هادی بن ابی علی صالح بن محمّد بن یحیی بن علی بن عمر بن علی یرطلة بن عمر بن حسن الأفطس بن علی الأصغر بن امام علی بن حسین السجّاد ‰ .

وی سیّدی جلیل القدر، عظیم الشان و بسیار بزرگوار بود. جدّ بزرگوارش حسن افطس از جمله انقلابیّون بزرگی است که در جریان قیام نفس الزکیه شرکت داشته و پس از قیام مذکور متواری شده تا این‌که با وساطت امام جعفر صادق ‰ از مخفیگاه خود خارج و رهسپار شهر مدینه شده است. فرزند او سیّد عمر بن حسن الافطس نیز در قیام صاحب فخ به سال 175 ﻫـ . ق حضور داشته و پس از شکست قیام مذکور متواری شده بود.

سیّد علی بن عمر بن حسن افطس، جدّ سوّم امامزاده هادی، از سادات جلیل القدر حسینی است که در جریان قیام ابن طباطبا به سال 199 ﻫ.ق شرکت داشته و سپس به مناطق جبل متواری شده است. حسن بن محمّد بن حسن قمّی، زنده به سال 387 ﻫ.ق می‌نوسید: دیگر از ساداتی که به قم آمدند فرزندان حسین بن علی یرطله بن عمر بن حسن الافطس است که در این شهر صاحب چهار فرزند ذکور شد. علاّمه نسّابه سیّد احمد کیاگیلانی از نسل علی یرطله بن عمر، سادات زیاد و مشجّرات متعدّدی را در قم و جبل ذکر می‏نماید که در خورزن و فراهان و آبه می‌زیسته اند. قبور تعداد زیادی از این خاندان در اصفهان و اراک و ساوه و قم زیارتگاه دوستداران اهل بیتŒ است.

متأسّفانه در منابع موجود نام همسر و تاریخ وفات امامزاده هادی ذکر نشده است. سیّد یحیی بن علی بن عمر یک فرزند به نام سیّد محمّد داشته که ملقّب به خلیفه بود و از وی سیّد حمزه و امامزاده ابوعلی صالح به وجود آمده است که زیاده با حشمت و بزرگوار بود. ظاهراً سیّد حمزه که برادر امامزاده هادی است در روستای حصار قلیچ شهرستان ساوه مدفون و دارای گنبد و بارگاه است. سیّد هادی به همراه برخی از خویشان خود در روستای وشنوه سکونت می‏یابد و در اواسط قرن پنجم هجری وفات می‌نماید.