- چهارشنبه ۲۶ شهریور ۹۳
آرامگاه مرحوم سیّد محمّد مجتهد در اواسط خیابان نواب صفوى و در حدفاصل بازار پائین و قبرستان پائین قرار دارد. این مقبره در زمان برپائى در خارج از شهر بوده بطورى که ادوار براون مستشرق انگلیسى مىنویسد: «... از دروازة شهر از غرب وارد شدیم و از طرف راست قبرستان بزرگى که گنبد و امامزاده در آن دیده مىشد عبور کردیم.»
این آرامگاه متعلّق به سیّد محمّد مجتهد متوفّى به سال 1269 هجرى قمرى است. ایشان در زمان فتحعلیشاه قاجار و به دستور عبداللَّه میرزا دارا حاکم زنجان از قریه سیردان طارم به زنجان آورده شد تا در مسجد جامع شهر ضمن اقامه جمعه و جماعت و ترویج دین، حوزة علمیّه را نیز دایر نمایند. این مطلب در یکى از تألیفات آن مرحوم موسوم به «انیس الفقها» آورده شده است.
آقا سیّد محمّد مجتهد با همراهى حاجى میرزا ابوالقاسم مجتهد در جریان فتنة ملامحمّد على زنجانى شرکت و در انهدام فتنة مزبور اقدام نمودند. از ایشان کتاب‌ها و تألیفاتى بدین شرح بر جاى مانده و موجود است: 1. انیس الفقها. 2.مناسک حج. 3. رسالة عملیّه.
پلان آرامگاه به شکل هشت ضلعى و طول اضلاع بزرگ مقابل به هم 70/5 متر و طول اضلاع کوچک 7/3 متر قابل اندازهگیرى است. در هر یک از اضلاع هشت گانه، ایوانی تعبیه شده و سقف آن‌ها را قوسهاى پنج او هفت تند پوشش مىنماید. در ضلع شمال غربى راه پلّة پشت بام تعبیه شده است. مدخل بنا در جبهه جنوبى بوده و در ایوان، پرکشىهاى زیبایى به عنوان عناصر تزئینى اجرا شده است. بر فراز این حجم، گنبدى از نوع دو پوششى و با ساقة نسبتاً بلند استوار گشته و ساقة آن با کلمة على به خط کوفى معقّل مزیّن گشته. در سال‌هاى اخیر علیرغم تجدید کاشیکارى گنبد، تزئینات مزبور از حیّز انتفاع ساقط شده است. ایوان شرقى با دیوار آجرى پوشش یافته و در فضاى ایجاد شده قبر سیّد محمّد مجتهد وجود دارد. در فضاى شبستان، هفت واحد ایوان تعبیه و چهار واحد پنجره به سبک شباک روشنایى داخلى را تأمین مىنماید. گنبد این بنا بدون گوشواره و با واسطه ترمپههاى زیبا بر روى تویزهها فرو نشسته است. در سمت جنوبى ساقة گنبد یک واحد کتیبة سنگى با خط ثلث بدین مضمون نصب شده است: «عمل استاد مشهدى فى شهر ربیع المولود 1288» همچنین درب آن چوبى و از مصادیق اموال فرهنگى مىتواند باشد بر روى این درب قطعه شعرى که ماده تاریخ بنا باید باشد بدین مضمون حک نمودهاند:
گفت رضـوان به مصرع تاریخ زین جهـان سوى عالم رضوان
رخــت بـر بست... جهـــان مـژدهام ده نگـاه بان باغ جهان
در داخل شبستان دو قبر دیده مىشود یکى از آن‌ها فاقد سنگ است و قبر نخست که متعلّق به مرحوم سیّد مجتهد است داراى سنگ قبرى زیبایى است و متن زیر به خط ثلث بر روى آن حک شده است.
«قد ارتحل الى دارالسرور عالم على الاطلاق الشهیر فى آفاق الذى من علمة خشیته التعب بالسیاق السیاق و من حلاوته حلمه جل الخلایق فى الاشیاق اعلم العلما السید المولى السند المعتمد السیّد محمّد المجتهد طاب ثراه و جعله الجنته و مسکنه و مأوئه فى التاسع من عشر شهر جمادى من عشر الشهور التاسع من العشر اسابع من الماه الثالث من الف الثانى 1296»
آرامگاه سیّد محمّد مجتهد در وضعیّت فعلى مشکل حادّ استاتیکى ندارد اما دوخت و دوز ایوانها، تجدید کاشىهاى فرو ریخته، انجام محوّطه سازى، دفع آب‌هاى سطحى، ترمیم شیب بندى پشت بام و هدایت آب‌هاى نزولى این بنا، از اهم مسایلى است که در حفاظت فیزیکى آن عامل تعیین کنندهاى مىباشد به ویژه اینکه این بناى تاریخى به عنوان معدود بناهایى است که به مثابه شناسنامه شهرى از ظرفیّت بسیار بالایى برخوردار مىباشد.
این بنای ارزشمند پس از مرمّت به شمارة 2967 و در تاریخ 28/10/1379 به ثبت آثار ملّی و تاریخی رسیده است.
- ۱۳۷۷
- ادامه مطلب
