مزارات ایران و جهان اسلام

فهرست مطالب: (برای پرش به مطلب مورد نظر روی عناوین مربوطه کلیک کنید)

شرح حال حضرت عبدالعظیم (علیه السلام) از زبان صاحب بن عبّاد 

دلایل هجرت سادات و حضرت عبدالعظیم (علیه السلام) به ایران

آیا حضرت عبدالعظیم (علیه السلام) به شهادت رسید؟

فضیلت و ثواب زیارت حضرت عبدالعظیم (علیه السلام)

دلایل تشبیه زیارت حضرت عبدالعظیم (علیه السلام) به زیارت حضرت سیّدالشهداء (علیه السلام)

فرزندان حضرت عبدالعظیم (علیه السلام)

سیماى تابناک حضرت عبدالعظیم (علیه السلام) در ادب پارسى و عربى.

ذکر چهارده روایت از حضرت عبدالعظیم (علیه السلام)

کیفیّت زیارت حضرت عبدالعظیم (علیه السلام)

تعداد فرزندان امام حسن مجتبى (علیه السلام)

فهرست مطالب: (برای پرش به مطلب مورد نظر روی عناوین مربوطه کلیک کنید)

تاریخ ازدواج بى بى شهربانو با امام حسین (علیه السلام)

آیا شهربانو اسم است یا لقب؟

علّت ازدواج بى بى شهربانو با امام حسین (علیه السلام)

محبّت امیرالمؤمنین، على (علیه السلام) به شهربانو

توجّه سیّدالشهداء (علیه السلام) به شهربانو

صفات روحى و جلالت بى بى شهربانو

شهربانو و جمال ظاهرى

ستایش مورّخان از علیا مخدره شهربانو

وفات حضرت شهربانو

تعداد فرزندان بى بى شهربانو

دایه امام سجّاد (علیه السلام) و احسان آن حضرت به او

روایت ساختگى و رد آن

آیا شهربانو در واقعه کربلا حضور داشت؟

داستان هجرت بى بى شهربانو و زبیده خاتون به رى

نظر علما، محققان و نویسندگان درباره بقعه بى بى شهربانوى رى

ردّ داستان هجرت بى بى شهربانو به «رى» از لحاظ تاریخ

آیا فاطمه بنت الحسین (علیهما السلام) ملقّب به زبیده خاتون است؟

ردّ گفتار دکتر جعفر شهیدى

نظریّه علاّمه شهید استاد مرتضى مطهرى (رحمه الله) درباره شهربانو

شخصیّت مدفون در بقعه بى بى شهربانو شهررى کیست؟

شخصیّت مدفون در بقعه زبیده خاتون شهررى کیست؟

فهرست مطالب: (برای پرش به مطلب مورد نظر روی عناوین مربوطه کلیک کنید)

مرقد مطهر در گذشته و حال

نخستین بنا بر روى قبر حضرت عبدالعظیم (علیه السلام)

رواق‌های حرم مطهّر حضرت عبدالعظیم (علیه السلام)

صحن‌های حرم حضرت عبدالعظیم (علیه السلام)

تحوّلات و توسعه حرم حضرت عبدالعظیم (علیه السلام) پس از انقلاب اسلامى

توصیف بناى کنونى بقعه حضرت عبدالعظیم (علیه السلام)

نسب شریف و والدین حضرت عبدالعظیم (علیه السلام)

ایمان، مقام علمى و فضایل اخلاقى عبدالعظیم (علیه السلام) از زبان ائمه معصومین (علیهم السلام)

حضرت عبدالعظیم (علیه السلام) از نظر علماى رجال

تاریخ تولّد و وفات حضرت عبدالعظیم الحسنى (علیه السلام)

همسر و فرزندان حضرت عبدالعظیم (علیه السلام)

عبادت و سخاوت حضرت عبدالعظیم (علیه السلام)

تألیفات حضرت عبدالعظیم (علیه السلام)

حضرت عبدالعظیم (علیه السلام) و ائمه معاصر ایشان

پیش از بیان کرامات آن حضرت، مقدمه اى را مبنى بر این که کرامت از چه پیدا می‌شود، براى خوانندگان عزیز می‌آوریم.

