امامزاده یحیى شیروان

فهرست مطالب این پست:

امامزاده یحیى شیروان

امامزاده هاشم و یحیى کمال آباد اراک

امامزاده یحیى جیر اراک

امامزاده یحیى میلاجرد اراک

امامزاده یحیى اسفندان اراک

امامزاده یحیى فسا

امامزاده یحیى بزیجان محلات

امامزاده یحیى فرمهین تفرش

امامزاده یحیى مزک تفرش

امامزاده سیّد یحیى دولت آباد بافت

 امامزاده یحیى شیروان

در هفت کیلومترى شمال غرب شهر شیروان، در خارج از روستاى منصوران، بقعه باشکوهى قرار دارد که به امامزاده یحیى مشهور و معروف است و اهالى او را از نوادگان امام موسى کاظم علیه‏ السلام مى ‏دانند.

بناى بقعه که در ظاهر مربوط به سال‏هاى دوره صفویه است، الهام گرفته
از بقعه امامزاده حمزه رضاى مدفون در روستاى زیارت در پنج کیلومترى
شمال غربى شهر شیروان است؛ با این تفاوت که در تعمیرات مکرّر، این بنا
اصالت خود را از دست داده است.

بقعه به شکل مربع و به ابعاد تقریبى 12×12 متر است که داراى ایوان،
گنبد، ضریح و رواق و صحن مشجر بزرگ مى‏باشد.

دو ایوان بقعه که در شمال و جنوب قرار دارند به عنوان دو مدخل اصلى
بقعه محسوب مى‏شوند. در اطراف این دو ایوان، دو اتاق تعبیه شده است. در
دو جهت دیگر این بنا، مغرب و مشرق نیز، دو درب تعبیه شده و گنبد بنا به
قطر هفت و ارتفاع شش متر به شکل عرقچینى است که سطح خارجى آن را
قیر اندود نموده‏اند.

چنان که اشاره شد، اهالى، خفته در مزار را از نوادگان امام موسى
کاظم علیه‏ السلام مى‏دانند که این ادعا با برخى از مشجّرات موجود هم خوانى دارد.

هم چنان که در کتاب ستاره شیراز اشاره شد، امامزاده حمزه رضا مدفون در
روستاى زیارت نیز از نوادگان امام موسى کاظم علیه‏ السلام بوده و از آن جایى که
نسب شریفش از قرار ذیل است: ابوالقاسم حمزة بن محمد ابى جعفر بن
موسى بن احمد بن محمدالاعرابى بن قاسم بن حمزة بن امام موسى
کاظم[1] علیه‏ السلاممى‏توان گمان زد که امامزاده یحیى از پسرعموهاى وى باشد.

بر این اساس، نگارنده به جزم معتقد است که او پسر برادر سید جلیل
القدر سید جمال الدّین ابراهیم بن موسى بن جعفر بن محمد بن اسماعیل بن
احمد امیرجة بن محمد بن احمد الاسود بن محمد اعرابى بن قاسم بن حمزة
بن امام موسى کاظم علیه‏ السلامباشد. وى که در قوچان مدفون است، نقیب شهر
طوس بوده، و این منصب در میان فرزندان او به ارث رسیده است.

مرحوم بیهقى مى‏نویسد: «هنگامى که سید ابراهیم در سال 522 ه .ق
وفات یافت، در مجلس عزاى او شرکت کردم؛ او برادرى دارد به نام سید کمال
الدین على که سیدى بسیار جلیل القدر و شریف بود. از او فرزندى به جاى
ماند که نام او سید یحیى بود؛ السید الاجل الزاهد عمادالدین سید السادات
نقیب النقباء یحیى بن على، صاحب الزهد و الورع و التقوى، او را در سال 529
ه .ق زیارت کردم و داراى شکوه و عظمت بود و الان متولى و سرپرست سادات
مشهد رضوى است، وى در شوال سال 558 ه .ق وفات یافته است.[2]»

از آن جایى که این گزارش از مسلمات تاریخ است و سید یحیى بن على
بن موسى بن جعفر موسوى، از بزرگان سادات خراسان و مشهد رضوى بوده و
املاکى از سوى پادشاهان آل سامان در شیروان به آنان هبه شده بود، به دور
از حقیقت نیست که این سید بزرگوار، در آخر عمر خود، در باغ
اختصاصى‏اش وفات یافته و او را در این مکان دفن نموده باشند.[3]»

 امامزاده هاشم و یحیى کمال آباد اراک

در روستاى کمال آباد پایین‏تر از دهستان مشهد میقان شهرستان اراک،
مزارى نو ساز وجود دارد که به امامزاده هاشم و یحیى معروف است.

