مزارات ایران و جهان اسلام

در دوران شاه عبّاس صفوى، به منظور ایجاد امنیّت و ایجاد تسهیلات سفر و توسعه تجارت، در بیشتر نقاط کشور جاده‏هایى ساخته شد و در مسیر آنها، بناهایى به نام کاروان‏سرا احداث گردید که به فاصله یک منزلى از هم قرار گرفته بودند. این کاروان‏سراها به تعبیر امروزى، مهمانسرا و یا متل آن روزگار بودند، که با توجّه به گستردگى آنها در نقاط حسّاس کشور، گام مهمّى در توسعه آبادى، ایرانگردى و جهانگردى بوده‏اند. یکى از این جاده‏ها، راه تویسرکان به کرمانشاه بود که پایتخت صفویان را به سر حدّات غربى کشور متّصل مى‏کرد. یکى از این کاروان‏سراها، کاروان‏سراى شاه عبّاسى فرسفج بود که در 10 کیلومترى مسیر تویسرکان به کنگاور، در حاشیه این جاده و در مجاورت روستاى فرسفج تویسرکان احداث شده بود.

بقعه این امامزاده در خارج از شهرک کهریزک و در روستاى تبایین واقع شده است.

به گفته مردم در گذشته اطراف امامزاده باغ بوده و صحن امامزاده را دیوارى خشت و گلى احاطه می‌کرده است. امامزاده یک آبدارخانه در صحن داشته و درِ امامزاده چوبى بوده است. مقابل امامزاده درختانى وجود داشت که امروزه اثرى از آن نیست و پوشش آسفالت روى قبرها را پوشانده و فقط چند سنگ قبر در کنار درِ ورودى باقى مانده است. جوى آبى نیز از جلو امامزاده می‌گذشت که در اوایل پیروزى انقلاب اسلامى مسیر آن را منحرف کردند. بناى بقعه خشت و گل و شامل ایوانى کوچک، پیش فضا و گند خانه بود و مساحت آن نیز به اندازه کنونى بود. در حدود سال 1349 هـ . ق ایوان جلو گنبد را به پیش فضا متصل کردند، بنابراین، بر وسعت پیش فضا افزوده شد. بناى بقعه از گذشته تاکنون تغییرى نکرده فقط مرمّت‌هایی در آن انجام یافته است. در سال 1382 هـ . ش نیز حسینیه‌های مردانه و زنانه که در شرق گنبدخانه و پیش فضا قرار دارند; ساخته شده‌اند.

در 500 متری جنوب غربی سلطانیه، بر سرِ راه سلطانیه ـ خدابنده آثار معروف بقعة چلبی اوغلی قرار گرفته است. باستان‌شناسان و پژوهشگران، این مجموعه را به سلطان چلبی نسبت داده‌اند و تاریخ ساخت آن را سال 728 هـ. ق ذکر کرده‌اند.

این مجموعه از دو بخش خانقاه و مقبره تشکیل شده است: خانقاه شامل صحن مرکزی است که در اضلاع غربی و شرقی آن، حجره‌ها جای گرفته‌اند. طرح معماری این مجموعه الهام گرفته از عقاید و مراتب صوفیه است و هر یک از فضاها را با هدف، و برای عملکرد خاصّی ساخته‌اند.

بناى موسوم به حاجى حاضر در 13 کیلومترى شمال غربى شهر ایوان و در قسمت شمالى روستایى به همین نام واقع شده است و قبرستانى بزرگ اطراف آن را احاطه کرده است.

بناى نوساز و فعلى حاجى حاضر در جهت شمال جنوبى و به طول 50/11 متر و عرض 11 متر است. بناى فوق داراى دو در ورودى در اضلاع شمالى و جنوبى است.

در درّة موسوم به پیرحسین در خارج از روستاى زنجیره علیا، بناى قدیمى قرار دارد که از شهرت و چشم انداز فوق العاده‏اى برخوردار است.

ساختمان بقعه که چسبیده به ریشه کوه است، از خارج به شکل مربّع و از داخل مدور و ورودى آن در جانب شمال قرار دارد که توسّط یک درِ فلزى سبزرنگ به داخل بقعه راه مى‏یابد و در دو طرف آن دو تورفتگى به عنوان جاىروشن کردن شمع تعبیه شده است که ارتفاع آن قریب به 35 سانتى متر است.

