مزارات ایران و جهان اسلام

روبه روى مدرسه امید متّصل به سردرِ عالى قاپو و نبش خیابان سپه، که در حال حاضر[1] دکانى است که آجرهاى سیمانى تهیّه مى‏شود، تا آغاز قرن چهاردهم شمسى زیرزمین مانندى بود که حکم بقعه و مقبره را داشت و آنجا را «چهل تن» یا «چهل دختران» مى‏گفتند. برخى معتقد بودند که کودکان درباره سلطنتى صفویّه که بیش از رسیدن به بلوغ مى‏مردند در آنجا دفن مى ‏شدند.

بقعه این امامزاده در پایین تپّه چیذر، خارج از روستاى شیزر، بخش طارم سفلى شهرستان قزوین واقع شده است.

بنایى ساده با پوشش گنبدى عرقچینى و ایوانى کوچک در مشرق و مشرف بر باغستان‏هاى چیذر و رستم‏آباد مى‏باشد. این بقعه، مختصر کاشى‏کارى دارد و در برگیرنده چنار کهن سالى است که اکنون شاخه‏هاى متعدّد آن هر کدام تبدیل به درختى شده‏اند. مشهور است که در بالاى تپّه کهن و باستانى چیذر در ادوار پیش از اسلام آتشکده‏اى وجود داشته است و مردم نیز به قصد یافتن گنج، این محل را زیرورو کردند و حتّى به بقعه امامزاده نیز احترام نگذاردند.

در جانب غربى سبزه مسجد در محلّه آخوند آن قسمتى که در کوچه پیش آمده و متصل به مسجد است و در طرف جنوب قرار دارد، مزار پیرى است ولى نام و نشان آن معلوم نیست. ظاهرا در سده‏هاى پیشین در این ناحیه گورستانى یا مقابرى بوده است و بزرگان یا دانشمندانى در آنجا مدفون بوده‏اند که اکنون اسمى و اثرى از آنان پدیدار نیست. در شمال کوچه رو به روى مسجد سبز مهتابى بزرگى است و در مغرب آن حجره‏اى است که در زمان گذشته مکتبخانه بوده و زیر مهتابى على الظاهر خالى و در قدیم سرداب بوده که اموات را در آنجا مى‏گذاشتند اما اکنون چیزى که دلالت بر سرداب و خالى بودن زیر مهتابى بکند دیده نمى‏ شود.

در خیابان تهران که حد فاصل میان محلّه رى و محلّه راه چمان است.
نزدیک به دروازه تهران کوچه‏اى است به نام کوچه رختشور که به جانب شمال ممتد شده است و به زمین مسطحى منتهى مى‏شود که ظاهرا در قدیم گورستان بوده و از همان سوى شمال نزدیک حمام پیره‏سال است. در شمالِ مسطحه مزبور یک دکان بقالى است و روبه روى دکان بقالى بقعه کوچکى است چهار گوش که هر ضلع آن بیش از یک متر نیست و روى آن را به گچ سفید کرده‏اند که قبر را نشان مى‏دهد. این بقعه معروف است به پیر علمدار ولى صاحب مزار شناخته نیست و کسى نمى‏داند چه نام داشته و در چه عصرى مى‏زیسته است.[1]

بقعه این امامزاده در کنار کوچه باریکى پشت خیابان شهداى شهر قزوین قرار دارد.

این بنا از آجر ساخته شده و داراى دو حیاط در طرفین شمالى و جنوبى است. بنا از سمت جنوب، داراى ایوانى با سردر کاشى‏کارى شده مى ‏باشد.
در طرفین ایوان، اتاق‏هاى دو طبقه‏اى ساخته شده و راه ورود به طبقه دوّم امامزاده از طریق پلّکان‏هاى کفش‏کن است. داخل حرم، چهار ضلعى مى‏باشد که در هر ضلع آن شاهنشینى تعبیه شده که طرح داخلى را به بیست ضلعى مبدّل کرده است. سقف حرم بر روى قوس‏هاى بلند چهار شاهنشین استوار شده است.

این مزار در پایان ده هرزویل آنجا که آخرین خانه‏هاى ده قرار دارند، در آنسوى دروازه سنگى و در کف دره بناى مستطیل شکلى قرار دارد که سقف آن با تیرهاى قطور پوشش شده است. داخل و خارج بنا از نظر هنر معمارى
هیچگونه اعتبار و ارزشى ندارد. ساختمان اطاق به کمک آجر انجام گرفته است.

در ورودى بقعه تنها اثر جالب هنرى آن به شمار مى‏رود. درِ مزبور عبارت از یک در دو لنگه کم عرض و کوتاه چوبى است که بر روى آن طرحهاى گل و بوته زیبائى مربوط به دوره صفویّه کنده کارى کرده است. قسمت بالاى دو
لنگه در داراى کتیبه‏اى به شعر است.

