- چهارشنبه ۲۶ شهریور ۹۳
بناى این امامزاده در صالح آباد، در 40 کیلومترى جنوب استان ایلام و 45 کیلومترى غرب شهرستان مهران واقع شده است. در زمان هلاکوخان مغول، عدّهاى از عشایر مهاجر که از حواشى استان کرمانشاه براى چراى دام به محل صالح آباد آمده بودند، به قبر این بزرگوار مىرسند و بنایى در همان زمان برگرد آن مىسازند. در عصر صفویّه، بنا به دستور والى وقت، مقبرهاى بزرگ‌تر بر آن ساخته مىشود. و نیز در زمان ناصرالدّین شاه، این مقبره مجدّداً توسّط والى پشتکوه تجدید بنا مىشود. بر دیوار امامزاده، این کتیبه به چشم مىخورد: «در سال 1308 هجرى قمرى در زمان حکومت ناصرالدّین شاه قاجار و به توفیق و اهتمام غلامرضا خان، والى لرستان و پشتکوه و به معمارى استاد حسین دزفولى بناى آن تجدید گردید...».
معمارى این امامزاده از عصر صفویّه شروع و تا عصر قاجاریّه ادامه داشته است. ساختمان قدیمى امامزاده با زیر بنایى حدود 240 متر مربّع با دو گلدسته و یک گنبد شلجمى شکل، از بهترین تزیینات زمان خود به شمار مىرفته است.
بناى کنونى 1000 متر مربّع زیر بنا دارد و داراى چهار شبستان با چهار رواق قرینه است. رواقها داراى کاربندى، آیینه کارى و کاشىکارى ممتاز در سطح استان است.
نماى گنبد آن نمونهاى از گنبد مدرسة چهار باغ اصفهان، با ارتفاعى حدود 18 متر بالاتر از پشت بام ساخته شده است. این گنبد داراى سه پوشه است. جدار داخلى گنبد، آیینه کارى و جدار خارجى آن کاشىکارى شده است و هم اکنون این گنبد به رنگ طلایی رنگ آمیزی و کاشیکاری شده است.
علامه سیّد جعفر اعرجی که تولیت این امامزاده را در زمان قاجاریه به عهده داشته در کتاب مناهل الضرب فی انساب العرب می‌نویسد که بارگاه علی صالح را غلامرضا خان سردار و والی لرستان تجدید بنا نموده و هنگامی که کار تجدید بنا به اتمام رسیده این اشعار را بر روی آن بارگاه نوشته است:
الحمد الله الحمید ذی المنـن مصلیاً علــی النبی المؤغـن
محمد و الآل خیــر البشــر مــالا برق فی غمام ممطــر
وبعــده فــالملک المعظـم نجل الولاة الغر ذاک الافخم
والاکـرم الندب الغلام للرضا جنــب عنـه ربّه سوء القضا
نجل الهموس الباسل المظفر وطیّب الاصــل زکیّ العنصر
خیـــر الولاة وراث المفاخر عــن الــولاة کابراً عن کابر
حــامی حمات‌ها امیـر الامراء و من لواء فخره قــد نشــرا
وصـــارم السلـطنــة الغــرّا واللیـث فی البیداء والــزوراء
حسینقلی خان الفصیح اللسن هز برها بن حیـدر بن الحسن
بیــن ولاة عرب‌ها و العجـم کــالقمر البـازغ بیـن الانجم
ان ذکـر الولاة فهـو الافضـل واکــرم الملــوک بـل وأنبل
فذاک بحــر هـولا یساحــل بل هو طــود قـطّ لایطــاول
ما ولدت أنثــی کهذا الامــر ولــم تلد من بعد فی الأواخر
عـادته الفض وعــدل شیمته وکفّــه البحـــر و بذل همّته
فان همی الغیث فلا یساحلــه و ان طمــی البحر فلا یفاضله
وانّنــی کقــسّ فـی الاوائل لکنّنــی فـی مــدحـه کباقل
لمـــا رأی قبر علـی الصالح عفــی و لم یکن له من صالح
مبرّزاً علی الطـریق الواضــح مـــزار کـــلّ آئـب و رائح
جهّـــز فــی بـنائه الدارهما واحکـــم التأسیس والقوائما
فیــــالهــــا مکــرمة سما اذ شیّـــد المشهد والـدعائما
علی ذراها قبّه قــــد رفعــا فمـــن رآها خال نجماً طلـعا
تضـییء للناظر نورآ مثل مــا اضـاءت الشمس بآفاق الـسما
فهو رضاالله تعالی قــدرعــا ولیـــس للانسان الاّ ما سـعی
فــان عـری بعد ذا من خلـل فـذاک من بؤس الخبیث غینل
قـــد کــان لایبارح الخمورا ولا ینائی الفسـق والفجــورا
مــا عـرف الله ولا الرســولا ولا علــی الطهـــر و البتولا
نظیره فی الکرخ نجـل فضّــة اذقیــس بالفارة بل بـالارضة
بل قــاســه الناقد بالعقارب اذ کــان للاسلام کالمحارب
ان ذکــر واکرامــة أنکــرها او قــدّمــرا منقبة أخّـــرها
لاولیــاء الله کــان حـــرباً وللشیاطین اخـــاً وحــــزباً
در این اشعار بعد از ذکر فضایل و خصوصیات فراوان برای غلامرضا خان، به تلاش‌های این والی برای ساختن بارگاه علی صالح (اشاره شده است که چگونه این فرد برای بنای این ساختمان درهم‌های زیادی خرج کرد و ستون‌ها و پایه‌های آن را محکم نمود و بارگاه و مشهد و مرکز تبلیغی بوجود آورد
با گنبدی بلند که چشمان هر بیننده‌ای را خیره می‌کند
و نور آن با نور خورشید برابری می‌نماید و رضایت خدا قطعاً در این کار وجود دارد و این بارگاه باعث دورشدن فساد در آن منطقه می‌شود... .
بقعه دارای سه درِ ورودی از شمال، شرق و مغرب می‌باشد و دو درِ شرقی و غربی با تزیینات خاص کاشی کاری گردیده‌اند و در شمالی که ورودی اصلی بقعه است با قطاربندی‌های بسیار خوب و کاشی کاری متنوع از نوع معرق و قرنس به اتمام رسیده است.
در سال 1362 از سوی مسئولین استان 20 واحد اطاق به عنوان زائرسرا در کنار بقعه احداث شده است.
طرح توسعه محوطه امامزاده علی صالح از سال 1383 در دست اجرا است و کلیه زمین‌های اطراف بقعه خریداری و بلوار روبروی محوطه امامزاده جهت رفاه حال زائران احداث گردید و محوطه امامزاده در قسمت شمالی آن به مساحت 6000 متر مربع توسعه یافته و در قسمت جنوبی بقعه دو پارکینگ جهت تسهیل در رفت و آمد وسایل نقلیه احداث گردیده شد.
در جوار بقعه امامزاده علی صالح، گلزار شهدای جنگ تحمیلی زینت بخش فضای صحن است.
شخص مدفون در این بقعه علی ابن عبیدالله الاعرج بن حسین الاصغر بن امام زین العابدین (است که سیّدی
بسیار جلیل القدر، عظیم الشان و ملقّب به علی الخیر و
علی الصالح می‌باشد.
او جدّ سادات اعرجی، حسینی شاهرودی، مختاری، مشکانی، حسینی بسطامی و سبزواری است.
آرامگاهی به او در ساروق اراک و سمنان منسوب است که در همین مجموعه (استان مرکزی و سمنان) مورد بررسی قرار گرفته است.
- ۱۴۰۶
- ادامه مطلب
