- جمعه ۲۸ شهریور ۹۳
بقعه این امامزاده در بلوار 45 مترى (جمهورى اسلامى) و خیابان شهداى مکه شهرستان زرند، در کوچهاى به نام امامزاده حمزه، در قبرستان متروک زرندوییه که گویا در گذشته صبران نام داشته است ـ قرار دارد که به امامزاده پیر سبز مشهور و معروف است.
بقعه که از خشت و گل و داراى گنبد و شبستان بوده، در زلزله سال 83 تخریب شد و آثارى از آن باقى نمانده است. سالن اجتماعات که جهت برگزارى مراسم و نماز جماعت توسّط اداره اوقاف زرند نیز در سالیان اخیر ساخته شده بود به همراه چند حجره دیگر، در زلزله مذکور تخریب شد.
اداره اوقاف زرند، در تلاش اجراى طرح جامع توسعه این آستانه هستند. بدین منظور
مقدارى از زمینهاى مجاور بقعه را خریدارى نمودهاند. ضریح آهنى به ابعاد 5/2×20/2 و
ارتفاع 2 متر بر سر قبر قرار دارد که اهالى فعلاً به این صورت زیارت مىکنند.
علّت شهرت امامزاده حمزه به پیر سبز یا بقعه پیرسبز به درستى معلوم نیست؛
امّا چنین مشهور است که در قدیم زوجهاى جوان قبل از عروسى به این بقعه مشرف
مىشدند و درخواست سبز بختى خود را از امامزاده مىنمودند، از این رو، بقعه به
پیرسبز شهرت یافته است. وجه دیگرى که به نظر مىرسد، آن است که به احتمال
قرین به یقین تاریخ ساخت بناى بقعه به سال 620 ه . ق برمىگردد که طبق حروف
ابجد جمله «بقعه امامزاده پیرسبز» به دست مىآید.[1] محرابى کرمانى نیز از این
امامزاده با عنوان امام حمزه یاد مىکند و مىنویسد: «چنین مشهور است که در ازمنه
سالفه عراق را اکثر لشکر غز داشتهاند و ایشان مشرک بودهاند و آخر جمعى از
امامزادهها و تابعین و بزرگان به عزم تسخیر ایشان به این محال افتادهاند و در توابع و
حوالى یزد و غیره محاربه عظیمه واقع شده و بسیارى از امامزادهها و بزرگان شهید
شدند و به هر جا مدفون و منتشر گشتهاند. از جمله امامزادهها، یکى به بهمنان زرند
افتاده و زخم داشته و در آن جا فوت شده و... در صبران امام حمزه»
طبق نقل محرابى، مرگ امام حمزه، شهادت به دست غزان بوده است. از طرفى سه
شخص به نام حمزه در کرمان مىزیستهاند که عبارتند از:
1. ابویعلى حمزة بن على بن محمّد بن زید الاسود بن ابراهیم بن محمّد بن قاسم
الرُسّى بن ابراهیم طباطبا بن اسماعیل الدیباج بن ابراهیم الغمر بن الحسن المثنى بن
امام حسن علیهالسلام که پدرش ابوالحسن على در جیرفت مىزیسته و از نقباء بزرگ کرمان
بوده و اینک آرامگاهش در راین کرمان است. به احتمال قوى ابویعلى حمزه در ثلث
اوّل قرن ششم هجرى مىزیسته است.
2. ابوالحسن حمزة بن أبى على عبیداللّه بن حمزة بن أبى طالب بن محمّد بن أبى
على عبیداللّه بن على باغر بن عبیداللّه الامیر بن عبداللّه بن حسن بن جعفر بن حسن
المثنى بن امام حسن علیهالسلام که نخستین بار علاّمه نسّابه ابن طباطبا نام وى را از جمله
مهاجرین به منطقه توماى کرمان ذکر نموده که ظاهرا در نیمه نخست قرن پنجم
مىزیسته است.
3. سیّد حمزة بن أبى طالب زید الحاجى الزاهد بن على البکر آبادى بن محمّد بن
على بن محمّد بن على الخوارزمى بن قاسم الشیخ بن محمّد الدیباج بن امام جعفر
صادق علیهالسلامکه سیدى بسیار جلیل القدر، عظیم الشأن و بزرگوار بود. او در قرن ششم
هجرى مىزیسته و با گفته محرابى که به دست غزها به شهادت نایل آمده
سازگارى دارد.
