مزارات ایران و جهان اسلام

این مقبره در 500 متری جنوب شرق روستای القور از توابع بخش مرکزی شهرستان بیرجند و در داخل قبرستان این روستا قرار گرفته است.

بنا شامل اتاقی به ابعاد 5/7×9 متر است و ورودی آن در ضلع شمال شرق قرار دارد. گنبدخانه، اتاقی است چهار ضلعی به ابعاد 6/5×6/5 متر که در هر ضلع آن یک طاقنما تعبیه شده. پوشش بنا گنبدی است. در داخل مقبره چندین سنگ قبر از جنس مرمر وجود دارد که دچار فرسایش شده‌اند و بخش‌هایی از آن‌ها از بین رفته است.

بنای تاریخی مزار «شیخ شمس الدین» موسوم به مزار گل در دامنه تپه‌ای در حاشیه جنوبی روستای گل از دهستان براکوه در بخش خوسف قرار دارد.

این بنا شامل یک ایوان در وسط و دو حجره در دو طرف است. دیوارهای حجره غربی از سنگ ساخته شده و از استحکام بیش‌تری برخوردار است. این حجره مقبرة شمس الدین است و با یک گنبد آجری پوشش یافته است. از تزیینات این بخش می‌توان به کاربندی‌های سنگی فیل پوش‌ها، قسمت بالای طاق‌نماها و زیر ساقه گنبد اشاره کرد.

شیخان نام محلّى در نزدیکى بیرجند در غرب ترمینال مسافربری است. به جهت واقع شدن روستا در میان درّه‏اى، آن را درّه شیخان، و مزار موجود در روستا را زیارتگاه درّه شیخان مى‏خوانند. آن طور که مشهور است مى‏گویند مرقد شهیدانى چند از نوادگان امام محمّد باقر (در آن‏جا مى‏باشد. این لاله‏هاى پرپر شدة خاندان عصمت و طهارت(، در مبارزه با حاکمان جبّار عبّاسى به شهادت رسیده‏اند.

این زیارتگاه در جنوب غربی شهرستان بیرجند، در روستای جنگ آباد، از دهستان جلگة ماژان از بخش خوسف واقع شده و راه ارتباطی آن از طریق جادة آسفالت خوسف ـ دولت آبادگیو قابل دسترسی است.

این مزار در کنار مزرعه‌ای کوچک در دو کیلومتری روستای عماری از توابع بخش خوسف شهرستان بیرجند قرار دارد.

بقعة این امامزاده در روستای بجد و در داخل محدودة قبرستان تاریخی این روستا از دهستان باقران از بخش مرکزی وجود دارد که به سلطان زید بن ابراهیم از برادرزادگان امام رضا (منتسب است. فضای بقعه، بنایی است که با مصالح خشت و گل بنا شده است. این بنا به طور کلی شاهد یک صحن است که ایوان‌ها، اتاق‌ها و طاقنماهایی در اطراف آن شکل گرفته‌اند. ورود به بنا از دو جبهه غربی و شرقی امکان پذیر است. ایوان‌ها در اضلاع شمالی و جنوبی قرار گرفته‌اند و در طرفین هر ایوان نیز دو ایوان کوچک ساخته شده است. قوس ایوان‌ها از نوع جناقی و پوشش آن‌ها به شیوه گنبدی چهارترک است. قبر نیز در وسط صحن به شکل برآمدگی مشخص قرار دارد. با توجّه به اسناد و شواهد موجود می‌توان تاریخ ساخت این بنا را به دورة صفویه نسبت داد که در دوره‌های بعدی خصوصاً در سالیان اخیر مورد مرمّت قرار گرفته است.

در یکصد کیلومترى جنوب شرقى شهر بیرجند، زیارتگاه با شکوهى وجود دارد که به مزار سیّد على معروف است.

این بنا که به موجب عشق و علاقة مردم منطقه به ائمه( پیوسته مورد توجّه و احترام بوده است، به تازگى به نحو شایسته‏اى تجدید بنا گشته است. بقعه به شکل مستطیل و در مساحت تقریبى 250 متر مربّع بنا گشته که از چهار طرف، به حرم، ایوان و مدخل دارد. ایوان‏ها حدود یک متر از دیوار حرم بلند ساخته شده‌اند و درست در وسط این بقعه، گنبدى گرد به ارتفاع پنج متر و به قطر شش متر که با کاشى‏هاى لاجوردی آراسته شده، جلوه‌گر است.

