مزارات ایران و جهان اسلام

بقعه، اتاقی به ابعاد 7 × 5/8 متر است که گنبدی بر فراز آن قرار گرفته که با آجر و خشت ترکیب شده و با رگه­های کاشی مربّع شکل پوشیده شده در رأس آن، منار مانندی ساخته‌اند. پوشش داخلی دیوارهای بقعه، از گچ و دارای تزییناتی از لاجورد با کتیبه‌ای از اسماء‌ جلاله و آیات قرآنی به خط کوفی است. سقف گنبد با شمسه‌ای تزئین شده بوده که قسمتی از آن هنوز باقی است.

این بقعه دارای محراب کاشیکاری معرّقی است که به دستور «امیرمعین الدّین اشرف» ساخته و نصب شده است. بر این محراب سورة‌ اخلاص و آیة 79 سورة‌ الاسراء کتیبه شده بود، و هنوز مقداری از آن باقی
 مانده است.

در تواریخ یزد نوشته‌اند که مبــارزالدّین محمّد بن مظفّر بانی ساباط و عمارت در مقبره در سال750 ﻫ .ق بود. جمعی دیگر نیز در این مقبره دفن شده بوده‌اند که مولانا محمود واعظ، متوفّی در سال 798 ﻫ .ق و پسرش مولانا امام الدّین از جمله آنهاست.

مؤلّف تاریخ جدید یزد به نقل از جامع مفیدی می‌گوید: شاه شجاع آسیای ابرندآباد را بر این بقعه وقف کرده و خانقاهی بر در مراز ساخته بود.

خرابه هایی که متّصل به بقعه دیده می­شود، آثار مسجدی است که به مسجد خضر شهرت داشته و هنوز هم به همین نام مشهور است. در جامع الخیرات آمده است که از بناهای سیّد رکن­الدّین بوده است.[1]

سنگ قبر شیخ احمد حدود پنجاه سال قبل به «دوازده امام»‌ نقل و در آنجا نصب شده است. در مسجد جامع یزد نیز سنگ قبر چند تکه‌ای قرار دارد که از این بقعه بدانجا منتقل شده و از آنِ مرقد تقی­الدّین حسن اسفنجردی
بوده است.

مختصری از زندگانی شیخ احمد

فخر الدّین احمد اسفنجردی یزدی، معروف به «شیخ احمد فهّادان»‌ از عالمان برجسته و از عارفان صاحب کرامتِ سدة‌ هشتم هجری قمری بود. او به همراه برادرش شیخ محمّد در روستای اسفنجردِ یزد اقامت داشت و از طریق بافندگی امرار معاش می­کردند. اهالی روستا با مشاهدة کراماتی از شیخ احمد، مریدش شدند. اما وی پس از مدّتی به سبب آزار آنان ناگزیر به یزد آمد و در محلة‌ «فهّادان»‌ که (یوزداران) نام داشت سکونت گزید. اسفنجردی در یزد نیز مریدان بسیار یافت. وی بانی مسجد حظیره بود و قناتی در نزدیکی اردکان با نام احمدآباد جاری و وقف بر حظیره کرد. برخی منابع درگذشت او را سال 635 ﻫ .ق، و 627 ﻫ .ق نوشته‌اند که بدون شک خلط مبحث شده بلکه او به سال 725 ﻫ . ق و برادرش شیخ محمّد نیز به سال 735 ﻫ‌ . ق وفات یافته‌اند. او در محلّی مشهور به «گنبد خانه»‌ که امروزه به محلّه فهّادان شهرت دارد به خاک سپرده شده است.[2]