مزارات ایران و جهان اسلام

این بناى باشکوه در محلّه جنوب شرقى نزدیک مسجد بازار شهر کرمان قرار دارد و از بناهاى ارزنده دورة سلجوقى درنیمه دوّم قرن ششم هجرى قمرى است.

نماى خارجى این بنا برجى هشت‌ضلعى به ابعاد 80/2 سانتى‏متر، و از داخل، چهارضلعى به ابعاد 50/5 سانتى‏متر است که کرسى بلند و درِ آن از جانب جنوب باز مى‏شود.

تزیینات آجرى و گچ‏برى و سنگ‏هاى مرمر نفیس و خطوط عالى کوفى که بى‌نهایت قابل توجّه و دیدنى است، هر بیننده‏اى را به هنر نمایى پدیدآوران آن وادار مى‏کند. این تزیینات شامل نقوش هندسى و ریزه کارى و شیوه ستون بندى و سنگ تراشى خطوط محراب آن است. داخل بنا به صورت محوّطه چهار گوش است و در گچ‏برى‏هاى آن، قطعات کوچک کاشى به کار رفته است. زوایاى مربّع داخلى درون به حدى نزدیک دیوار ساخته شده است که تقریباً به سطح خارجى آن که به شکل کثیرالاضلاع هشت‌ضلعى است، منتهى مى‏شود.

این گنبد در کوچه دهم خیابان ابوحامد شهر کرمان که به کوچه شهید محمّدمهدی فرزاد معروف است، واقع شده است. بنایى استوانه‏اى با ارتفاع زیاد و گنبد دوپوش بوده که امروزه به غیر از یک سردر، چیزى از آن بر جاى نمانده است. بنا به قول «سایکس» که در سال 1895م کنسولگرى انگلیس در کرمان را تأسیس کرد، این بنا، نمایان‏ترین و جلوه‏دارترین ابنیه کرمان بر ارتفاع تقریبى 50 پا بوده که قسمت خارجى آن کاشى‏کارى متمایل به سبز داشته و داخل آن گچ‏کارى شده بود و اثر اکلیل کارى پر غنایى بر روى آن دیده مى‏شده است. و باز به نوشته نامبرده، این بنا داراى کتیبه‏هایى بوده که بر اساس قرائت راهنماى وى، متن آن «عمل استاد خواجه شکر اللَّه و استا عنایت اللَّه فرزند استاد نظام الدین معمار اصفهانى» و تاریخ آن، 640 هـ . ق بوده است.

زیارتگاه در بیرون دروازه ناصریه و متصل به خیابان ناصریه شهر کرمان واقع شده و در قدیم این محل به پیر سنگى معروف بوده و در کوچکى هم از سنگ داشته است. گذشته از زرتشتیان، مسلمین هم به این محل معتقدند و با خلوص و نیت حاجات خود را از این محل مى‏خواهند و حاجات ایشان نیز بر آورده مى‏شود. چنین مشهور است که هنگام هجوم افاغنه، دامنه قتل و غارت ایشان در گبر محله تا این جا رسیده بود و شب را کنار خندق که نزدیک شاه ور هرام ایزد بود استراحت کردند، تا فرداى آن روز این حدود را غارت کنند. 

این بنا در شرق مسجد جامع کرمان، و مجاور میدان شهدا (مشتاقیه) واقع شده است.

بناى آرامگاه متعلّق به دورة قاجاریّه بوده و مدفن مشتاق‏على شاه است. این آرامگاه از دو گنبد کاشى‏کارى و یک گنبد ساده تشکیل شده که از این رو سه گنبد نیز خوانده مى‏شود. دو گنبد دیگر این بنا به نام کوثر على شاه و شیخ اسماعیل شهرت دارد. گنبد مشتاقیه داراى کاشى‏کارى و ساقه بلندى است و تزیینات گچ‏برى و نقّاشى آن در خور توجّه و الهام‏گیرى از بقعة شاه نعمت اللَّه ولىّ است. مزار مشتاق‏على شاه در سمت شمالى بنا واقع و رو به روى آن، حیاطى است که حوضى در میان دارد. در داخل بقعه، منبرى نفیس و قدیمى قرار داشته است.

