مزارات ایران و جهان اسلام

بقعة با شکوه این امامزاده بر روى تپّه‏ اى در خارج از روستاى سلیمان، در 72 کیلومترى غرب شهر تربت حیدریه واقع شده و بسیار مورد توجه اهالی روستا و شهر تربت حیدریه مى‏باشد و به «سلطان سلیمان و سلیمان بن موسى‰» مشهور است.

ساختمان بقعه که از آثار دورة صفویّه است بر روى صفه‏اى حدود دو مترى قرار دارد و ایوان و مدخل آن در شرق بقعه است و درِ ورودى آن بسیار قدیمى و داراى منبّت و کنده کارى‏هاى ظریفى در زمینه گل و بوته و آیات قرآنى است که متأسّفانه بسیارى از آن به جهت استعلام زایران از بین رفته است.

بقعة این امامزاده در پنج کیلومترى جنوب غربى شهر تربت حیدریّه و در میان روستاى سرسبز بورى آباد قرار دارد.

بقعه، در یک باغ مصفّا و زیبا که بیش از یک هکتار است و به طرز زیبایى جدول بندى و فضا سازى شده، قرار دارد و آب نمایى در ابتداى باغ، بر طراوت فضا افزوده و در فصل‌هاى خوب سال، تفرّج‏گاه زایران زیادى است.

این آرامگاه در 70 کیلومتری شمال غرب تربت حیدریه، دهستان کدکن انتهای کوچة جمال واقع است. بناى مذکور، تماماً با آجر و گچ ساخته شده و به نظر مى‏رسد از آثار معمارى قبل از دورة ایلخانى باشد. متّصل به ضلع شرقى ایوان مسجد، مقبرة نظام الملک الخلوى البکروى است که سلسله نسب او در سنگ قبرش درج شده است. بناى این مزار، نسبت به ساختمان مسجد، قدیمی‌تر است. زمین زیربناى مقبره، حدود ده ذرع بوده و چهار سکو داشته است. قبر در وسط مقبره قرار دارد و راه آن از طرف شمال و در ضلع غربى، به ایوان باز مى‏شده است. دیوار جنوبى و قسمت عمدة سقف مقبره در دورة اخیر خراب گردیده است.

مجموعه‏اى وسیع، شامل سردر ورودى و هشتى، صحن بزرگ و صحن کوچک، گنبدخانة آرامگاه با ایوان مقابل آن، مسجد و بناى شرق تربتخانه وسردابه می‌باشد که در ضلع جنوبى خیابان قائم مقام شهر تربت حیدریّه واقع شد است.

مجموعة مزبور که به اعتبار تربت قطب الدّین حیدر ـ سرسلسلة فرقة حیدریّه (531 ـ 618 هـ . ق) و از قطب‏هاى بزرگ عارفان ـ به وجود آمده، در طول زمان دستخوش تغییراتى چند شده و بناهایى به آن افزوده گردیده که برخى نیز ویران شده است.

در سه کیلومترى جنوب شرقى شهر تربت حیدریه، در مسیر راه اصلى شهرهاى جنوبی خراسان، روى تپّه‏اى مشرف بر جادّه و ارتفاعات اطراف، مزارى قدیمى و معروف وجود داردکه منسوب به شیخ ابوالقاسم گورکانى (گرگانى) متوفّاى 450 هـ . ق ـ از مشاهیر عرفاى خراسان ـ است. مزار، در آبادى شیخ ابوالقاسم واقع می‌باشد که تا قبل از تعمیر آن، در سال 1340 هـ . ش، به کلاته درویشى معروف بوده است. نام صاحب مزار، مطابق سنگ نوشتة آن، شیخ ابوالقاسم على الکورگانى، از سران عرفاى «صوفیّة معروفیّه» در اواخر قرن چهارم و نیمة اوّل قرن پنجم هـ . ق است.

این آرامگاه در روستای مهنه، در 7 کیلومتری فیض آباد از توابع شهرستان مه ولات در 55 کیلومتری جنوب شرقی شهر تربت حیدریه در کوچه پس کوچه های روستای بزرگ مهنه قرار دارد.

ساختمان این آرامگاه اتاقی به ابعاد 4×8 با سقف هلالی است که در وسط آن صورت قبری است که متن ذیل بر آن نوشته شده است: «ابو سعید فضل الدین ابی محمد بن احمد مهینی357ـ440 هجری»،