در شمال شرق بنا، فضاى خالى به صورت یک اتاق روباز قرار دارد که ظاهراً قصد اضافه نمودن اتاق جهت استراحت زوّار را دارند.

بناى قدیمى بقعه که در دشتى مقابل روستاى شباب از بخش مرکزى شهرستان شیروان قرار دارد، درگذشته از سنگ لاشه و ملاط گل و گچ ساخته شده بود که متأسّفانه در سالیان قبل تخریب شد. گویند ساختمان بقعه، پلان مربع مستطیل داشته و گنبدى عرقچینى در بالاى آن خودنمایى مى‏ کرده است.

بقعة این امامزاده، در حاشیة شمالى روستاى «آزاد منجیر» و در 10 کیلومترى مشرق سبزوار واقع شده و عبارت از یک چهار طاقى با طرح مربّع است که گنبدى بر روى آن تعبیه شده است. این بنا داراى ایوان ورودى در جنوب و سکویى در جلو است. طول ایوان، پنج متر، ابعاد اصلى بنا، 4×4 متر و بلندى آن، پنج متر است. این بنا، در سال‌هاى اخیر به کلّى تغییر شکل یافته و بارها مرمّت شده است، هیئت کلّى بنا بیشتر به آثار دورة صفوى شبیه است. در داخل بنا، گوشوارهاى لچکى با نقوش هندسى تزیینى که به صورت گچ‌برى کاذب در آمده، نظر هر بیننده را جلب مى‏کند. صندوق مقبره، متعلّق به سال‌هاى اخیر و فاقد خصوصیات هنرى است و در ضلع بنا نیز طاق‌نمایى به صورت غرفه ایجاد کرده‏اند که محصول بازسازى سال‌هاى اخیر است.

در شهر بسطام جنب قبر بایزید بسطامى، بقعه‌اى بسیار معروف به نام بقعهٔ امام‌زاده محمد (ع) وجود دارد که بنا به روایتى، محل دفن فرزند امام صادق (ع) یا نوه او است.

بقعهٔ‌ اما‌م‌زاده محمد شبیه گنبدى است که در فاصله ۱۵ کیلومترى سمت شمال آن ساخته شده و تقریباً قرینهٔ یکدیگرند.

از مزارات باشکوه استان یزد، حرم مطهّر و ملکوتی امامزاده ابوجعفر محمّدA است که در بلوار امامزاده جعفرC شهر یزد، در محلّة مصلّی عتیق قرار دارد. به مناسبت آنکه، کنیة امامزاده، ابوجعفر است، اختصاراً در اذهان عمومی به امامزاده جعفر C موسوم شده است.

محمّد مستوفی بافقی در جامع مفیدی دربارة آن حضرت می­نویسد:

«دردمندان ، به جهت شفای علل و امراض، غبار مرقد منوّرش را توتیای دیده ساخته، طواف روضه مطهّره را بر خود لازم و واجب می­دانند.»[1]

گردشگران امیر چخماق را نام میدانی در شهر یزد می‌دانند که در آن بنایی چند طبقه، مسجد و حسینیه‌ای به همین نام وجود دارد.

به گزارش مزارات ایران و جهان اسلام هنرنیوز،میدان امیرچخماق نام میدانی در شهر یزد است. مجموعه بناهای تاریخی امیرچخماق یزد شامل بازار، تکیه، مسجد و آب انبار که قدمتشان به دوره تیموریان (قرن ۹ هجری) برمی گردد.

بقعه باشکوه این امامزاده در قریه آب اندرمان، خیابان شهید رجایى، خیابان امامزاده ابوالحسن، در محوّطه مشجّر و با صفا واقع شده است.

شکل خارجى بقعه و گنبد آن شباهت زیادى به بقعه امامزاده عبدالله خیابان فدائیان اسلام، سه راه ورامین دارد و در این مورد نیز تصوّر مى شود که معمار تعمیر هر دو بنا یک نفر بوده است. با این اختلاف که بقعه امامزاده عبدالله آباد و دایر و تعمیرات زیاد در آن به عمل آمده، ولى بقعه امامزاده ابوالحسن ساده تر ساخته شده و غیر از تعمیراتى که اخیراً داخل حرم و نماى بیرون انجام گرفته، کار جدّى صورت نگرفته است.