از مسلّمات مذهب ما است که اگر انسانى به وظایف و تکالیف مقرّره خود از واجبات و محرّمات عمل نماید; یعنى چیزهایى را که ذات اقدس پروردگار عزیز از او خواسته است به جا آورد و از چیزهایى که منع نموده است خوددارى کند، نزد آن پروردگار به مقامى بلند و منزلتى ارجمند خواهد رسید.

بقعه این امامزاده در یک کیلومترى شمال شرق روستاى خمارآباد از دهستان کلینِ بخش فشاپویه و در 22 کیلومترى شهرستان رى قرار دارد.

طرح کنونى بقعه از یک گنبدخانه و یک ایوان ورودى در شرق آن تشکیل شده است.

در غرب و جنوب گنبدخانه نیز دو ایوان دیده می‌شود که راهى به درون گنبد خانه ندارند و نقش کریدور را ایفا می‌کنند. این بنا در فضاى بازى قرار دارد که محدوده آن چندان معیّن نیست. مساحت بقعه در حدود 160 متر مربّع است. گچ، کاهگل و آجر از مصالح استفاده شده در این بنا هستند. محدوده صحن زیارتگاه، از زمین‌های اطراف و جادّه، مشخص و اطراف آن دیوار کشى نشده است. کف صحن خاکى است و بقعه در مرکز آن واقع شده است.

بقعه این امامزادگان در خیابان سلمان فارسى شهر رى و در شرق خیابان دانش و در میان بوستان دانش واقع شده است.

شخصیّت هاى دفن شده در این بقعه سه تن به نام‌های بانو کبرى، بانو خدیجه و بانو صغرى منسوب به حضرت موسى بن جعفر (علیه السلام) معرفى شده‌اند. این قبرستان از قدیم به نام ایشان (سه دختران) معروف بوده است. ^([1])

به گفته راویان محلّى، این سه دختر، که دوازده تا سیزده ساله بودند، به خواب افرادى آمده و اسمشان را صغرى، کبرى و خدیجه گفته‌اند.

کریمان، در کتاب رى باستان، که جزئیات امامزادگان مدفون در رى را در آن نگاشته است، هیچ اشاره اى به بقعه سه دختران نمی‌کند. در کتاب کنزالانساب آمده است، پنج تن از دختران امام موسى کاظم (علیه السلام) به نام‌های حبیبه، رقیه، فاطمه، ساره، هاجر، و تاجر به منظور دیدن امام رضا (علیه السلام) که در آن زمان در طوس به سر می‌برده‌اند، از بغداد آهنگ خراسان می‌کنند. هنگامى که ایشان به تهران می‌رسند به دستور مأمون عباسى به شهادت رسیده همگى در آن حدود، از جمله رى، به خاک سپرده می‌شوند. ^([2])

بقعه این امامزادگان در خیابان شهید رجایى، خیابان ترانسفو، خیابان چهارم و در نزدیکى قلعه خورائین قرار دارد. قلعه خورائین، در ضلع غربى مترو باقرشهر در جنوب تهران و در غرب شهررى واقع شده است. بقعه از شمال به قلعه خوارئین، از جنوب به زمین‌های کشاورزى و از شرق به مترو ایستگاه باقر شهر منتهى می‌شود. براى دسترسى به این مکان تا سال 1382 هـ . ش مسیر ماشین رو وجود نداشت و مردم با پاى پیاده به امامزاده رفت و آمد می‌کردند، اما از آن سال جادّه اى ساخته شد و امروزه می‌توان به سهولت به بقعه رسید.

یکى از زیارتگاه‌های مشهور شهر رى و استان تهران، حرم مطهّر حضرت حمزة (علیه السلام) است که در قبله گاه حرم حضرت عبدالعظیم (علیه السلام) قرار دارد و در سالیان اخیر توجّه ویژه و تعمیرات گسترده در آن صورت گرفته است.