در فاصله میان امامزاده قاسم و آرامگاه کوچک در وسط دو تپّه، بناى چهار طاقى‏هاى دوره ساسانى است. چنانکه قوسهاى واقع در میان هر ضلع آن به صورت قوسهاى جناغى است و دوره آن‏ها با آجر بنا شده است. گنبد
چهار طاقى که به کمک سنگ‏هاى لاشه بنا گردیده بر روى فیل پوشهایى به شیوه دوره ساسانى برپا گشته است. [1]

بقعه این امامزاده در انتهاى روستاى چناسک، آن جا که درّه‏اى به نام دربند قرار دارد، در قلعه محلّه روستا، و در 37 کیلومترى شمال خاور قزوین واقع شده است. بناى ساده و قدیمى امامزاده به صورت مستطیل و به ابعاد 4×6 متر مى‏ باشد که در وسط آن قبر امامزاده به ابعاد 20/1×2 و به ارتفاع یک متر سنگ‏چین و گچ اندود است. بام بقعه تیرچوبى و شالوده بنا از خشت و گل و نماى آن کاه و گل مى‏باشد. در شمال مرقد، شبستانى به ابعاد 5×7 متر قرار دارد که پنجره‏اى در شمال و درى به سوى مغرب دارد. این شبستان به واسطه سه ستون چوبى و سقف چوبى پا برجاست و بیش از یک قرن، عمرِ آن مى‏رسد. اهالى، نسب امامزاده را به امام سجّاد علیه‏السلام نسبت مى‏ دهند.

این چشمه در انتهاى روستاى حسن ‏آباد (از دهستان رودبار محمّد زمانى، بخش رودبار شهرستان) در زیر تپّه‏اى در 48 کیلومترى شمال خاور قزوین واقع شده و درختان چنار سر به فلک کشیده که تعدادشان به بیش از 18اصله مى‏رسد. فضاى مناسبى را به وجود آورده است.

در بالاى کوه سبز پوشان که از کوههاى معروف ناحیه پشگلدرّه است و در شمال شرقى شهر قزوین قرار دارد، بنائى کوچک به صورت یک اتاق آجرى 3×4 با گنبد کاشى قرار دارد که به بقعه سبز پوشان معروف است.
نزدیکترین ده باین محل بهجت آباد نام دارد.[1]

بقعه این امامزاده در 10 کیلومترى شمال شرق قزوین، در منطقه‏اى خوش آب و هوا، در محلّى مرتفع و مشرف بر رودخانه، در مجاورت روستاى باراجین واقع شده و به «امامزاده اسماعیل باراجین» مشهور است.

ایوان بقعه رو به جانب جنوب قرار دارد و در جنوب غرب آن، یک ساختمان دو طبقه احداث شده که داراى چند حجره جهت اسکان زوار و دفتر مخابرات است. پس از عبور از 11 پلکان به شمال غرب  بقعه مى‏رسیم که  علاوه بر صحن حدود سیصد مترى، یک ساختمان بزرگ نیز در دو طبقه در امتداد آن ساخته شده که هشت صد متر مساحت آن است. در کنار راه پلّه این ساختمان، چنار تنومندى که عمرش از 500 سال تجاوز مى‏کند به چشم مى‏ خورد. چسبیده به این فضا، یک فضاى مسقف دیگرى قرار دارد که حدود 100 متر است و در هنگام ازدحام زوار، در آنجا استراحت مى ‏کنند.

بر فراز کوه معروف دیگر دهستان که پیغمبر کوه نام دارد و در شمال شرقى شهر قزوین واقع است، تا دو سال قبل، بقعه محقر و کوچکى که با سنگ لاشه و گل ساخته شده بود قرار داشت که زیارتگاه دانیال پیغمبر خوانده مى‏شد. این بقعه در دو سال پیش توسّط افرادى که در جستجوى گنج ندانسته به ویران ساختن امامزاده مى‏پردازند، ویران گردید. [1]

بقعه این امامزادگان در سه کیلومترى خارج از روستاى دیزجین، بر روى تپّه‏اى مشرف بر درّه سرسبز با چشم انداز زیبا و دیدنى، پس از روستاى بابا واقع شده است.

اصل بنا به صورت یک اتاق مربّع شکل به ابعاد 4×5 متر است که بر روى آن گنبد هرمى کوچکى به ارتفاع 2 متر قرار دارد که بخشى از آن از بین رفته است. در کنار بقعه، اتاق کوچکى به ابعاد خود بقعه احداث نموده‏ اند. در سالیان اخیر، اهالى نسبت به مرمّت و توسعه بنا اقداماتى انجام داده‏ اند.

بقعه این امامزاده در انتهاى روستاى ورس، در سینه کش کوه و در 27 کیلومترى شمال خاورى قزوین قرار دارد.