این بنا در سال 1330 ه . ش توسط مرحوم محمّد على کمال آبادى در
زمینى به سماحت 267 احداث شده که مساحت بقعه حدود صد متر است.
بقعه داراى گنبدى از نوع گرد با قطر 3 متر و ارتفاع 9 متر مى‏باشد که
درست در زیر گنبد، ضریح چوبى امامزاده قرار گرفته است.

درباره خفته در مزار سند و مدرک معتبرى در دست نیست. با وجود
این، اهالى بر این زعم هستد که وى از نوادگان امام سجّاد علیه‏ السلام مى‏باشد و از
قولِ بحرالانساب که مى‏نویسد: «یحیى بن علمدار بن محمد بن حسین اصغر
بن امام سجاد علیه‏ السلامدر عراق عجم به شهادت رسیده‏است» قائل به دفن او در
این مکان مى‏باشند. به یقین  این ادعا صحت ندارد و محمد بن حسین اصغر،
فرزندى به نام علمدار نداشته و آثار جعل در این نقل هویدا است و چنین

اسم‏هایى در میان نسل سوم فرزندان ائمه علیهم‏السلام معمول نبوده است.

به احتمال قوى خفته در این مزار سید یحیى على بن عمر بن بن على
برطوله بن عمر بن حسن الافطس بن على الاصغر بن امام سجاد است زیرا
علاوه بر سکونت برادرانش در اصفهان، به گفته مؤلف تاریخ قدیم قم، برادر
دیگرش حسن به خورزن فراهان رفت و در آن جا مقیم شد.[4]

 امامزاده یحیى جیر اراک

در 2 کیلومترى روستاى جیر شهرستان اراک، مزار نوسازى به چشم مى‏خورد که
به بقعه امامزاده یحیى شهرت دارد. بنا که شامل یک اطاق است، گنبدى
عرقچینى از نوع تمام خوابیده با قطر 5/2 متر و ارتفاع 6 متر بر بالاى بقعه تعبیه
نموده‏اند که در وسط آن ضریح امامزاده که چوبى است قرار دارد.

بیشترین زایران بقعه در ماه محرم، رمضان و صفر به زیارت این مکان رو
مى‏آورند. به نظر مى‏رسد که او نیز از سادات افطسى باشد و در حال حاضر نسب
او بر ما مخفى مانده است.

 امامزاده یحیى میلاجرد اراک

در وسط روستاى محله کهنه از دهستان میلاجرد شهرستانِ اراک، مزار
قدیمى امامزاده یحیى وجود دارد که در گذشته از ابهت خاصى برخوردار و از
خشت و گل ساخته شده بود.

بناى با شکوه کنونى که در سال 1365 توسط اهالى بازسازى شده به
شکل مستطیل است. ضریح این زیارتگاه از نوع چوب است که قدمت
چندانى ندارد.

بیشترین زایرین در ماه محرم، رمضان و صفر به زیارت این امامزاده روى
مى‏آورند و اعتقاد بر آن است که وى یحیى پسر امام موسى کاظم علیه‏ السلام
مى‏باشد. اما اعتقاد ما بر آن است که وى سید جلیل القدر یحیى بن عیسى
الاکبر النقیب بن محمد الاکبر بن على العریضى بن امام جعفر صادق علیه‏ السلام
است، زیرا برادرش حسن بن عیسى در قم نسل داشته و برادر دیگرش على
ابوتراب ساکن قم بوده است. پسر برادر او على بن حسن بن عیسى نیز در قم
بوده، علاوه بر این که جمع کثیرى از سادات عریضى در قم، فراهان و ساوه
سکونت داشته‏اند.[5]

 امامزاده یحیى اسفندان اراک

در دهستان اسفندان شهرستانِ اراک، روستایى وجود دارد که به
روستاى امامزاده یحیى خوانده مى‏شود. این زیارتگاه به فاصله 400 مترى
مسجد آیة اللّه‏ طالقانى قرار گرفته و از احترام فوق العاده اهالى
برخوردار است.

بنایى ساده که به صورت مربع و به طول و عرض 5 متر و از خشت و گل
ساخته شده است و صندوقى چوبى بر سر مزار امامزاده است. اخیرا از سوى

هیأت امنا تعمیراتى در بقعه انجام شده که هنوز ادامه دارد. خفته در مزار به
اعتقاد ما سید یحیى بن حسین بن على بن حسن بن حسین بن حسن
الافطس بن على اصغر بن امام سجاد علیه‏ السلام است.

که جد سادات تفرش فراهان بوده و نسب شریف وى با هفت واسطه به
امام چهارم شیعیان مى‏رسد و متوفاى ربع آخر قرن چهارم هجرى است.