سید حمزه، سومین فرزند حضرت زید است که همچون پدر، به خصال پسندیده و
به زهد و تقوى متّصف بوده است. علاّمه نسّابه ضامن بن شدقم نام او را ذکر نموده
است. که احتمال قوى دادیم که مرقد کنونى در زرندوئیه زرند از آن همین سیّد
جلیلالقدر باشد.
پدر بزرگوار امامزاده حمزه، حضرت زید الحاجى است که سیدى بسیار جلیل القدر،
عابدى زاهد، فاضلى ارجمند، فقیهى وارسته و سرپرست سادات کرمان مىباشد که نام
او در بیشتر کتابهاى انساب به نیکى یاد شده، آرامگاه او در بخش شهداد هم چون
نگین سبز در کرمان مىدرخشد. شرح حال و زندگانى او رابه تفصیل در کتاب
جداگانهاى به نام ستاره کویر نوشتهایم به آنجا رجوع گردد.
علاّمه نسّابه ابن عنبه کرمانى، متوفّاى 828 ه . ق درباره تعداد فرزندان حضرت زید
مىنویسد: «لزید ثمانیة اولاد ذکور» براى زید هشت فرزند ذکور است. «و عقب زید الان
بکرمان و ولایتها» و فرزندان زید الان در کرمان و اطراف آن هستند. معلوم مىشود که
احفاد حضرت زید تا قرن نهم هجرى در کرمان و نواحى آن سکونت داشتهاند و ابن
عنبه کرمانى آنان را مىشناخته است.
علماى انساب نام پنج فرزند زید را چنین نوشتهاند:
1. ابوهاشم تمیم، که پس از پدر، نقابت سادات کرمان را به عهده داشته است.
2. سیّد محمّد، که به شاهزاده محمّد مشهور و در راور مدفون است.
3. سیّد طالب، چنان که مقتضاى کنیه حضرت زید است زیرا او مکنّى به ابوطالب
زید بود.
4. سیّد حسن، که در آب گرم سیرچ مدفون است.
5. سیّد حمزه، که در منطقه زرندوییه زرند مدفون است.
از سه فرزند دیگر حضرت زید اطّلاعى در دست نیست و علماى انساب ذکرى از
آنان به میان نیاوردهاند. با وجود این احتمال مىرود که نام یکى دیگر از آنها
عبدالرحمن باشد که مزار وى در روستاى چهار فرسخ شهداد مىباشد.
متأسّفانه از تاریخ تولّد و تعداد فرزندان حضرت حمزه اطّلاع دقیقى در دست
نیست و منابع موجود نیز ذکرى از او به میان نیاوردهاند. از آنجایى که حضرت زید علیهالسلام
در سال 395 ه . ق به دنیا آمده و در سال 466 ه . ق در سن 87 سالگى وفات
یافته است. و با توجّه به این که سیّد حمزه کوچکترین فرزند حضرت زید است،
بعید نیست که وى در سال 445 ه . ق به دنیا آمده و در هجوم غزها به سیرجان زخمى
و در منطقه زرندوییه که در گذشته، صبران نام داشته، به شهادت رسیده باشد. از گفته
محرابى که او را امام حمزه خوانده است معلوم مىشود که وى از مشاهیر سادات
حسینى در عصر خود بوده است که این شهرت تا قرن دهم هم چنان بر سر زبان
اهالى بوده است.[2]
[1]. به این کیفیت که کلمه بقعه طبق حروف ابجد 177 و امامزاده = 99 و پیر = 212 و سبز 132 محاسبه مىشود که جمع آنها سال 620 ه . ق به دست مىآید که سال ساخت بناى اولیه است.
[2]. تذکرة الأولیاء: 175 ـ 176، ستاره کویر: 141 و 146 ـ 152، 113 ـ 171، معرّفى اجمالى بقاع متبرکه
شهرستان زرند: 20، الطالبیه: 109 و 100، الشجرة المبارکه: 42، الفخرى: 105، مناهل الضرب: 362، عمدة الطالب: 276، 207، التذکرة: 70، مزارات امامزادگان ایران 4: 188 ـ 190، تحفة الازهار 3: 68، الفخرى: 29، عمدة الطالب: 276، الفصول الفخریه: 149، سراج الانساب: 87.
- ۱۹۹۰
- ادامه مطلب