توصیف بناى کنونى بقعه امامزاده حمزه

این بقعه، یکى از سه نقطه اصلى ایجاد کننده هسته مرکزى مجموعه است که در ضلع جنوبى مسجد هلاکو واقع شده است. پیرامون این بقعه در جبهه‌های غربى، جنوبى و شرقى یک فضاى بسته وسیع و کماکان پیوسته وجود دارد که شامل دو صحن است; یکى صحن امامزاده حمزه که در ضلع شرقى آن واقع شده و از طریق ایوان آینه به آن متصل می‌شود و دیگرى صحن پشت امامزاده حمزه که از طریق درهاى ورودى با آن مرتبط می‌شود. چنان که از نام این قسمت‌ها برداشت می‌شود ظاهراً قبلاً این بخش‌ها، صحن‌ها و یا فضاهاى روبازى بوده‌اند که پیرامون این بقعه قرار داشته‌اند. در حال حاضر، کف بقعه به اندازه سه پلّه از سطح این صحن‌ها پایین تر است.

مشهور به «شاهزاده حسین و یار حسین»، بقعه این امامزادگان در شمال شرقى روستاى قلعه نو و پاکدشت و جنوب روستاى حکیم آباد قرار گرفته است. در غرب بقعه، بزرگراه قم و در جنوب غربى آن روستاى سلمان آباد قرار دارد.

در داخل زیارتگاه، دو مقبره و ضریح وجود دارد که وقتى، از ضلع جنوب غربى وارد گنبدخانه می‌شویم، اولى متعلّق به شاهزاده حسین و دوّمى متعلّق به امامزاده یار حسین است. اما از نسب ایشان، در منابع معتبر انساب اطلاعاتى یافت نشد.

در صحن امامزاده تا سال 1364 هـ . ش درختان قطورى وجود د اشت که به علّت کم آبى خشک شدند. بقعه امامزادگان تا سال 1359 هـ . ش فاقد ایوان بوده و ایوان در آن سال به بقعه اضافه گردیده است. گنبد امامزاده هیچ تغییرى نکرده و به همین شکل بوده است. ضریح امامزاده شاهزاده حسین چوبى و مشبّک بوده و در سال 1381 هـ . ش ضریح جدید را اتباع افغانى ساخته‌اند. شش حجره بقعه زائر سراست که تا سال 1354 هـ . ش از آن‌ها استفاده می‌شده است.

بقعه این امامزاده در روستاى کلین از توابع شهرستان رى واقع شده است. راهِ دست یابى به آن بدین طریق است که در وسط جاده اصلى روستا و در ضلع شمال شرقى جادّه، یک جاده خاکى ماشین رو است که تا زیارتگاه چهارصد متر فاصله دارد.

بناى بقعه از ابتدا تاکنون تغییر نکرده، و فقط در آن مرمّت‌هایی انجام شده است. در سال 1380 هـ . ش، صحن با زمین‌های اطراف هم سطح و جلو ایوان یک سراشیبى بوده است. اما در این سال کف صحن را با خاک ریزى بالا می‌آورند. همچنین دیوارها تا سال 1380 هـ . ش از بیرون کاهگلى بوده است اما در این سال گچ کارى می‌شود. سنگ قبر نیز از گذشته تاکنون تغییرى نکرده، و به همین صورت فعلى بوده است. در گذشته، در جنوب شرقى حرم، سنگ سیاه رنگى بود که سنگ‌های کوچک روى آن چسبیده می‌شد و در سال 1379 هـ . ش به سرقت رفت. البته این سنگ چهار مرتبه دیگر نیز به سرقت رفته بود که پس از هر چهار سرقت، سنگ پیدا می‌شد، اما پس از سرقت آخر تاکنون سنگ پیدا نشده است.

بقعه این امامزاده در خارج از روستاى مخروبه قلعه نو از توابع دهستان حسن آباد بخش فشافویه واقع شده و در جنوب شرق بقعه، شهرک امام حسن واقع شده است.

به دلیل اینکه در اطراف امامزاده درخت و باغ وجود دارد، گنبد امامزاده از دور دیده نمی‌شود. فقط در فاصله صد مترى گنبدى کاهگلى دیده می‌شود که ترک خوردگی‌های آن حکایت از فرسودگى و عدم رسیدگى به آن می‌کند.

