مزارات ایران و جهان اسلام

بقعة این امامزاده در غرب شهر سمنان، در محلّة کدیور محلات، در بلوار حکیم الهى واقع شده است.

از تاریخ و شجره نامه شخص مدفون در بقعه اطّلاعى در دست نیست لکن مرحوم آیت‏اللَّه علّامه حائرى مازندرانى دربارة نسب مدفون این بقعه تحقیقاتى داشته و این مطلب را در 29 صفرالمظفّر سال 1373 هجرى قمرى از کتاب بحرالانساب مرقوم داشته و مى‏نویسد:

«امامزاده زکریّا فرزند سیّد اسد است و اسد همان بزرگواریست که در محل باغات کوشمغان مدفون و معروف به سیّد است. چون جدّش حضرت سیّد سجّاد بوده او را سیّد گفتند. بنابراین امامزاده زکریا با زین‏الدّین مهدى از بنى اعمام نزدیک است. زیرا زین‏الدّین که نامش على صالح است فرزند عبیداللَّه اعرج ابن حسین اصغر ابن امام زین‏العابدین ‰ است و سیّد مزبور عموى حضرت زین‏الدّین مهدى است و زکریّا پسر عموى اوست.

به هر حال این بزرگوار فرزند سیّد اسد مدفون در باغات کوشمغان و پسر عموى سیّد زین‏الدّین و پسرعموى امامزاده على بن عمر أشرف و برادر زاده عبیداللَّه اعرج مدفون در علوى زاوقان و علمدار مشهور مدفون در مزار سابق که فعلا در کنار خیابان و نزدیک آن فلکه است، مى‏باشد.

پس در زیارت این بزرگوار مى‏گوییم: زیارت مى‏کنم حضرت سیّد زکریا ابن سیّد اسد ابن حسین اصغر ابن امام زین‏العابدین ‰ قربة الى‏اللَّه تبارک و تعالى».

با تمام احترام که براى مرحوم حایرى قایل هستیم، باید بگوییم تمام امامزادگان که او نسب آنان را از کتاب بحرالانساب نقل نموده فاقد اعتبار و ارزش است و در جاى خود بحث شده است. اما در این مورد باید گفت که حسین اصغر به اتّفاق نقل علماى انساب فرزند ذکورى بنام اسد نداشته تا از او زکریّا به وجود آید، این احتمال که بین زکریّا و اسد چند واسطه از قلم افتاده باشد بعید نیست.

بناى بقعه شامل حرم، رواق، ایوان، گنبد و دو صحن مى‏باشد. حرم مستطیلى شکل بقعه به ابعاد 40/40×5/10 است و در وسط آن قبر مطهّر امامزاده به طرز زیبایى با سنگ مرمر به ابعاد 105×190 و بلندى 60 سانتى‏متر بازسازى شده و بر روى قبر آن یک قطعه سنگ مرمر با ارزشى نصب شده که شجره‌نامه امامزاده بر روى آن حک شده و ضریح زیبا و نفیسى فلزى مشبّک در سال 74 توسّط هنرمندان اصفهانى با سفارش هیئت امنا در اصفهان ساخته و هزینه آن توسّط یکى از افراد خیر محلات تأمین شده است. حرم داراى سه اتاق تو در تو است، بدین صورت که اتاق وسط را اتاق مرقد و حرم مطهّر خوانند و به طول 50/10 و عرض 40/4 متر مى‏باشد و با تویزه از دو رواق به ابعاد 80/4×30/11 و 50×90/10 متر تشکیل یافته که در طرفین حرم وجود دارد و در حال حاضر به عنوان مسجد مورد استفاده زائران و مراجعین قرار مى‏گیرد و از حرم منفک شده است. بر فراز بقعه، گنبد کاسه‏اى به صورت گلى و خشتى بدون ساقه با خیز کم وجود داشته که اخیراً گنبد فلزى دیگرى روى آن ساخته و نصب گردیده است و نماى خارجى آن با کنیتکس روغنى به رنگ مغز پسته‏اى تزیین شده است.

مسجد ضلع غربى حرم که کمى بزرگتر از مسجد ضلع شرقى است، داراى محراب بوده و در سال 75 ساخته شده و سطح آن
20 سانتى‏متر بلندتر از حرم و مسجد شرقى مى‏باشد. ساختمان بقعه تا قبل از سال 1374 به علّت عدم اطّلاع مردم از
شجره مدفون این بقعه و همچنین فقدان در آمد اعم از موقوفات و نذور و بى توجّهى در سنوات گذشته به صورت نیمه
ویران و متروکه در آمده بود. لکن با اعتبار اختصاص داده
شده و خودیارى اهالى و همّت هیئت امناء، مرمّت و بازسازى
بناى امامزاده آغاز شد و پس از آن نسبت به نصب ضریح
مطهّر اقدام گردید و هم اکنون بقعه متبرکه به طرز زیبا و باشکوهى بازسازى و مورد بهره بردارى قرار گرفته است. مجموعاً بقعه
داراى 210 مترمربّع زیر بنا و مساحت کل عرصه و اعیان آن
حدود 670 متر مربّع مى‏باشد.

این بنا به شماره 7629 و در تاریخ 17/12/1386 به ثبت آثار ملّى و تاریخی رسیده است.