مزارات ایران و جهان اسلام

بقعة این امامزاده در سه کیلومترى خارج از روستاى محیاباد، از توابع گناباد واقع شده است.

ساختمان بقعه که از سنگ لاشه و خشت و گل ساخته شده همچون بقعه امامزاده احمد بیمرغ طراحى گشته است. بنا به شکل هشت ضلعى است و هر یک از اضلاع آن قریب به 12 متر مى‏باشد.

ورودى اصلى بقعه از جانب مشرق است که در دو طرف آن دو اتاق تعبیه شده است. پس از عبور از این فضا به یک هشتى مى‏رسیم که از شمال به اتاق مرقد راه دارد و به صورت مربع و به ابعاد 8×8 است. در ارتفاع 5 مترى، چهار زاویه اتاق را با ایجاد چهار گوشواره به هشت ضلعى تبدیل و سپس با طانماهایى آن را به دایره و سرانجام گنبد بنا را بر آن استوار ساخته‏اند. گنبد به قطر 8 و ارتفاع 8 متر و به صورت کلاه خودى است و داراى مقرنس‏هاى کمى است. کف و ازاره دوم با سنگ مرمر پوشش یافته و سقف راهرو آئینه کارى زیبایى در سال 1386 صورت گرفته است.

مشهور به «کمرزیارت»، بقعة این امامزاده پس از عبور از پاسگاه شهید سالارى و به فاصله 10 کیلومترى جادة آسفالته و در قلّه کوه جیز یا ترشیز واقع شده و از پاى کوه تا مرقد امامزاده، باید از 472 پله کوچک و بزرگ عبور نمود تا به ارتفاع دو هزار مترى از سطح دریا رسید. در دو طرف این پلّه‏ ها، درختان پسته کوهى و گز به چشم مى‏ خورد.

بقعة با شکوه و زیبای این امامزاده در دو کیلومتری درّه‌ای در روستاى خانیکِ از بخش مرکزی شهر گناباد واقع شده و چشم انداز آن فوق العاده زیبا و دیدنى و مشهور به «سلطان محمود» است.

بناى قبلى که از سنگ لاشه و ملاط گل و گچ ساخته شده بود و متعلّق به دورة صفوی بود، در سال 1347 تخریب شد و بر اساس آن، بناى کنونى به صورت مستطیل و به ابعاد 23×14 متر ساخته شد و شامل ایوان، شبستان، حرم و گنبد است. ایوان بقعه در شمال قرار دارد و ابعاد آن 6×4 و ارتفاع آن بیش از 9 متر است. در دو طرف ایوان دو اتاق کوچک به ابعاد 5/3×70/2 متر تعبیه شده و سپس به شبستان بزرگى به ابعاد 6×12 متر راه مى‏یابد و توسط درى به حرم اصلى که اتاق مرقد در آن است متّصل مى‏شود که ابعاد آن 8×8 است. چهار جهت این اتاق درى به داخل دارد. تمام ازاره و کف
حرم با سنگ مرمر پوشش داده شده و الباقى دیوار بقعه
گچ اندود است.

بقعة باشکوه این امامزاده، در شهر کاخک در 24 کیلومترى جنوب شهر گناباد واقع است. ظاهراً این بنا توسّط امیر عبداللَّه قومتى در اواخر دورة سلجوقى بر روى یک سکو ساخته شده و در دوره‏هاى تیمورى و صفوى، مورد تعمیر قرار گرفته است. بر سردر ایوان شمالى، کتیبه‏اى با کاشى معرّق و به خط علیرضا عبّاسى است که نام شاه اسماعیل صفوى را در بر دارد. تاریخ کتیبه، «سنه ثمانین و تسمائة (980)» است. این بنا، در زلزلة شهریور سال 1347 هـ . ش صدمه دید و بعدّها مرمّت شد.

بقعة با شکوه این امامزاده در مرکز روستاى دیسفان و در حدود 17 کیلومترى گناباد قرار دارد و نزد اهالی به «سلطان احمد» معروف است.

