مزارات ایران و جهان اسلام

این آرامگاه بر بالاى بلندترین قلة کوه سرخاب، واقع در شمال تبریز، که مرتفع و مشرف به همة شهر است، قرار گرفته و به اعتقاد اهالى، مدفونان در آن، عون بن على و زید بن على هستند که در تداول عام، به صورت «عین على» و «زین على» تحریف شده است. همچنین در زبان عامری مردم، این امامزادگان به عینالى مشهور هستند.

این امامزاده بر روى تپّه‏ اى در بین سیلاب ملا زینال و سیلاب قوشخانه قرار گرفته که مردم آن را امامزاده سیلاب مى‏گویند.

آقاى جعفر سلطان القرائى به نقل از یادداشت‏هاى مرحوم ثقه‌الاسلام شهید، در قسمت حواشى و تعلیقات جلد اوّل روضات الجنان دربارة این زیارتگاه مى‏نویسد: «در بالاى تلى که یک طرف آن مسیل عظیم معروف به سیلاب ملا زینال است، چهار طاقى بود که سقفش فرو ریخته و علامت چند قبر در آن بود. سى و پنج سال قبل، آن صفحات بالمره بائر بود و در آن چهار طاق، سنگى است از مرمر که نقش کف دست آدمى در آن منقور است، بعد در سال هزار و دویست و نود و چهار آن چهار طاق را تعمیر کرده و قبه ساختند و معروف به امامزاده شد و سیّد یوسف نام متولى گردید و آن حوالى را آباد کرد و عمارت ساخت و زراعت نمود، حالا یکى از متنزهات است.

یکى از مزارات مشهور آذربایجان شرقى، بقعة متبرکة امامزاده حمزة شهر تبریز است. این بقعه که به سیّد حمزه در محلّة سرخاب تبریز، جنوب شرقى شهر و در محلّ تقاطع خیابان ثقة الاسلام و بازارچه سیّد حمزه قرار دارد، از زیارتگاه‏هاى قاطبة اهالى این شهر است. این بارگاه در گذشته از شکوه و عظمت زیادى برخودار بوده است.

بناى امامزاده، در کنار یک مسجد و گورستان کوچک قرار دارد. مسجد را مسجد حاجت و امامزاده را «امامزاده موسى»، «امامزاده کهنه» و «امامزاده راسته کوچه» و «امامزاده جمال» گویند.

علّت تعدّد نام امامزاده به خاطر آن است که نام وى موسى و لقبش جمال الدّین می‌باشد و به خاطر واقع شدن در راستة کوچة متصل به دیوار شرقى دبستان مولوى، و کهنه و قدیمى بودن مزارش به این اسامى معروف و خوانده مى‏شود.

بقعة این امامزاده در شهر اسکو، در 20 کیلومترى جنوب شرق شهر تبریز واقع شده است. بقعة امامزاده بر روى تپّه‏اى بلند در جنوب شهر اسکوه قرار دارد.

بنایى است که به خاطر گنبد بزرگ آجرى آن از بیرون چنین مى‏نماید که، از سطح زمین برپا شده است. در چهار سوى آن، چهار پنجره قرار دارد. در پاطاق گنبد، آثار گچ‏برى دیده مى‏شود. بر روى قبر، ضریح چوبى کهنه‏اى قرار دارد. مردم محل، نسب صاحب قبر را به امام جعفر صادق ‰ نسبت مى‏دهند. احتمال داده شده که، این محل، آرامگاه میر سیّد حسین بن سیّد عبدالغفّار اسکویى ـ جدّ سادات حسینى اسکو ـ باشد که مدّتى ملازم درویش یعقوب رومى بود و بعد در اسکو خانقاهى برپا کرده و در 918 هـ . ق بعد از فوت، در همان جا به خاک سپرده شده است.

بقعة این امامزاده در خیابان شمس تبریزى، جنب پاسگاه شمارة سه واقع شده است. بقعه به صورت مستطیل و به ابعاد 40/5×80/9 متر و داراى دو درِ ورودى است. داخل آن نیز به دو فضاى اتاق مقبره و گنبدخانه تقسیم مى‏شود. نماى بنا با طاق‏نماهاى کم عمق، تزیین یافته و سراسر آن با آجرهاى قرمز رنگ پوشیده شده است. بنای گنبد، مازنه دار است و همچون بدنة بنا با آجر پوشیده شده و ازارة بنا سنگى است.