بناى فعلى از یک گنبد خانه تشکیل شده که درِ ورودى آن در جداره شرقى آن قرار گرفته است. ایوانى در سمت جنوب بنا دیده می‌شود، که با فضاى داخل بقعه هیچ ارتباطى ندارد. پیرامون بناى مذکور حیاطى دیده می‌شود که گستردگى بیشتر آن در شرق و جنوب بقعه است. مساحت بقعه 119 متر مربّع و مساحت عرصه آن 1256 متر مربّع است. ارتفاع ایوان در حدود 60/5 متر و ارتفاع دیگر جداره‌های بقعه 30/4 متر است. گچ، رنگ، کاهگل و آجر از جمله مصالح استفاده شده در این بناست.

بقعه این امامزاده در غرب حسن آباد فشاپویه و در میان روستاى اشتهازان واقع شده است. به باور محلّى و بر اساس سنگ قبر موجود در بقعه، نام امامزاده هاجر، و دختر امام موسى بن جعفر (علیه السلام) معرفى شده است.

طرح بقعه از یک گنبدخانه و یک ایوان ورودى در شمال شرقى گنبدخانه تشکیل شده است. این بنا در میان صحنى بزرگ قرار گرفته است. مساحت بناى بقعه 130 متر مربّع و مساحت عرصه آن 18800 متر مربّع است. کاهگل، گچ، رنگ، سنگ مرمر، آجر، فولاد و شیشه از جمله مصالح استفاده شده در این بنا هستند.

ورودى در جنوب غربى بناست، در و چهار چوب ندارد و عرض آن چهار متر است.

ابعاد صحن، 125×100 متر، و ارتفاع دیوار صحن سه تا چهار متر و از کاهگل است. کف صحن خاکى است. قسمتى از دیوارهاى ضلع جنوب غربى صحن داراى روزنه‌هایی با طاق ضربی‌اند که عرض آن‌ها 50/1 متر و ارتفاع آن دو متر است. این روزنه‌ها در عمق بیست سانتى مترى از دیوار قرار دارند. بقعه در مرکز صحن قرار گرفته است.

بقعه این امامزاده در خارج از شهرک کهریزک و در روستاى تبایین واقع شده است.

به گفته مردم در گذشته اطراف امامزاده باغ بوده و صحن امامزاده را دیوارى خشت و گلى احاطه می‌کرده است. امامزاده یک آبدارخانه در صحن داشته و درِ امامزاده چوبى بوده است. مقابل امامزاده درختانى وجود داشت که امروزه اثرى از آن نیست و پوشش آسفالت روى قبرها را پوشانده و فقط چند سنگ قبر در کنار درِ ورودى باقى مانده است. جوى آبى نیز از جلو امامزاده می‌گذشت که در اوایل پیروزى انقلاب اسلامى مسیر آن را منحرف کردند. بناى بقعه خشت و گل و شامل ایوانى کوچک، پیش فضا و گند خانه بود و مساحت آن نیز به اندازه کنونى بود. در حدود سال 1349 هـ . ق ایوان جلو گنبد را به پیش فضا متصل کردند، بنابراین، بر وسعت پیش فضا افزوده شد. بناى بقعه از گذشته تاکنون تغییرى نکرده فقط مرمّت‌هایی در آن انجام یافته است. در سال 1382 هـ . ش نیز حسینیه‌های مردانه و زنانه که در شرق گنبدخانه و پیش فضا قرار دارند; ساخته شده‌اند.

 این بقعه در ضلع شمال غرب میدان حضرت عبدالعظیم (علیه السلام)، پشت مرکز خرید مهدى در یک کوچه باریک به نام ملک زاده که ورودى آن از پارکینگ مرکز خرید می‌گذرد واقع شده است. در حال حاضر مراکز تجارى و چند باب منزل مسکونى بقعه را احاطه کرده است و به هیچ عنوان نمی‌توان آن را از اطراف تشخیص داد.

