مزارات ایران و جهان اسلام

بقعة این امامزاده در یک کیلومترى غرب روستاى کاسوا از توابع بخش خلجستان قم قرار دارد و به شاهزاده احمد بن علی مشهور است.

ساختمان بقعه، بنایى قدیمى و با توجّه به اشعارى که بر روى صندوق آن حک شده، به سال 1007 هـ . ق، هم زمان با حکومت شاه‏عبّاس صفوى مربوط مى‏شود. نکته اصلى و بارز بنا، اصالت نقشه آن است که با توجّه به الحاقات آن در دوره‏هاى مختلف، خدشه‏اى به آن وارد نشده است؛ همچنین چگونگى قرارگیرى آن بر روى تپّه و اشراف به ایوان جنوبى و فضاى سر سبز دامنه تپّه از نکات مورد توجّه این بنا است.

این بنا به شماره 6519 و در تاریخ 7/7/1381 به ثبت آثار ملّی و تاریخى رسیده است.

دربارة شخص مدفون در این بقعه، دو دیدگاه است. برخى او را از نوادگان امام سجّاد ‰ مى‏دانند که نسب شریفش با چهار واسطه به آن حضرت منتهى مى‏شود که از قرار ذیل است:

سیّد احمد بن بن على‏الشاعر بن ابى‏محمّد حسن‏الشجرى بن على‏الاصغر بن عمرالاشرف بن امام على بن الحسین‏السجّاد ‰ .

وى مکنّى به ابوالحسین و ملقّب به صوفى، و سیّدى جلیل‏القدر، عظیم‏الشان و بسیار بزرگوار بود. او به جهت زهد و عبادت زیاد به صوفى ملقّب شد. سیّد احمد برادر امام حسن بن على الاطروش ـ مؤسّس دولت علویان طبرستان ـ است که ظاهراً از طرف برادر خود مأمور به قم شده بود. در بعضى از منابع آمده است که سیّد احمد صوفى پس از وفات برادرش و اختلاف فرزندان او در جانشینى پدر، به قم مهاجرت نموده و گوشه انزوا را براى عبادت خداوند برگزیده و به روستاى کاسوا مهاجرت نموده و در همان جا وفات یافته است.

امام فخر رازى، نخستین عالم انساب است که از مهاجرت او
به قم خبر داده است. سیّد احمد، عموى مادر سیّد رضى و
سیّد مرتضى است. ابن عنبه، کنیه سیّد احمد را ابوعلى نوشته و براى او فرزندى به نام ابوطاهر محمّد الموسوس ذکر مى‏نماید که نسلش در مصر بوده‏اند.

مرحوم عبّاس فیض  معتقد است که احمد بن على‏الشجرى در مزار بابلان و در اطراف حرم حضرت معصومه … دفن شده است. ولى امروزه اثرى از قبروى نیست.

عدّه‏اى دیگر، شخص مدفون در این بقعه را ابوعلى احمد بن على بن محمّدالشجرى بن عمرالاوسط بن على‏الاصغر بن عمرالاشرف بن امام زین‏العابدین ‰ مى‏دانند که پسر عموى شخص اوّل، و بنا به نوشته امام فخر رازى در قم نقیب و سرپرست سادات و به صاحب خال مشهور بود. ابن‏طقطقى از قول ابن‏مهنّا چنین نقل مى‏کند: در قم جمعیّتى از فرزندان او را دیده است. او فرزندى به نام حسن، و از او ابوطالب محمّد، و ابوالقاسم جعفر به وجود آمده است. به هر حال، هر یک از دو شخصیّت فوق، از مشاهیر سادات حسینى قم و از علما و زهّاد عصر خود بودند. و وفات آنان با توجّه به‏واسطه‏ها در نسب شریفشان در نیمه اوّل قرن چهارم هجرى اتّفاق افتاده است.