مزارات ایران و جهان اسلام

بقعه این امامزاده در بلوار 45 مترى (جمهورى اسلامى) و خیابان شهداى مکه شهرستان زرند، در کوچه‏اى به نام امامزاده حمزه، در قبرستان متروک زرندوییه که گویا در گذشته صبران نام داشته است ـ قرار دارد که به امامزاده پیر سبز مشهور و معروف است.

بقعه که از خشت و گل و داراى گنبد و شبستان بوده، در زلزله سال 83 تخریب شد و آثارى از آن باقى نمانده است. سالن اجتماعات که جهت برگزارى مراسم و نماز جماعت توسّط اداره اوقاف زرند نیز در سالیان اخیر ساخته شده بود به همراه چند حجره دیگر، در زلزله مذکور تخریب شد.

اداره اوقاف زرند، در تلاش اجراى طرح جامع توسعه این آستانه هستند. بدین منظور
مقدارى از زمین‏هاى مجاور بقعه را خریدارى نموده‏اند. ضریح آهنى به ابعاد 5/2×20/2 و
ارتفاع 2 متر بر سر قبر قرار دارد که اهالى فعلاً به این صورت زیارت مى‏کنند.

علّت شهرت امامزاده حمزه به پیر سبز یا بقعه پیرسبز به درستى معلوم نیست؛
امّا چنین مشهور است که در قدیم زوج‏هاى جوان قبل از عروسى به این بقعه مشرف
مى‏شدند و درخواست سبز بختى خود را از امامزاده مى‏نمودند، از این رو، بقعه به
پیرسبز شهرت یافته است. وجه دیگرى که به نظر مى‏رسد، آن است که به احتمال

قرین به یقین تاریخ ساخت بناى بقعه به سال 620 ه . ق برمى‏گردد که طبق حروف
ابجد جمله «بقعه امامزاده پیرسبز» به دست مى‏آید.[1] محرابى کرمانى نیز از این
امامزاده با عنوان امام حمزه یاد مى‏کند و مى‏نویسد: «چنین مشهور است که در ازمنه
سالفه عراق را اکثر لشکر غز داشته‏اند و ایشان مشرک بوده‏اند و آخر جمعى از
امامزاده‏ها و تابعین و بزرگان به عزم تسخیر ایشان به این محال افتاده‏اند و در توابع و
حوالى یزد و غیره محاربه عظیمه واقع شده و بسیارى از امامزاده‏ها و بزرگان شهید
شدند و به هر جا مدفون و منتشر گشته‏اند. از جمله امامزاده‏ها، یکى به بهمنان زرند
افتاده و زخم داشته و در آن جا فوت شده و... در صبران امام حمزه»

طبق نقل محرابى، مرگ امام حمزه، شهادت به دست غزان بوده است. از طرفى سه
شخص به نام حمزه در کرمان مى‏زیسته‏اند که عبارتند از:

1. ابویعلى حمزة بن على بن محمّد بن زید الاسود بن ابراهیم بن محمّد بن قاسم
الرُسّى بن ابراهیم طباطبا بن اسماعیل الدیباج بن ابراهیم الغمر بن الحسن المثنى بن
امام حسن  علیه‏السلام که پدرش ابوالحسن على در جیرفت مى‏زیسته و از نقباء بزرگ کرمان
بوده و اینک آرامگاهش در راین کرمان است. به احتمال قوى ابویعلى حمزه در ثلث
اوّل قرن ششم هجرى مى‏زیسته است.

2. ابوالحسن حمزة بن أبى على عبیداللّه‏ بن حمزة بن أبى طالب بن محمّد بن أبى
على عبیداللّه‏ بن على باغر بن عبیداللّه‏ الامیر بن عبداللّه‏ بن حسن بن جعفر بن حسن
المثنى بن امام حسن  علیه‏السلام که نخستین بار علاّمه نسّابه ابن طباطبا نام وى را از جمله
مهاجرین به منطقه توماى کرمان ذکر نموده که ظاهرا در نیمه نخست قرن پنجم
مى‏زیسته است.

