مزارات ایران و جهان اسلام

این بقعه در بخش ماژین شهرستان درّه شهر واقع شده و از جمله شاهکارهاى معمارى قرن هشتم هجری است. مقبره به صورت چهار گوش و با استفاده از آجر ساخته شده و زوایاى چهار گانة آن به گوشواره‏هاى مناره مانندى منتهى مى‏ شود. ارتفاع مناره‏ها یا همان گوشواره، حدود یک متر از ارتفاع ساختمان اصلى بلندتر است و متصل به متن بنا است.

در ورودى مقبره به جانب شرق باز مى‏ شود. در مدخل ورودى، کفش‏کن به ابعاد 20/5 متر و طول 30/3 متر ارتفاع مشاهده مى‏ شود.

در داخل کفش کن و یا راهرو، دو ورودى قرار دارد. یک ورودى به سمت اتاق کوچک خادم بقعه و ورودى دیگر به سمت داخل بقعه باز مى‏شود. داخل مقبره، داراى دو سطح متفاوت است. هنگام ورود به سطح اصلى، چهار پله پایین‏تر، مقبرة مهدى صالح قرار گرفته است. طبقة زیرین کلاً با نماى آجرى ساخته شده و طاق آن جناغى است. ارتفاع طاق روى مقبره 6/2 متر است. در وسط داخل بقعه و در محدودة طبقة دوّم، نماى قبر از سنگ و گچ مشاهده مى‏شود. روى سطوح جانبى قبر، آیات شمارة 22 و 23 سورة مبارکة حشر با خط نسخ و در قالب گچبرى به زیبایى تمام حک شده است.

متن آیة سطح جنوبى بدین شرح است «بسم اللَّه الرحمن الرحیم، هو الله الذى لا إله إلّا هو عالم الغیب و الشهادة هو الرحمن الرحیم ـ هو الله الذى لا إله إلا». دنبالة آیه روى سطح جنوبى «هو الملک القدوس السلام المؤمن»

متن آیه سطح شمالى و ادامة آیة 22 و آیة 23 سورة مبارکة حشر، چنین آمده است:

«المهیمن العزیز الجبار المتکبر سبحان اللَّه عما یشرکون، هو اللَّه الخالق البارئ المصور له الأسماء الحسنى یسبح له ما فى السموات و الارض و هو العزیز الحکیم».

همچنین بر قاعدة شرقى قبر، این جمله نوشته شده است «سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا إله‏ إلّا اللَّه و اللَّه اکبر» علاوه بر آن بر روى دیوارهاى جانبى بنا در داخل مقبره، آیاتى از قرآن کریم به طرز بسیار زیبایى گچبرى شده است. بقعه از شاهکارهاى معمارى عصر اسلامى است.

این بنا به شمارة 4311 و در تاریخ 5/9/1380 به ثبت آثار تاریخى رسیده است.

متأسّفانه نیمِ بیشتر این بنا از بین رفته و ویران گشته است با این وجود میراث فرهنگی استان ایلام درصدد مرمّت آن می‌باشد.

شرح حال مهدی عباسی: ابو عبدالله محمّد المهدی، سوّمین خلیفة عبّاسی است. او در سال 127 هـ. ق به دنیا آمد، چون پدرش ابوجعفر عبدالله المنصور در ششم ذی حجّه سال 158 هـ. ق در راه مکّه وفات یافت، در همان روز، ربیع از مردم برای مهدی عباسی بیعت گرفت و او در بغداد بود، چون خبر خلافت به او رسید، بعد از دو روز به منبر رفت و خطبه خواند و از مردم بیعت گرفت، و همه با او بیعت کردند. گویند: منصور دوانیقی وصیت کرده بود که عمویش عیسی بن موسی پس از او خلیفه شود، لکن با به بلوغ رسیدن پسرانش مهدی و با مرگ عیسی بن موسی، خلافت بعد از منصور به عهدة مهدی عباسی قرار گرفت.

مورّخان نوشته‌اند که در دورة مهدی عباسی، ملایمت و اعتدال جایگزین، شدّت عمل شد، او نسبت به علویان از شدّت عمل دوری جُست و علویانی را که در زمان پدرش زندانی شده بودند، دستور داد تا آزاد کنند. با این حال دو نفر در حکومت مهدی عباسی به شهادت رسیدند که اسامی آن‌ها عبارت‌اند از؛

1. علی بن عباس بن حسن المثنی بن امام حسن (؛ او به دست عمال مهدی به اسارت رفت و سپس به زندان
روانه گشت، به دستور مهدی عباسی او را زهر دادند و بدنش ورم کرد و اعضایش از یکدیگر جدا شد و بدین صورت به شهادت رسید.

2. عیسی بن زید الشهید بن امام سجّاد (؛ او به خاطر حفظ جان خود از ترس مهدی، فرار کرد و مدّتی در مناطق جبل متواری شد تا اینکه عاقبت در کوفه مخفیانه می‌زیست و در همانجا وفات یافت از این رو به عیسی مختفی ملقب شد.

گویند مهدی عباسی از ترس عیسی در کوه‌ها و شهرها به دنبال او بود تا اینکه از بغداد به بلاد دینور رفت و در 23 محرم سال 169 هـ. ق در روستای زرین از توابع درّشهر وفات یافت و فرزند او هارون الرشید بر جنازة او نماز گزارد و او را در همانجا به خاک سپرد.

برخی علّت مهاجرتش به بلاد دینور و سکونت او در منطقة ماسبذان را به خاطر شنیدن وصف آب و هوای این مناطق دانسته‌اند. مدّت خلافتش ده سال و یک ماه و نیم و سنین عمرش به چهل و سه رسیده بود.