مزارات ایران و جهان اسلام

مشهور به «شاهزاده حسین و یار حسین»، بقعه این امامزادگان در شمال شرقى روستاى قلعه نو و پاکدشت و جنوب روستاى حکیم آباد قرار گرفته است. در غرب بقعه، بزرگراه قم و در جنوب غربى آن روستاى سلمان آباد قرار دارد.

در داخل زیارتگاه، دو مقبره و ضریح وجود دارد که وقتى، از ضلع جنوب غربى وارد گنبدخانه می‌شویم، اولى متعلّق به شاهزاده حسین و دوّمى متعلّق به امامزاده یار حسین است. اما از نسب ایشان، در منابع معتبر انساب اطلاعاتى یافت نشد.

در صحن امامزاده تا سال 1364 هـ . ش درختان قطورى وجود د اشت که به علّت کم آبى خشک شدند. بقعه امامزادگان تا سال 1359 هـ . ش فاقد ایوان بوده و ایوان در آن سال به بقعه اضافه گردیده است. گنبد امامزاده هیچ تغییرى نکرده و به همین شکل بوده است. ضریح امامزاده شاهزاده حسین چوبى و مشبّک بوده و در سال 1381 هـ . ش ضریح جدید را اتباع افغانى ساخته‌اند. شش حجره بقعه زائر سراست که تا سال 1354 هـ . ش از آن‌ها استفاده می‌شده است.

وضعیّت کنونى بقعه

بناى بقعه از یک ایوان ورودى و دو گنبدخانه، که در هر یک قبرى قرار گرفته تشکیل شده است. در بین دو گنبدخانه، فضایى دیده می‌شود. در شرق این راهرو تعدادى فضاهاى جانبى وجود دارند که در حال حاضر چندان مورد استفاده نیستند.

ارتباط این فضا با راهرو نیز مسدود است. به نظر می‌رسد این فضاهاى جانبى خدماتى بوده و از آن براى اقامت کوتاه مدّت زائران استفاده می‌شده است. در شرق گنبدخانه اول، نمازخانه و پیرامون بنا، صحن آن قرار گرفته است. این صحن، قبرستان محلّى است. دیوارهاى دور صحن نیز از کاهگل است که قسمت‌های بسیار از آن ریخته است.

درِ ورودى صحن، فلزى و سبز رنگ است. مساحت عرصه بنا 3020 متر مربّع، مساحت اعیانى امامزاده، 20/147 سانتى متر است. جداره‌های بیرون بنا نیز 90/2 متر ارتفاع دارد. گچ، رنگ، فولاد، موزاییک، چوب، سیمان، کاهگل و آجر از جمله مصالح استفاده شده در این بنا هستند.

ورودى، در قسمت میانى جنوب غربى زیارتگاه است و درى فلزى، سبزرنگ، بدون قفل و به ابعاد 50/2×2 متر است.

صحن به شکل مستطیل و به ابعاد 70×50 متر است. تقریباً در چهار طرف صحن نهال‌های چنارى پنج ساله وجود دارد که پاى آن‌ها علف هرز روییده است.

کنارِ درِ ورودى، در سمت چپ، یک آبخورى در محوّطه است که البته فاقد شیر و آب است.

تمام دیوارهاى اطراف صحن، مخروبه و از کاهگل است. سطح بیرونى صحن مملو از خاک زاید، به طور کلّى کثیف است. بقعه در مرکز حجره اى در ضلع شرقى صحن قرار دارد، نماهاى مختلف بقعه در هر جهت ساده و کاهگلى اند.

در نماى اصلى بقعه، ضلع جنوب غربى، نماى ایوان دیده می‌شود که داراى طاق گهواره اى است. ابعاد ایوان 3×4 متر و کف موزاییک شده آن حدود پنج سانتى متر از کف صحن بالاتر است. سطوح داخل ایوان گچ کارى و کف آن سیمانى است. دیوار ایوان در ضلع شمال غربى از داخل تقریباً نیمه مخروبه است.

