مزارات ایران و جهان اسلام

مشهور به «سیّد طاهر»، بقعه این امامزاده در سه کیلومترى شهرک جانبازان و جنوب غربى روستاى قلعه نو و در جنوب شرقى شهر جانبازان حسن آباد واقع شده است.

براساس آنچه روى سنگ قبر حک شده، امامزاده سیّد طاهر از نوادگان حضرت امام موسى بن جعفر (علیه السلام) معرفى شده است. کتیبه روى سنگ قبر این گونه است: «مقبره امامزاده سیّد طاهر نوه حضرت موسى بن جعفر (علیه السلام) عمر طولانى، تاریخ یازدهم جمادى الاخر 93 هجرى قمرى» بر اساس این کتیبه امامزاده در حدود سال نود هجرى می‌زیسته و اگر از نوادگان امام موسى بن جعفر (علیه السلام) بوده باشد، این تاریخ، تاریخ درستى نیست، زیرا ولادت امام موسى بن جعفر (علیه السلام) در سال 138 هـ . ق و شهادتشان در سال 183 هـ . ق بوده است.

طرح بقعه از یک گنبد خانه و یک ایوان ورودى تشکیل شده است. داخل گنبد خانه به صورت شش ضلعى است. در معمارى فعلى ایوان سقفى دیده نمی‌شود. این ایوان در شرق گنبدخانه قرار گرفته است. بنا در فضاى بازى قرار دارد، که حدود آن مشخص نیست. مساحت بقعه 68 متر مربّع است. ارتفاع جداره باقى مانده گنبد تا زمین در حدود 60/5 متر و ارتفاع جداره‌های ایوان 50/2 متر است. ورودى بقعه در ضلع جنوب غربى صحن قرار دارد. این ورودى به طول هشت متر، فاقد در و چهار چوب است.

تقریباً در چهار طرف صحن، درخت‌هایی وجود دارد. غیر از شمال و بخشى از قسمت شمال شرقى و غربى صحن، سایر قسمت‌های دیوار صحن به ارتفاع پنجاه سانتى متر آجر کشى است. بقعه در مرکز صحن قرار دارد و سرویس‌های بهداشتى، به صورت مجزّا از بقعه و در شمال غربى صحن قرار دارد و کف صحن خاکى است.

بقعه داراى اندود کاهگل است. گنبد خانه تقریباً به صورت استوانه اى است. نماى ایوان ورودى ساده و با اندود کاهگل است و ابعاد آن 4×3 متر است.

دو طاقچه مستطیل شکل، در دو طرف جنوب غرب و شمال شرق ایوان قرار دارد. طول طاقچه‌ها پنجاه سانتى متر و ارتفاع آن‌ها حدود 75 سانتى متر است. پله ایوان در میانه صحن و از ضلع جنوب شرق است. در دو طرف ورودى ایوان، دو دیوار ازجنس کاهگل وجود دارد، که ضخامت هر دو دیوار 10/1 سانتى متر است. در این ایوان، سقفى دیده نمی‌شود و از بقایاى سقف ریخته شده، چنین بر می‌آید، که سقف به صورت گهواره اى بوده است. کف ایوان گلى و اندود فضاى داخلى آن کاهگل است. ورودى گنبد خانه در غرب ایوان، و ورودى حرم در غرب ایوان قرار دارند، این در فلزى، یک لنگه و به ابعاد 2×1 متر است، داخل گنبد خانه به صورت شش ضلعى است. اندود داخل کاهگل است. در قسمت‌های بسیارى این اندود ریخته و آجرکارى زیر آن نمایان شده است. گنبدخانه شش ضلعى است و در هر ضلع، طاق نمایى در قابى مستطیل شکل وجود دارد که در حال حاضر اثر کمى از قاب آن به جا مانده است. کف آن گلى است و چند موکت در آن گسترده شده است. در جنوب غربى حرم، محرابى قرار دارد که ابعاد آن 2×2 و ارتفاعش 5 متر، و از کاهگل است. سنگ قبر در محراب که حدود پنجاه سانتى متر بالاتر از کف حرم است، قرار دارد. در محراب، سکّویى دیده می‌شود که از کاهگل است و سطح بیرونى آن گچ شده است. روى سکو، دو سنگ قبر وجود دارد که سنگ زیرین سبز رنگ و سنگ زیرین گرانیت است. ابعاد هر دو سنگ 50/1×80 متر و ارتفاع پنج سانتى متر است.

قسمت عمده گنبد، در قسمت فوقانى آن ریخته است. اندود داخلى و بیرونى گنبد کاهگل است. ارتفاع قسمت باقى مانده گنبد تا کف 60/5 متر و قطر داخلى آن در حدود 5/4 متر است. احتمالاً طرح اوّلیه بقعه فقط شامل گنبد خانه بوده و ایوان ورودى بعدها بدان افزوده شده است. استوانه بودن گنبدخانه در نماى ظاهرى نیز، این نظر را تقویت می‌کند.

بناى بقعه در مجموع قدیمى است و بخش ساختمانى جدید در آن دیده نمی‌شود.

این امکان وجود دارد که زمان احداث و ساخت گنبدخانه و ایوان با یکدیگر متفاوت باشد و ایوان پس از گنبدخانه بدان الحاق شده باشد. گنبد بقعه و برخى قسمت‌های جداره‌های گنبدخانه، اندود داخلى و سقف ایوان ورودى خراب شده و نیازمند رسیدگى و تعمیرات جدى و اساسی‌اند. ^([1])