مزارات ایران و جهان اسلام

بقعه این امامزاده در روستاى دوتویه سفلا از دهستان کهریزک واقع شده و از طریق بزرگراه بهشت زهرا و جاده کهریزک می‌توان به امامزاده دسترسى یافت.

اهالى بانى اولیه بنا را نمی‌دانند، اما در سال‌های گذشته این بنا توسّط حسن عرب خراسانى و محمّد عرب خراسانى به طور سطحى تعمیر شده است. ساختمان اولیه بنا به شکل کنونى بوده و در سال 1364 هـ . ش نرده‌های جلو ایوان ورودى امامزاده و گچ کارى داخل بقعه توسّط حسن عرب کرمانى ساخته شده است. مسجد و حمامى که روبه روى امامزاده قرار دارد از گذشته‌های دور وجود داشته و در سه دهه قبل رو به خرابى نهاده است.

در سال 1374 هـ . ش درِ قدیمى امامزاده که چوبى بود، توسّط همسر حسن عرب خراسانى تعویض شده است. در سال 1379 هـ . ش نیز حاج محمّد سروى برق کشى امامزاده را انجام داده است.

در گذشته قبر امامزاده در کف حرم بوده و هیچ سنگ قبرى نداشته است. حدود سال 1354 هـ . ش سنگ قبر کنونى را بر آن نهاده‌اند. گنبد امامزاده هم از گذشته تا به حال تغییر خاصى نکرده و تنها در طول سالهاى گذشته چندین بار روى آن را کاهگل کشیده‌اند.

وضعیّت کنونى بقعه

از آنجا که امامزاده در وسط روستا قرار گرفته و ساختمان آن نسبت به ساختمان‌های دیگر بلندتر نیست و در جنوب آن درختان بلندى وجود دارد، امامزاده از دور، نمایى مشخص ندارد.

طرح بقعه متشکل از یک گنبدخانه و یک ایوان ورودى در شرق گنبدخانه است.

زیر بناى بقعه حدود هشتاد مترمربّع است. آجر، گچ، فولاد، رنگ، موزاییک، کاشى، کاهگل و شیشه از جمله مصالح استفاده شده در این بنا هستند.

بنا ورودى خاصى ندارد، تنها جلو ایوان نرده فلزى سبز رنگ به طول سه متر و ارتفاع یک متر کشیده شده و قسمتى از آن به عنوان ورودى باز و بسته می‌شود. تنها نماى بقعه نماى شرقى آن است که آجرى و قدیمى است و لچکى کاهگلى آن ریخته است. ساختمان امامزاده ارتفاع چندانى ندارد.

ایوان امامزاده گنبدى کوچک و ضریح شکل دارد که، از خشت و گل است و روى آن گچ کارى است. به مرور زمان گچ و خاک بسیارى از قسمت‌های مختلف آن ریخته است. طول و عرض ایوان 45/3×3 متر است. ایوان شامل دو طاقچه در قسمت شرقى و غربى است. طاقچه شرقى به ابعاد دو متر و بیست و دو سانتى متر در دو متر و دوزاده سانتى متر و تو رفتگى یک متر و چهار سانتى متر است. در داخل این طاقچه، طاقچه اى کوچک تر به ابعاد 26/1 متر در 80 سانتى متر و تورفتگى 53 سانتى متر است. طاقچه غربى به ابعاد 10/2×1/2 متر و تور فتگى 93 سانتى متر است. کف ایوان و طاقچه شرقى با موزاییک پوشانده شده است. داخل ایوان تا ارتفاع 73 سانتى متر و در بعضى قسمت‌ها 58 سانتى متر آجر کارى است. ارتفاع ایوان تا بالاترین نقطه حدود 4 متر است.

گنبدخانه به ابعاد 14/5×90/4 متر است. درِ بقعه فلزى و سبز رنگ و به ابعاد 15/2×50/1 متر است. قسمت بالاى آن داراى شیشه مات رنگى است. بالاى ورودى «بسم الله الرحمن الرحیم» با آهن نوشته شده است.

ازاره داخل گنبد خانه از آجر و به ارتفاع حدود 70 سانتى متر است و بقیه دیوار گچ کارى است. کف نیز موازییک است و چند تخته فرش دستباف و موکت بر آن انداخته‌اند. در جداره غربى یک طاق ساخته شده است. یک طاقچه در غرب و دو طاقجه نیز در شمال وجود دارد. ابعاد طاقچه غربى و یکى از دو طاقچه شمالى 25/1×82 سانتى متر و تورفتگى 39 سانتى متر و دیگرى 26/1×68 سانتى متر و تورفتگى چهل سانتى متر است. در داخل یکى از طاقچه‌های شمالى مقدارى کاشى سبز رنگ قدیمى قرار گرفته که مردم روى آن شمع روشن می‌کنند. سقف گنبدخانه، ضربى است. ارتفاع گنبد از کف تا بالاترین نقطه تقریباً 50/4 متر و ارتفاع آن تا محلّ پایه گنبد دو متر است. در قسمت انتهاى گنبدخانه ارتفاع سقف به سه متر می‌رسد. در قسمت‌هایی از سقف و گنبد، گچ و کاهگل ریزش کرده و در اثر دود سیاه شده است.

یک لوستر مسى کوچک از سقف آویزان است. تعدادى عکس و شمایل ائمه (علیهم السلام) روى دیوار نصب شده‌اند.

سنگ قبر از سنگ مرمر سفید با طول و عرض 1×50 سانتى متر است که روى آن نوشته شده است:

«بسم الله الرحن الرحیم مرقد منور و مطهّر حضرت امامزاده قاسم (علیه السلام)» این سنگ قبر روى سکّویى که با کاشى سیاه و سبز تزیین شده، قرار دارد. ابعاد این سکو 86/1×7/1 سانتى متر و ارتفاع 75 سانتى متر است.

امامزاده دو گنبد دارد. ارتفاع گنبد اصلى از روى پشت بام 50/1 متر است. لایه بیرونى گنبد کاهگل و لایه داخلى آن گچ کارى شده است. بلندى گنبد نیم طاق ایوان از روى پشت بام یک متر و لایه بیرونى آن کاهگلى است.

بناى بقعه داراى الگویى منفرد با یک گنبد خانه و یک ایوان به عنوان پیش فضا است. ایوان در کنار معبر عمومى است. بناى بقعه قدیمى است و قدمت آن قابل توجّه است. غالب قسمت‌های بقعه به تعمیر و رسیدگى نیاز دارند. بیشتر اندودکاری‌های داخل گنبدخانه و ایوان ریخته و قسمت‌های مانده بسیار کهنه شده‌اند. داخل جداره‌های گنبد خانه آثار رطوبت نیز دیده می‌شود و نیازمند رسیدگى است. ^([1])

به اعتقاد اهالى، امامزاده قاسم از نوادگان حضرت امام موسى کاظم (علیه السلام) است در بین مردم به سیّد قاسم شهرت دارد.

در کتاب امامزاده‌ها و تربت برخى از پاکان و نیکان به استناد کتاب الشجرة المبارکه و امامزادگان رى، خفته در مزار را سیّد قاسم بن محمّد اعرابى بن حمزة بن محمّد بن موسى بن محمّد بن قاسم بن حمزة بن امام موسى (علیه السلام) ذکر نموده که ظاهراً در سلسله نسب وى اشتباه نموده است. زیرا قاسم براى فرزند محمّد بن قاسم بن حمزة بن موسى (علیه السلام) است.