جداره‌های داخلى گنبد خانه‌ها و میان فضاى آن گچ کارى شده است. کف آن نیز با موزاییک پوشیده شده است. در گنبدخانه اول، طاق ورودى داراى قوس کمانى و در فلزى آن سبز رنگ به ابعاد 60/1×90 سانتى متر است. ضریح آن نیز فلزى، ساده و سبز رنگ است. کف آن، یک پلّه پایین تر از ایوان قرار دارد. پس از آن، دو پلّه یکى 40 سانتى متر و دیگرى 30 سانتى متر است که هر دو از موزاییک‌اند. در کف گنبد خانه زیر اندازى گسترده شده است. زیارت نامه شاهزاده حسین در شمال شرقى گنبدخانه قرار دارد. این زیارت نامه روى کاغذ و با قلم نوشته شده و درون قابى فلزى قرار گرفته است. پس از این گنبدخانه، با یک پله پنج سانتى مترى وارد میان فضا می‌شوند که درِ ورودى ندارد. ابعاد ورودى میان فضا 50/2×2 متر و ابعاد میان فضا 5×2 متر است. در جنوب شرقى میان فضا به ارتفاع 80/2 متر از سطح زمین پنجره اى به ابعاد 90×60 سانتى متر دیده می‌شود. دیوارها از کاهگل و تا ارتفاع سه متر با پارچه سبز رنگى پوشیده شده است. کف میان فضا موزاییک است و سقف آن طاق گهواره اى دارد. ضریح گنبدخانه دوّم، چوبى و مشبّک کارى است. از ورودى دیگر، رو به روى در قبلى گنبدخانه، وارد گنبدخانه بعدى می‌شویم. قبل از ورود به این گنبدخانه دو پلّه، یکى به ارتفاع پنج سانتى متر و دیگرى به ارتفاع ده سانتى متر، قرار دارند. در شمال و جنوب شرقى گنبد خانه، دو نور گیر در قسمت بالا دیده می‌شوند. ارتباط این دو گنبدخانه با فضاهاى جانبى از قسمت میان فضا در سمت جنوب شرقى با آجرچینى قطع شده است. گنبد خانه، قسمت زنانه و مردانه ندارند. اتاق شرقى گنبدخانه دوّم نیز، که در حال حاضر با فضاهاى بقعه ارتباطى ندارد، کاهگلى و داراى سقف چهار گرده پوش است. بقیه فضاهاى جانبى در شرق بقعه، کاهگلى و داراى سقف گهواره اى است و سقف تعدادى از آن‌ها ریخته‌اند.

ضریح امامزاده شاهزاده حسین در جنوب غربى گنبدخانه اول قرار دارد. ضریح فلزى سبز رنگ به ابعاد 20/2×20/1 متر است.

ضریح امامزاده یار حسین، چوبى مشبّک به ابعاد 02/2×50/1 و ارتفاع 50/1 متر است.

مرقد امامزاده شاهزاده حسین در ضلع جنوب غربى گنبدخانه اول به ابعاد 10/2×10/1 و ارتفاع 70/1 متر است. به وسیله یک در می‌توان به قبر دسترسى پیدا کرد. مرقد از سیمان و سطح بیرونى آن کاشى سبز رنگ است. مشخص نیست که این قبر متعلّق به چه کسى است. مرقد امامزاده یار حسین به ابعاد 40/1×2 و ارتفاع یک متر است.

هر دو گنبدخانه هاى بقعه، تیزه دار و به صورت چهار بخشى اجرا شده‌اند. پوشش داخل گنبد، گچ کارى و لایه بیرونى آن از کاهگل است. ارتفاع گنبد اول 4 متر و ارتفاع گنبد دوّم 30/4 متر است. قطر داخلى گنبد اول حداکثر 5/3 و قطر داخلى گنبد دوّم حدود 20/3 متر است. در گنبد دوّم دو نورگیر تعبیه شده است. ارتفاع گنبد از کف تا نوک آن 50/5 متر است.

طرح بقعه، با داشتن فضاهاى خدماتى، از طرحى منفرد خارج شده و الگویى کوچک و جالب از طرح مجموعه اى را ارائه کرده است. البته، از فضاهاى خدماتى آن در حال حاضر استفاده اى نمی‌شود و نیمه مخروبه‌اند. بدون در نظر گرفتن این فضاها، الگوى بنا منفرد و البته یک ایوانى خواهد بود.

با توجّه به کامل بودن طرح بقعه، به نظر می‌رسد فضاهاى خدماتى مدّتى پس از ساخت بقعه و براى رفع احتیاجات زائران ساخته شده باشد. به هر حال، هر دو قسمت بقعه قدمتى بسیار دارند. بناى بقعه قدیمى است و بخش جدید در آن دیده نمی‌شود. فضاهاى خدماتى شرق بنا، نمیه مخروبه است که نیازمند رسیدگى و تعمیر و احیاى کاربران است. بقیّه قسمت‌های بقعه سالم است و آسیب دیدگى ندارد.

در جنوب شرقى ایوان نمازخانه اى به ابعاد 6×3 متر وجود دارد که زیارت نامه امامزادگان در آن دیده می‌شود. همچنین در جنوب شرقى صحن نیز حجره اى کاهگلى به ابعاد 4×4 متر و ارتفاع 50/2 متر وجود دارد.

متأسّفانه تاکنون سندى که از هویّت این امامزادگان پرده بردارد به دست نیامده است. ^([1])