مزارات ایران و جهان اسلام

این آرامگاه در میان قبرستان عمومى روستا کراب از دهستان قصبة غربی، بر روى تپّه‏اى به ارتفاع 3 متر، در 24 کیلومترى شمال غرب شهر سبزوار واقع شده است.

ساختمان آرامگاه که از خشت و گل ساخته شده و در سالیان اخیر مرمت گشته است. شامل ایوانى در جانب شرق به ابعاد 3×3 و ارتفاع 5/3 متر است. در ابتداى این مدخل، یک راه رو به صورت شبستان قرار دارد که در دو طرف آن دو اتاق به صورت انبار و آشپزخانه ملحق شده است. کف و ازارة حرم و شبستان با سنگ مرمر پوشش یافته و الباقى دیوار فعلاً گچ اندود است.

اصل مرقد از خارج به صورت مدور و گنبد آن بر ساقه‏اى هشت ضلعى به ارتفاع دو متر قرار دارد که علاوه بر 4 پنجره جهت نورگیرى، گنبد عرقچینى بنا بر آن استوار شده است.

اتاق مرقد از داخل به ابعاد 9×9 متر است و سه مقصوره به ابعاد 3×5/2 و ارتفاع 4 متر در سه جهت آن به صورت صفّه احداث شده و چهار زاویه با پخ شدن به 8 ضلعى تبدیل شده است. در هر یک از مقصوره‏ها با ایجاد طاقنما و گوشواره بنا را به دایره تبدیل نموده‏اند و سپس گنبد بنابر آن استوار گشته است. در وسط بقعه، صندوق چوبى به ابعاد 5/2×2 متر قرار دارد که بر روى آن پارچه سبز کشیده‏اند. در سالیان اخیر، دیوار خارجى بنا را به جهت استحکام با سنگ لاشه و ملاط گل پوشش داده‏اند. زمین زیارتگاه بیش از سه هزار متر مربع است که به صورت قبرستان از آن استفاده مى‏شود.

به اعتقاد اهالى، خفته در این مزار عبداللَّه بن منصور بن ادیب است که از خدمتگزاران امام رضا ‰ مى‏باشد. اما این ادّعا منشأ صحیحى ندارد. بلکه وى امام ابوعبداللَّه محمّد بن منصور بن احمد بن حمید الادیب است که تولّد و نشو و نماى او در ده کراب بوده است. او داراى تصانیف زیادى است که من جمله آنها «زهرة مبانى البیان فى معانى القرآن» وى از شاگردان امام ابو سهل صعلوکى بود و به خدمت وى پیوسته تا سال 360 هـ . ق بود. شیخ زاهد حسین کرابى حکایت کند که قافله حجاج از بلاد ماوراء النهر به خسروجرد رسیدند، امام بخارا رسول خدا ˆ را خواب دید که به او مى‏فرماید: اگر مى‏خواهى حق تعالى حج تو قبول کند و سعى تو مشکور باشد، بر این سه فرسنگى گورى است از آنِ ادیب کرابی، آن گور را زیارت کن. دیگر روز آن خواب مجدّد تکرار شد و به ناچار قافله به زیارت آن خاک آمدند. و سپس دستور ساخت بنا صادر شد.

این آرامگاه به شمارة 20591 و در تاریخ 26/10/1386 به ثبت آثار ملّی و تاریخی رسیده است.