3. سیّد حمزة بن أبى طالب زید الحاجى الزاهد بن على البکر آبادى بن محمّد بن
على بن محمّد بن على الخوارزمى بن قاسم الشیخ بن محمّد الدیباج بن امام جعفر
صادق  علیه‏السلامکه سیدى بسیار جلیل القدر، عظیم الشأن و بزرگوار بود. او در قرن ششم
هجرى مى‏زیسته و با گفته محرابى که به دست غزها به شهادت نایل آمده
سازگارى دارد.

سید حمزه، سومین فرزند حضرت زید است که همچون پدر، به خصال پسندیده و
به زهد و تقوى متّصف بوده است. علاّمه نسّابه ضامن بن شدقم نام او را ذکر نموده
است. که احتمال قوى دادیم که مرقد کنونى در زرندوئیه زرند از آن همین سیّد
جلیل‏القدر باشد.

پدر بزرگوار امامزاده حمزه، حضرت زید الحاجى است که سیدى بسیار جلیل القدر،
عابدى زاهد، فاضلى ارجمند، فقیهى وارسته و سرپرست سادات کرمان مى‏باشد که نام
او در بیشتر کتاب‏هاى انساب به نیکى یاد شده، آرامگاه او در بخش شهداد هم چون
نگین سبز در کرمان مى‏درخشد. شرح حال و زندگانى او رابه تفصیل در کتاب
جداگانه‏اى به نام ستاره کویر نوشته‏ایم به آنجا رجوع گردد.

علاّمه نسّابه ابن عنبه کرمانى، متوفّاى 828 ه . ق درباره تعداد فرزندان حضرت زید
مى‏نویسد: «لزید ثمانیة اولاد ذکور» براى زید هشت فرزند ذکور است. «و عقب زید الان
بکرمان و ولایتها» و فرزندان زید الان در کرمان و اطراف آن هستند. معلوم مى‏شود که
احفاد حضرت زید تا قرن نهم هجرى در کرمان و نواحى آن سکونت داشته‏اند و ابن
عنبه کرمانى آنان را مى‏شناخته است.

علماى انساب نام پنج فرزند زید را چنین نوشته‏اند:

1. ابوهاشم تمیم، که پس از پدر، نقابت سادات کرمان را به عهده داشته است.

2. سیّد محمّد، که به شاهزاده محمّد مشهور و در راور مدفون است.

3. سیّد طالب، چنان که مقتضاى کنیه حضرت زید است زیرا او مکنّى به ابوطالب
زید بود.

4. سیّد حسن، که در آب گرم سیرچ مدفون است.

5. سیّد حمزه، که در منطقه زرندوییه زرند مدفون است.

از سه فرزند دیگر حضرت زید اطّلاعى در دست نیست و علماى انساب ذکرى از
آنان به میان نیاورده‏اند. با وجود این احتمال مى‏رود که نام یکى دیگر از آنها
عبدالرحمن باشد که مزار وى در روستاى چهار فرسخ شهداد مى‏باشد.

متأسّفانه از تاریخ تولّد و تعداد فرزندان حضرت حمزه اطّلاع دقیقى در دست
نیست و منابع موجود نیز ذکرى از او به میان نیاورده‏اند. از آنجایى که حضرت زید  علیه‏السلام
در سال 395 ه . ق به دنیا آمده و در سال 466 ه . ق در سن 87 سالگى وفات
یافته است. و با توجّه به این که سیّد حمزه کوچک‏ترین فرزند حضرت زید است،
بعید نیست که وى در سال 445 ه . ق به دنیا آمده و در هجوم غزها به سیرجان زخمى
و در منطقه زرندوییه که در گذشته، صبران نام داشته، به شهادت رسیده باشد. از گفته
محرابى که او را امام حمزه خوانده است معلوم مى‏شود که وى از مشاهیر سادات
حسینى در عصر خود بوده است که این شهرت تا قرن دهم هم چنان بر سر زبان
اهالى بوده است.[2]