اصل بنا به صورت هشت ضلعى غیر منتظم و به ابعاد هر ضلع 3، 8 و 4 متر و ارتفاع بیش از 6 متر است. ایوان بقعه رو به جانب شمال باز مى‏شود و خود شامل یک فضاى 3×14 مترى مى‏باشد که در زاویه هر کدام راه پلّه‏ اى جهت رفتن به شاه‏نشین طبقه دوّم تعبیه شده است. چشم انداز بقعه فوق العاده زیبا و دیدنى است.

بقعه این امامزاده در وسط آبادى دستجرد علیا، در 26 کیلومترى شمال خاور قزوین واقع شده است.

بناى قبلى که به صورت خشت و گل بود در سالیان قبل تخریب و بجاى آن یک شبستان بزرگ به ابعاد 30×20 متر ساخته شد که دو در، در جانب جنوب و درى در شمال دارد. در غرب بقعه ضریحى بسیار عالى از چوب به ابعاد 2×3 متر قرار دارد که به صورت مشبک و بر بالاى آن اشعار ذیل خراطى و کنده کارى شده است:

این بارگاه قدس ز اولاد حیدر است

  دارالشفاء زاده موسى بن جعفر است

یعقوب شد به جهان نام پاک او

  هم نام با یکى از رسولان داور است

هر کس از راه صدق توسّل بر او کند

  باب الحوائج است و ز نسل پیامبر است

داخل شوید قصد زیارت در این سرا

  آن خانه امید که خواهید همین در است

امید بر شفاعت و احسان او ببند

  چون از تبار رضا صدق اکبر است

هر چند بدور از وطن و اقربا بود

  امّا شفیع و حامى زوار اطهر است

بقعه این امامزاده در میان درّه‏اى در ابتداى روستاى وشته[1] از بخش رودبار شهرستان، در 52 کیلومترى شمال خاور قزوین واقع شده است.

بنایى بسیار قدیمى و با شکوه که شامل ایوان، اتاق مرقد، گنبد و صحن کوچکى است. اتاق مرقد به صورت هشت ضلعى کوچک به ابعاد هر ضلع یک متر است و در برخى از اضلاع آن به 80/1 متر مى‏رسد. چهار زاویه اتاق مرقد را با ایجاد طاقنما و رسمى بندى به دایره تبدیل نموده و در نتیجه گنبد خودى بنا به قطر 4 و ارتفاع 6 متر را بر آن استوار ساخته‏اند. گنبد بنا بر روى ساقه‏اى حدود یک مترى قرار گرفته و در هر یک از اضلاع آن یک تورفتگى تعبیه شده که ظاهرا در گذشته پنجره بوده است. این گنبد به صورت دو پوش و بر روى عرقچین آن یک فضاى دیگر به عنوان شیروانى افزوده شده که به صورت هرمى 12 ترک در آمده تا از نفوذ رطوبت به داخل بنا جلوگیرى کند.

بقعه این امامزادگان، بعد از مسجد و در میان حیاطِ محلّه روستاى کوشک، در 12 کیلومترى خاور معلّم کلایه واقع است.

در حدود ده سال قبل، یکى از اهالى کوشک خواب مى‏بیند، کسى او را امر مى‏ کند که دیگر گوسفندان خود را در مکان فعلى جاى ندهد.

بقعه این امامزاده در ابتداى روستاى خاکشان (از دهستان بشاریات، بخش آبیک) در میان قبرستان بزرگ روستا، در 39 کیلومترى جنوب خاور قزوین واقع شده است.

بقعه به صورت چیلپا ساخته شده و از دو طرف ایوانى به داخل دارد.
ایوان شمالى بقعه به ابعاد 7×2 متر است و توسّط دو تیر آهن و ورق آهنى تشکیل یافته است. قرینه همین ایوان در جانب جنوب قرار دارد.

بقعه این امامزادگان در کناب مسجد بزرگ شهداى روستاى گازرخان،[1] در 18 کیلومترى خاور معلم کلایه واقع شده است.

جایى در نزدیک مسجد شهداء گازرخان را میراث فرهنگى گود بردارى کرد که صورت 18 قبر در سردابى نمایان شد که ظاهرا متعلّق به دوره صفویّه بوده است. از هویّت خفتگان در این مکان اطّلاعى حاصل نشد و سنگ قبرى نیز در مکان به چشم نخورد.

بقعه این امامزاده در میان روستاى دربند از دهستان بهرام آباد، در حدود 9 کیلومترى غرب رازمیان، و در 64 کیلومترى شرق شهر قزوین واقع شده است.

بنایى ساده از خشت و گل و چوب که در 35 مترى مسجدِ روستاى دربند واقع شده و قریب به 350 متر نیز زمین زیارتگاه است. ضریح ساده چوبى نیز در داخل بقعه قرار دارد که از مرقدِ امامزاده محافظت مى‏کند. ایوان بنا چوبى است و خودِ بنا در سالیان اخیر مرمّت شده است.