- پنجشنبه ۱۷ مهر ۹۳
بقعة زیبای این امامزاده در سی کیلومتری شرق شهر قم، نزدیک روستای جنّت آباد و در حوالی ویرانه‌های قاسم آباد، کنار راه قدیم قم به کاشان و مقابل مسجد مقدّس جمکران واقع شده است.
بنای بقعة سیّده سکینه خاتون دارای اتاق مرقد و سه ایوان و صحن است. این بنا به نظر می‌رسد، از آثار قبل از صفوی یا دورة آغازین صفویّه باشد که در دورة معاصر نیز الحاقاتی بدان افزوده شده است.
نقشة بنا از خارج، برجی و از داخل، چهار ضلعی متساوی، به دهانة پنج و ارتفاع نُه متر با چهار شاه نشین است که از هر کدام دری به ایوان سه گانه و رواق شمالی گشوده می‌شده است؛ ولی فعلاً جلوی درهای غربی و شرقی را مسدود ساخته اند. بر فراز بنا، گنبدی خودی شکل به قطر تقریبی هفت و ارتفاع 10 متر با گردنی استوانه‌ای به ارتفاع چهار متر بر فراز پایه‌ای مضلّع قرار دارد. روی گنبد با کاشی معرّق بند اسلیمی خوش طرحی آراسته بوده که اکنون تنها چند قسمت مختصر آن باقی مانده است. آرایش
ساقة گنبد، نخست یک ردیف کاشی خشتی زیبای زمینة طلایی، سپس زیر آن، کتیبة کمربندی گرداگرد با پهنای نیم متر از کاشی معرّق است که بر آن، سورة جمعه به خط ثلث سفید نوشته است. در دو سال اخیر نسبت به مرمّت گنبد اقدام و فعلاً ساقة
آن کاشیکاری شده است.
در وسط بقعه صورت قبری است که به ابعاد 50/1×2 و ارتفاع یک متر است. در گذشته دور آن ضریح چوبی مشبّکی قرار داشت امّا در سالیان اخیر ضریح آلومینیومی نصب شده است.
ازارة بقعه تا یک متر با سنگ مرمر پوشش یافته و الباقی با تخته سنگ‌های بزرگِ کبود رنگ مزیّن بوده که در سالیان اخیر آجر کاری شده است.
دیوار اتاق مرقد سفید کاری شده و در چهار زاویة آن نیم طاق بالا آورده اند تا صورت فلکه‌ای بنا را از مربّع به هشت ضلعی و سپس با رسمی بندی به شکل دایره در آورند و در نتیجه گنبد بنا را بر آن استوار سازند.
در سه جانب بقعه، سه ایوان با جدار آجری و پوشش رومی به عرض چهار و طول شش و ارتفاع هفت متر تعبیه شده و در دو طرف ایوان جنوبی دو کفشکن و دو راه پلّه به بام بقعه و ایوان‌ها طرّاحی شده است.
در مقابل ایوان اصلی، صحنی به ابعاد 24×45 متر قرار دارد که سه جانب بقعه را فرا گرفته و در ضلع شمالی آن در دو طرف،
چند حجره از سوی مرحوم سیّد جواد تکیه ـ آقا جواد تکیه قمّی ـ جهت استراحت زوّار ساخت شده که مدّتی رها شده بود امّا در سالیان اخیر مرمّت شده است.
این بنا به شمارة 2496 و در سال 26/8/1378 به ثبت آثار ملّی و تاریخی رسیده است.
پژوهشگران نسب شریف امامزاده سیّده سکینه خاتون را با هفت واسطه به امام هفتم منتهی می‌دانند که از قرار ذیل است:
سیّده سکینه خاتون بنت حسین بن محمّد بن علی بن قاسم بن موسی بن قاسم بن عبیدالله بن امام موسی کاظم .
وی خاتونی فاضله و سیّده‌ای جلیلة القدر و عظیمة الشان بود. او همسر علی الزکی بن سلطان محمّد شریف (مدفون در چهار مردان قم) از نوادگان بزرگوار امام سجّاد است که نقابت و سرپرستی علویان شهر ری را به عهده داشته است. شیخ منتجب الدّین قمّی در کتاب فهرست خود از او به شایستگی یاد می‌کند و او را با عنوان: سیّد الأجل ذی الحسبین، ابوالقاسم علی بن ابی الفضل محمّد یاد می‌کند. منظور او از « ذی الحسبین» بدان جهت است که سیّد علی الزکی هم از طرف پدر و هم از طرف مادر دارای شرافت و مقام سیادت بود.
این بانوی مکرّمه از همسر بزرگوارش، صاحب دو فرزند شد. یکی سیّد مطهّر و دیگری سیّد حسین. شیخ منتجب الدّین در وصف سیّد حسین می‌نویسد: «ابوالمعالی کمال الشرف حسین بن علی الزکی، مردی کریم و جواد و با مروّت و سخاوت و دارای حشمت و جلال بوده است».
سیّد مطهّر، فرزند دیگر سکینه خاتون، مردی جلیل و در فضل و بزرگواری و کرامت نفس، یگانه دنیا و تمام محاسن در او جمع بود. دارای اخلاق نیکو، سفره گسترده و از جمله علماء و متکلّمین و نویسندگان و شعرا عصر خویش بود و نقابت سادات شهر ری را به عهده داشت.
متأسّفانه مزار این بانوی گرانقدر اسلام، به اشتباه به خواهر حضرت معصومه منسوب است که علی التحقیق اشتباه بوده و یکی از نوادگان امام هفتم به شمار می‌آید. وفات وی در قرن پنجم اتّفاق افتاده است و نخستین بنا بر روی قبر مطهّر این بانو، به امر نوادة او سیّد مطهّر صورت گرفته است. این آرامگاه امروزه به همّت اداره کل اوقاف و امور خیریّه و سازمان میراث فرهنگی مرمّت شده است.
- ۱۹۸۲
- ادامه مطلب