بقعة باشکوه این امامزاده در روستاى آبگرم گزیک، از توابع شهرستان درمیان و در 140 کیلومترى شرق شهر بیرجند واقع شده و مشهور به «سلطان ابراهیم رضا» است.

بناى اصلى بقعه مربوط به دوره تیمورى مى‏باشد که ساخت آن را به سلطان حسین بایقرا نسبت مى‏دهند. بنا به شکل مربّع و به ابعاد 18×18 متر مى‏باشد که داراى چهار ایوان بلند در چهار جهت است.

بنای تاریخی آرامگاه ملاعلی اکبر خوسفی در داخل قبرستان تاریخی شهر خوسف و در جبهه غربی آن در خیابان شهید مطهری قرار دارد.

این بنای ساده شامل فضایی هشت‌ضلعی است که ورودی آن در جبهه غربی قرار دارد. نمای خارجی بنا آجرکاری شده و به وسیله بندکشی تزئین شده است. طاق ورودی بنا جناغی است که مستقیماً به فضای داخلی بنا منتهی می‌شود. فضای داخلی بنا نیز هشت‌ضلعی است که در هر ضلع طاقنمایی با قوس جناغی فضای داخلی بنا را از حالت یکنواختی خارج می‌کند. در سه ضلع شرق، شمال و جنوب روزنه‌هایی تعبیه شده که هم جهت تهویه هوای فضای داخل آرامگاه و هم جهت تأمین نور آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. پوشش آرامگاه با توجّه به زمین هشت ضلعی بنا، بدون استفاده از فیلپوش مستقیماً به صورت عرقچین احداث شده است.

این آرامگاه در خیابان شهید منتظری شهرستان بیرجند قرار دارد و مدفن «حسام الدوله» از رجال و امرای بیرجند در دورة قاجار است. این آرامگاه با مساحت 412 مترمربع دارای یک پیش ایوان سرتاسری یا طارمی است و از کف صحن آرامگاه مرتفع‌تر است. فضای ورودی بنا از طریق ایوانچه‌ای است که در ابتدای ورودی قرار دارد. اولین اتاق آرامگاه دارای دو دهانه خروجی به اتاق‌های مجاور خویش است.

این آرامگاه متعلّق به محمّد ابن حسام در زادگاهش خوسف بر روی تپّه‌ای سنگی، مشرف بر مزارع و باغ‌ها، موسوم به «پایتخت»، واقع شده است و محل زیارت علاقه‌مندان به این زاهد با فضیلت است.

این بنا اولین بار در سال 920 هـ. ق بنا و در قرن سیزدهم هـ. ق بازسازی شد.

این آرامگاه در قبرستان عمومی شهر بیرجند واقع شده و دارای بنای خشت و گلی است.

این آرامگاه محل دفن آیت الله حاج شیخ محمدباقر آیتی از علمای برجسته اواخر دورة قاجار و اوایل دورة پهلوی بیرجند است که در سال 1276 هـ. ق متولّد شد، در مدارس علمیه قاین و بیرجند تحصیل نمود و پس از آموختن مقدمات علوم به مشهد مقدس رفت و جهت تکمیل مراتب فقه و اصول در حوزة علمیّة نجف سکنی گزید و در عراق از محضر اساتیدی چون شیخ جعفر شوشتری، شیخ محمد استرآبادی و ... کسب فیض کرد و در 22 سالگی به درجه اجتهاد نائل آمد. او در سال 1305 هـ. ق به بیرجند بازگشت و یگانه مرجع اهالی در مشکلات بود. وی در سال 1352 هـ. ق در این شهر وفات نمود و به خاک سپرده شد.

این آرامگاه در داخل قبرستان پائین شهر بیرجند واقع شده و بسیار مورد توجه اهالی است. این بنای ساده و کوچک با الهام از فرم چهارطاقی ساخته شده و ورودی آن در جهت جنوب غربی بنا قرار گرفته است. طاق سردر ورودی از نوع جناقی بوده و دور تا دور حاشیة ایوان دارای تزئینات کاشیکاری است. آیات قرآن با خط نستعلیق به رنگ سفید بر روی زمینه لاجوردی نقش بسته‌اند. سقف بنا از نوع گنبدی است که با کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ پوشش یافته. فضای داخل آرامگاه ساده و فاقد تزئینات است.