بقعه توسّط میرزا یوسف خان مستوفى الممالک صدر اعظم ناصرالدّین شاه، اندکى پس از وفات سیّد ساخته شده است. علّت این موضوع به ارادت مستوفى نسبت به سیّد صادق باز می‌گردد. آقا سیّد صادق پس از وفات در آرامگاه با شکوهى در ضلع شمال غربى میدان حضرت عبدالعظیم که توسّط یوسف مستوفى الممالک صدر اعظم ناصرالدّین شاه براى خاندان طباطبایى در نظر گرتفه شده بود، در بنایى با کتیبه‌هایی از کاشى و منقوش به آیات قرآنى در زیر یک کلاه فرنگى به خاک سپرده شد. سنگ قبر یک تکّه و خط بسیار زیباى آن در نوع خود دیدنى و کم نظیر است. امروزه متأسّفانه از شکوه و جلال آرامگاه چندان نشانى بر جانمانده است.

بقعه بى بى زبیده در شهر رى و در غرب قبرستان ابن بابویه قرار دارد. قسمت‌های قدیمى و با ارزش بنا همچنان با حفظ قدمت بر جامانده و نشان از امانتدارى افرادى دارد که این مکان را از دستبرد خرابی‌های روزگار محفوظ نگاه داشته‌اند. اطراف بقعه به محلّه حسین آباد مشهور است.

علّت نام گذارى این اراضى به حسین آباد بدان دلیل بوده است که در سال 1267 هـ . ق اراضى آنجا با سه رشته قنات به میرزا محمّد حسین فراهانى دبیرالملک سپرده می‌شود.

این بقعه در گذشته بر فراز مکانى بلند و بر بالاى تپّه اى قرار داشته است. لیکن امروزه ساختمان بقعه به گونه اى است که هم سطح ساختمان‌های اطراف است. احتمالاً سطح زمین‌های اطراف بقعه را در هنگام ساخت و ساز بالا آورده‌اند و همسطح بقعه کرده‌اند. در گذشته از راه شوسه و آسفالت شده تهران به شهر رى روى ارتفاع پل سیمان که قرار می‌گرفتند آثار قریه حسین آباد به خوبى نمایان بوده و پس از عبور از منگل (و منگل آب متکا)، جادّه، پیچ مختصرى می‌خورده و پس از گذشتن از جلوى قهوه خانه حسین آباد، سمت راست، یک خیابان کوچک بن بست وجود داشته که از انتهاى آن وارد محوطه حیاط بى بى زبیده می‌شدند.

این بقعه در روستاى مخروبه و خالى از سکنه عبدل آباد از بخش کهریزک، و در شمال شرقى قلعه (کشتارگاه) قرار دارد.

در این قلعه قبلاً ساکنان عبدل آباد زندگى می‌کرده‌اند، اما اکنون تقریباً به صورت مخروبه در آمده و از آن به عنوان کشتارگاه استفاده می‌شود. آسان‌ترین راه دسترسى به زیارتگاه از طریق بزرگراه بهشت زهرا، جاده کهریزک به روستاى دوتویه است. از آنجا که این قلعه به صورت مخروبه در آمده و رسیدن به تنها درِ ورودى آن نیز از طریق کشتارگاه امکان پذیر است، دسترسى به این مکان تا حدّى مشکل است.

ساختمان زیارتگاه تقریباً هم سطح اتاق‌های مخروبه قلعه است. پیرامون حیاط مرکزى و نیز اطراف آن خانه‌های قدیمى و خشتى و با ارزش روستاى سابق عبدل آباد دیده می‌شود که در حال خراب شدن هستند و در حال حاضر محلّ زندگى کارگران‌اند. در جنوب بقعه نیز ساختمان‌های جدید کشتارگاه قرار دارد. در اطراف زیارتگاه هیچ خانه مسکونى دیده نمی‌شود و تا چندین کیلومتر اطراف آن زمین‌های کشاورزى است.

بقعه این امامزاده در منتهى الیه ضلع شمالى قبرستان ابن بابویه قرار دارد.

