مزارات ایران و جهان اسلام

زمانى که آخوند میرزا حسن بنا به تقاضاى مردم بروجرد جهت تدریس از دروس حوزه علمیه به آن شهر نقل مکان کرد، وى هنوز در آغاز جوانى بود و به تحصیل اشتغال داشت. سپس به حوزه درس میرزا شفیع چاپلقى که از علماى برجسته بروجرد بود وارد شد و طولى نکشید که از شاگردان ممتاز گردید.

مولّف محترم کتاب دانشمندان بروجرد در جایى که از شاگردان میرزا شفیع یاد مى کند مى نویسد: «شیخ میرزا آقا نهاوندى از مجتهدین قرن چهاردهم هجرى قمرى است که در سال 1325 در گذشته است.»

اعتماد السلطنه در الماثر و الاثار درباره ایشان نوشته است:

میرزا آقا نهاوندى فقیهى نبیه و مجتهدى محقق بود و در بروجرد مى نشست و تکمیل أصول را نزد سیّد میرزا شفیع، استاد أصول، به انجام رساند و از اقبال دنیوى هیچ بهره اى نبرده است.  همچنین آقا بزرگ تهرانى در نقباء البشر فى القرن الثالث عشر در احوال او مى نویسد: «المیرزا آقا النهاوندى عالم متفنن و فقیه عارف، تلمذ فى بروجرد على العلامه السید شفیع جابلاقى و کانت اشتغاله باصفهان على العلامه السید اسدالله بن السید حجة الاسلام اصفهانى و کان کثیر الاعراض عن الدنیا و اهلها محبا للعزلة و الانزوا...»

ورود و اقامت آیت الله حجت به نهاوند

علت سکونت آیت الله در نهاوند به درستى معلوم نیست; احتمالا جهت تدریس علوم دینى و هدایت و ارشاد مردم در این شهر ساکن شده است.

آیت الله میرزا آقا علاوه بر سیادت دینى و مراتب عالى مرجعیت از جمله عارفان وارسته عصر خود بود، به طورى که هنوز سال خوردگان و معمرین شهر از کرامات ایشان یاد مى کنند. به عنوان مثال; «یکى از پیر مردان شهر^([1])که تا این تاریخ (1351)، 120 سال، دانست و هنوز سرحال مى باشد، نقل مى کند: دو نفر براى تصاحب مبلغى پول با هم درگیر مى شوند، هر دو جهت قضاوت نزد آقا مى روند، ایشان فورا به یکى از آن ها حکم مى کند که پول دیگرى را پس بدهد، و وقتى او انکار مى کند. آقا تعداد و مقدار سکه ها را بیان مى کند و او ناگزیر به اعتراف مى گردد.»^([2])

در یادداشت هاى مرحوم میرزا محمّد غفلتى بروجردى آمده است که: «هنگامى که ناصرالدّین شاه به نهاوند سفر مى کند حاکم وقت از علماء دعوت مى کند که به دیدار شاه بروند، جناب میرزا آقا هم از جمله دعوت شدگان بوده است. مى گویند هنگام غروبى که آقا طبق معمول در کنار باغچه حیاط خود با تنى چند از دیدار کنندگان نشسته بود، یکى از فراش هاى حکومتى پیغام حاکم را به مرحوم آقا مى رساند که باید به دیدار ظل الله برود، ایشان با بى اعتنایى پاسخ مى دهند، برو به حاکم بگو که ما در پناه ظل الله هستیم.»

آثار قلمى او عبارتند از:

1. رساله عملیه.

2. شرح اسفار صدر المتالهین (ملا صدراى شیرازى).

3. حاشیه اى بر کتاب «المواقف» قاضى عضدالدّین ایجى.

4. حاشیه اى بر کتاب «کنزالعرفان» فاضل مقداد.

متأسّفانه هیچ کدام از کتاب هاى فوق در دسترس نمى باشد.

رساله عملیه ایشان توسّط فراش هاى عین السلطنه ـ حاکم وقت نهاوند ـ از بین رفت، و بقیه کتاب ها در سیل 1317 نهاوند نیز از بین رفته است.^([3])

فرزندان معظم له

مرحوم آیت الله آقا میرزا آقا فرزندان متعددى داشته. معروف تر از همه، آقا محمّد، فرزند دوم ایشان است که مراحلى از سیر و سلوک معنوى را گذرانده و در زمره اولیا قرار گرفته، وى در سال 1311 هجرى شمسى زندگى را وداع کرده است. دیگرى آقا بهاءالدّین است که به داشتن کراماتى مشهور گردیده است، وى نیز در سال 1329 به دیار باقى شتافته است.

در زمان او حکومت نهاوند در دست کامران میرزا بوده است.

پایان زندگى

ایشان در سال 1322 هـ . ق بعد از خواندن «نماز خاص» بلایا، به خاطر همه گیر شدن وبا در شهر، در مصلاى شهر، جایى که هم اکنون مقبره اوست و قبلا ملک شخصى ایشان بوده بعد از چندى دعوت حق را لبیک گفته و به جوار رحمت حق مى رود. جسد مطهر او در محلى که هم اکنون مقبره اوست به خاک سپرده مى شود، از آن پس مردم جهت تبرک، اموات خود را در اطراف آن دفن مى کنند.^([4])