هم چنین در روستاى وروان اراک مزار دیگرى به امامزاده یحیى قرار
دارد که خفته در آن به ظن قوى سید یحیى بن حسن بن عبداللّه‏ بن
على الشجاع الدینورى بن حسین بن حسن الافطس بن على الاصغر بن
امام سجاد علیه‏ السلاماست. او نواده‏اى دارد به نام سید اسماعیل بن حسن
بن محمد بن یحیى مذکور، که جد سادات فراهان است و در همین روستا
داراى گنبد و بارگاه مى‏باشد.[6]

 امامزاده یحیى فسا

یکى دیگر از بقاع متبرکه و با شکوه شهرستان فسا، حرم زیباى امامزاده
یحیى است که در منطقه ششده و قره بلاغ واقع شده و به امامزاده سیّد
حاجى مشهور است.

این امامزاده در جوار آخرین و یکى از قدیمى‏ترین روستاهاى بخش
داراکویه قرار دارد که قدمت آن را بیش از هشتصد سال تخمین زده‏اند. به

اعتقاد اهالى خفته در مزار از نوادگانِ حضرت امام موسى کاظم علیه‏ السلام است که
سنگ قبر قدیمى نیز او را یحیى بن حسین بن طاهر و با الفاظى همچون
سیّد الحاج الحرمین الزاهدالعابد الورع معرفى شده است.

در مجاورت این آستان، مقبره 40 شهید گلگون کفنِ دوران جنگ
تحمیلى قرار دارد که عطر شهادت را با شمیم اهل بیت علیهم‏السلامدرآمیخته است.

بقعه که در سالیان اخیر بازسازى شده، داراى ایوان رفیع، گنبد با شکوه و
صحن و ضریح است. از جمله اقدامات انجام شده در یک سال گذشته تجهیز
ساختمان حرم، آسفالت جاده منتهى به امامزاده به فاصله 3 کیلومتر،
محوطه سازى و فضاسازى، تکمیل زایرسرا، کاشى‏کارى گنبد و برق رسانى و
آبرسانى است.

از آن جایى که خفته در مزار براساسِ سنگ قبر یحیى بن حسین بن
طاهر معرفى شده و با توجه به این که علامه نسابه عبیدلى، طاهر بن ابى
جعفر محمد بن احمد بن ابى سلیمان محمد بن عبیداللّه‏ الامیر بن عبداللّه‏
بن حسن بن جعفر بن حسن مثنى بن امام حسن علیه‏ السلام و برادرش عبداللّه‏، زید
و ابوطالب حسن را در شاپور فارس ذکر مى‏نماید، و هم چنین در کتاب‏هاى
انساب نسل ابوجعفر محمد بن احمد بن ابى سلیمان محمد را در فارس ذکر
مى‏نمایند،[7] احتمال این که وى از نوادگانِ همین طاهر بن ابى جعفر محمد
باشد بعید نیست و باید به حذف چند واسطه در آن قایل باشیم.

 امامزاده یحیى بزیجان محلات

در جاده بین محلّات و خمین، روستاى بزیجان از توابع دهستان باقرآبادِ
شهرستان محلات واقع است که در قلب روستا، مزار شاهزاده یحیى نور
افشانى مى‏کند.

بناى بقعه مربوط به سال 675 ه . ق است که داراى گنبدى کلاخودى با
قطر 4 متر و ارتفاع 8 متر است. نماى خارجى آن را توسّط کاشى‏هاى
فیروزه‏فام مزین ساخته و ابهتى به بارگاه داده‏اند. ایوان کاشى‏کارى شده
بنا نیز به شکوه و عظمت بنا افزوده و حکایت از قدمت تاریخى آن مى‏دهد.

مصالح اصلى به کار رفته در این بنا از خشت و گل و در تعمیرات سالیان
اخیر از سیمان و گچ نیز استفاده شده است. در زیر گنبد مرقد امامزاده یحیى
واقع شده که ضریحى چوبى به نسبت قدیمى از آن محافظت مى‏کند.

 امامزاده یحیى فرمهین تفرش

در 2 کلیومترى دهستان فرمهینِ شهرستان تفرش، روستاى آقازیارت
قرار گرفته که در فاصله 400 مترى روستا، مزار امامزاده یحیى قرار دارد و
مورد توجه اهالى است.

بنایى ساده از خشت و گل با سردرى زیبا به قطر 3 متر و ارتفاع 5 متر
است که در سال 1275 ه . ش توسط مرحوم شیخ حسن روشنایى تعمیر و
بازسازى شده و حدود یک هزار متر مربع زمین نیز در پیرامون بقعه به عنوان

صحن از آن استفاده مى‏شود.