بقعه این امامزاده در شمال شرقى قبرستان ابن بابویه واقع شده و گنبد آن کوچک و کم ارتفاع است، گنبد مسجد ماشاء الله هم که در کنار بقعه قرار دارد، ارتفاع زیادى ندارد. سنگ‌های سفید بنا و سکّویى که ساختمان روى آن قرار گرفته، بقعه را از قسمت‌های دیگر قبرستان و از مقبره‌های خانوادگى اطراف آن مجزّا می‌کند. اما چون ساختمان بقعه و آستانه گلدسته ندارد، با دور شدن از زیارتگاه، نماى ظاهر آن از چشم پنهان می‌ماند. از سمت غرب و جنوب قبرستان، نماى بقعه دیده نمی‌شود. اما از شمال آن، قسمتى از ساختمان بنا و گنبد آن از لابه لاى درختان تنومند قبرستان نمایان‌اند. این بنا از یک ایوان ورودى، گنبدخانه اصلى و یک مسجد تشکیل شده و جداره‌های بیرونى این فضاها را نیز غرفه‌های متعدّدى در برگرفته‌اند.

بقعه این امامزاده در دهستان قلعه نو و در مسیر جادّه اى که به روستاى عبّاس آباد منتهى می‌شود، واقع شده است.

امامزاده یعقوب از نوادگان امام زین العابدین (علیه السلام) معرّفى شده است که شجره نامه وى، بر اساس زیارت نامه موجود، یعقوب بن هادى بن عقیل بن امام زین العابدین (علیه السلام) است.

در گذشته بناى امامزاده به صورت یک اتاق تقریباً 25 مترى بود. این بنا از خشت و گل ساخته شده بود و گنبدى گلى و کوچک روى آن قرار داشت.

ضریح قبلى، ضریحى کوچک و سبز رنگى بود که در سال 1380 هـ . ش، با جایگزین شدن ضریح جدید، ضریح قبلى به امامزاده اى در کریم آباد تحویل داده شد.

بقعه این امامزاده در روستاى دوتویه سفلا از دهستان کهریزک واقع شده و از طریق بزرگراه بهشت زهرا و جاده کهریزک می‌توان به امامزاده دسترسى یافت.

اهالى بانى اولیه بنا را نمی‌دانند، اما در سال‌های گذشته این بنا توسّط حسن عرب خراسانى و محمّد عرب خراسانى به طور سطحى تعمیر شده است. ساختمان اولیه بنا به شکل کنونى بوده و در سال 1364 هـ . ش نرده‌های جلو ایوان ورودى امامزاده و گچ کارى داخل بقعه توسّط حسن عرب کرمانى ساخته شده است. مسجد و حمامى که روبه روى امامزاده قرار دارد از گذشته‌های دور وجود داشته و در سه دهه قبل رو به خرابى نهاده است.

در سال 1374 هـ . ش درِ قدیمى امامزاده که چوبى بود، توسّط همسر حسن عرب خراسانى تعویض شده است. در سال 1379 هـ . ش نیز حاج محمّد سروى برق کشى امامزاده را انجام داده است.

بقعه این امامزاده در جنوب غرب روستاى سلمان آباد و در منطقه اى واقع شده که در جنوب شرق آن، شهرک حسن آباد فشافویه، در شمال غرب، اتوبان قم ـ تهران و در شمال آن، روستاى وهن آباد و فرودگان امام خمینى (رحمه الله) قرار دارد. پس از ورود به جاده روستاى سلمان آباد، این جادّه دو قسمت می‌شود. قسمتى به روستا می‌رود و راه دیگر به امامزاده منتهى می‌شود.

طرح فعلى بقعه از یک گنبدخانه، ایوان ورودى و یک فضاى جانبى تشکیل شده است. پیرامون این مجموعه، صحنى نسبتاً بزرگ قرار گرفته است. ایوان اصلى در شمال شرقى گنبدخانه و فضاى جانبى در شمال غربى آن قرار گرفته‌اند. مساحت بناى امامزاده 140 متر مربّع و مساحت عرصه آن 8400 متر مربّع است.