ساختمان بقعه، بنایى زیبا می‌باشد که همچون بقعة امامزاده احمد بیمرغ ساخته شده و به صورت مربّع و به ابعاد 10×10 متر است. ایوان و مدخل اصلى بقعه، در جانب شمال قرار دارد و در جانبین آن، دو طاق‏نما تعبیه شده است. سه در دیگر، در سه جهت دیگر بقعه قرار دارد که پس از الحاق شبستان بزرگ، از غرب تا شرق، به حرم راه دارد. دیوار، ازاره و کف حرم تا ارتفاع 10/1 ‏متر با سنگ و موزاییک تزیین شده و الباقى گچ اندود است.

بقعة این امامزاده در قریة بیمرغ و در 25 کیلومترى گناباد قرار دارد و در نزد اهالی به «مزار بیمرغ» شهرت دارد.

بنا، بر روى یک سکّوى هشت گوش آجرى به ارتفاع یک متر قرار گرفته است. نقشة بنا همانند سکّوى زیر آن، هشت گوش نامنظّم و در حقیقت، مربّعى مى‏باشد که چهار گوشة آن را بریده و سطحى با چهار ضلع بزرگ در جهات اصلى و چهار ضلع کوچک در جهات فرعى به وجود آورده‏اند که اندازة هر کدام از آن‌ها با دیگرى متفاوت است؛ ولى به طور متوسّط، طول اضلاع بزرگ 5/7 و طول اضلاع کوچک 5/5 متر مى‏باشد. بخش‏هاى مختلف این بنا، عبارتند از: 1. تالار مربّع به ضلع 60/6 متر در وسط و چهار درگاه در چهار ضلع آن. 2. چهار ایوان، هر یک به پهناى حدود 75/3 و عمق بیش از 5/2 متر در چهار جهت اصلى و طاق‏نماهاى نامنظّم بین آن‌ها، ایوان ضلع غربى فعلاً داراى 35 سانتى‏متر عمق و فاقد درگاه است که احتمالاً انتهاى آن، بعد از اتمام بنا به صورت اتاق مستطیل شکلى مجزّا گردیده است. 3. پلّکان بنا در انتهاى ایوان جنوب غربى منظور شده است.

این بنا، در قریة گیسور در 72 کیلومترى شمال شرقى گناباد واقع است. بنابر اظهار بعضى از ریش‏ سفیدان محل، جغتین (جغتاى)، پسر چنگیزخان مغول، در جنگى در گیسور مرده و در این مقبره دفن شده است که البته قول ضعیفى است. به نظر مى‏رسد این بنا در زمرة مقابر مربوط به دورة مغول و احتمالاً متعلّق به یکى از شاهزادگان یا صاحب منصبان آن سلسله باشد.

این آرامگاه که از آثار بجا مانده تیموریان است، در روستاى ریاب، در حدود 5 کیلومترى جنوب غربى شهر گناباد واقع شده و بسیار مورد توجّه مى‏باشد.

ساختمان بقعه که به سبک چهار طاقى با گنبد رفیعى ساخته شده در محل جنبه زیارتى دارد و به عنوان ابراهیم بن موسى بن جعفر ‰ زیارت مى‏شود. بناى آجرى آرامگاه ساده اما نسبتاً با شکوه و عظمت ساخته شده و فضاى درون آن گچ اندود است.

این آرامگاه در بالاى تپّه ‏اى در خارج از روستاى مزار، در 5 کیلومترى قبلگاه شهر بجستان از توابع گناباد واقع شده است.

ساختمان آرامگاه که در سالیان اخیر تعیر شده، شامل سردر، ایوان، شبستان و اتاق مرقد است. هستة مرکزى بقعه که اتاق مرقد است به ابعاد 6×6 متر مى‏باشد و درِ آن از جانب جنوب غرب باز مى‏شود و توسّط سه پلّکان به ایوان آن که به ابعاد 3×7 و ارتفاع 5 متر است راه مى‏یابد.