 امامزاده یحیى مزک تفرش

این آرامگاه در روستاى مزک، از دهستانِ رودبار شهرستان تفرش قرار دارد.

بنایى ساده از خشت و گل که بر فراز آن گنبدى به ارتفاع 5 متر با
قطر 3 متر از نوع عرقچینى بر ساقه یک مترى استوار است.

شخصیت مدفون در آن به درستى معلوم نیست و تنها در بین اهالى به
فرزند امام موسى کاظم علیه‏ السلاممشهور و معروف است.

 امامزاده سیّد یحیى دولت آباد بافت[8]

این زیارتگاه در 31 کیلومترى جنوب شرق شهر ارزوئیه
ORZUIYEH)) قرار گرفته است. بناى قبلى که از خشت و گل بوده را
تخریب و به جاى آن بنایى باشکوه در حال ساخت مى‏باشد. این بقعه که به
صورت هشت ضلعى غیر منتظم و به ابعاد 3 و 10 متر است در میان گورستان
قدیمى در حال ساختمان مى‏باشد که به صورت کرسى بلند در حال
اجراست و توسط 5 پلّکان به ایوان بقعه راه مى‏یابد.

درب اصلى حرم از جانب مشرق باز مى‏شود و دور تا دور آن را 14 پنجره

کوچک و بزرگ در برگرفته است. در داخل حرم هشت ستون به فاصله 3 متر
از درب اصلى به صورت هشت ضلعى به فاصله حدود سه متر از هم و به ارتفاع 4
مترى تعبیه نموده‏اند که جهت استوارى گنبد بقعه ایجاد شده است. در وسط
این فضا، قبر امامزاده واقع شده که هنوز بدون هیچ اثرى و تنها با آجر چینى
مانده است.

گنبدى مرتفع و زیبا به صورت شلجمى دو پوش برروى بنا استوار
ایستاده است که شکوه فراوانى به بقعه داده است. گنبد از داخل عرقچینى
به ارتفاع 2 متر است. قطر گنبد 8 و ارتفاع آن ازسطح بام  تا نوک آن به
بیش از 10 متر مى‏رسد. زمین زیارتگاه حدود یک و نیم هکتار است که
اخیرا 5 هکتار نیز به اراضى امامزاده افزوده و توسط شخصى وقف شده است.
شخصیّت مدفون در بقعه را مانند بسیارى از بقاع متبرکه متعلق به سلطان
سیّد یحیى نواده حضرت امام موسى بن جعفر علیهم‏السلاممى‏دانند[9] که دلایلى بر
آن اقامه نشده‏است. از این رو این ادّعا مورد تایید ما نیست.

علامه نسّابه ابن طباطبا از فرزندان محمّد بن عبداللّه‏ بن قاسم بن اسحاق
العریضى بن عبداللّه‏ الجواد بن جعفر الطیّار بن ابى طالب علیه‏ السلام را در کرمان
مى‏داند، منتهى‏نام آنان نمى‏شود.[10]

شیخ الشرف عبیدلى نسابه، ضمن تایید این دیدگاه مى‏نویسد: «فرزندان
محمّد بن عبداللّه‏ جعفرى در صعید و کرمان بوده‏اند که از جمله آنها: فرزندان

یحیى بن محمّد بن عبداللّه‏ قومى در کرمان مى‏باشند.»[11] بنابراین معلوم
مى‏شود که یکى از فرزندان محمّد بن عبداللّه‏ که در کرمان سکونت
داشته،یحیى بن محمد است.

بر این اساس علاّمه نسّابه عمیدى از فرزند زادگان سیّد یحیى که در
کرمان بوده‏اند را چنین مى‏نویسد: «احمد بن یحیى بن احمد بن یحیى بن
حسن بن یحیى بن محمّد بن عبداللّه‏ که فرزندانش در کرمان
مى‏زیسته‏اند.»[12]

بر این بیان سیّد حسن و دو نواده‏اش سیّد یحیى بن حسن و احمد بن
یحیى در کرمان بوده‏اند.[13]

به اعتقاد ما از آن جایى که در تمام استان کرمان، تنها یک مزار به سیّد
یحیى آن هم در بافت و در موقعیّت فعلى بقعه منسوب است، این سیّد
طالبى در این مزار مدفون مى‏باشد که ظاهرا از جمله واردین به کرمان در قرن
سوّم هجرى و ترجیحا از مهاجرین به سیرجان و سپس به بافت مى‏باشد.

فرزند او سیّد حسن در روستاى سنگ پهن داراى گنبد و بارگاه است.