LCدر کوچة شهید ایران‏منش، جنب موزه شهید باهنر، مزار قدیمى قرار دارد که به بقعه شیخ داوود مشهور است.

این بقعه شامل ایوان، پنجره مشبّک سنگى و سنگ قبر است.
اصل بنا به شکل مربّع مستطیل و به ابعاد 4×7 متر مى‏باشدکه پس از درِ ورودى، در ابتداى آن صورت سنگ قبر قدیمى است که چهار طرف آن، چهار دسته کلّه قندى قرار دارد. درِ بقعه از جانب مغرب باز مى‏شود.

بر جانب شمالِ سنگِ قبر کتیبه‏اى به این مضمون نوشته شده است.

در یکى از کوچه‏هاى خیابان 17 شهریور شهر کرمان، مزار قدیمى و باشکوه امامزاده محمّد قرار دارد که مورد احترام و تقدّس اهالى شهر کرمان است و به شاهزاده محمّد مشهور می‌باشد.

این بنا که متعلّق به اواسط دوره صفویّه است، به‏صورت مستطیل و به ابعاد 25×22 متر ساخته شده که داراى سه ایوان، گنبد، رواق، صحن و ضریح است.

درِ اصلى بقعه از جانب ایوان شرقى باز مى‏شود که شامل یک فضا به طول پنج متر و عرض چهارمتر و ارتفاع شش‏متر است که گچ‏برى و آیینه کارى‏هایى دارد. پس از عبور از ایوان، به اتاقى مى‏رسیم که مرقد امامزاده در آن قرار دارد. این اتاق داراى چهار صفّه بلند به ارتفاع هشت متر است که در تلاقى ساقة گنبد عرق‏چینى و دیوار بقعه، چهار پنجره جهت نورگیرى تعبیه شده است. قطر گنبد از داخل پنج متر و ارتفاع ساقه آن دو متر است. گنبد از خارج به شکل شلجمى بلند و به ارتفاع بیش از سیزده متر است که بسیار باشکوه، مجلّل، عظیم و پر ابّهت ساخته شده است. دورتادور ساقة آن، صلوات کبیره در کاشى‏هاى قهوه‏اى نقش بسته است. نماى خارجی گنبد نیز با کاشى‏هاى معرق فیروزه‏اى تزیین شده و در نتیجه نماى بسیار زیبایى به بقعه داده است.

این مقبره در یکى از فرعى‏ هاى خیابان 17 شهریور شهر کرمان واقع شده است.

ساختمان بقعه به شکل مربع مستطیل و به ابعاد بقعه 7×8 متر است که در وسط آن ضریح آهنى به شکل گهواره‏اى به ابعاد 1×2 متر نصب است. درِ آن از جانب جنوب باز مى‏شود و در شرق مرقد نیز اتاق کوچکى قرار دارد که بیشتر به عنوان آب‏دارخانه از آن استفاده مى‏ شود.

این بنا در خیابان 17 شهریور شهر کرمان واقع شده است. ساختمان آن، بنایى بسیار زیباست و شامل سر در، رواق، مرقد، شبستان و ضریح و صحن مشجر است که به تازگى توسّط دکتر سام به کتاب خانه علوم قرآنى تبدیل شده است.

درِ اصلى بقعه از جانب مشرق باز مى‏شود که توسّط چهار پلّکان به رواق ورودى آن راه مى‏یابد. پس از عبور از این رواق، به اتاق مرقد مى‏رسیم که داراى چهار صفّه زیباى آیینه کارى شده است که در وسط آن آرامگاه و قبر مرحوم حاج سیّد جواد شیرازی، امام جمعه قرار دارد. این اتاق از غرب به صحن بزرگ دوهزار مترى راه مى‏یابد. که در وسط آن آرامگاه مرحومه خانم گوهر تاج هروى واقع شده، از شمال به دو اتاق بزرگ و از جنوب به یک سالن مطالعه و از جنوب شرقى نیز امتداد به رواق دارد. تمام رواق‏ها به طرز زیبایى رسم بندى و مقرنس‏کارى شده، بالاى آن گنبدخانه کوچکى تعبیه شده است.