مزارات ایران و جهان اسلام

مشهور به «شاهزاده ابراهیم و شاهزاده محمّد»، بقعة باشکوه و بسیار زیبا و با عظمت این امامزادگان در روستاى زیارتگاه، 15 کیلومترى جنوب شهرضا در سر راه شیراز، واقع است و به «شاهزاده ابراهیم و شاهزاده محمّد» مشهور است.

بقعه، شامل ایوان، گنبد، حرم، ضریح و چندین حجره مى‏باشد که ایوان مرتفع آن به ابعاد 6×5 و ارتفاع هشت متر در جانب جنوب واقع شده و داراى طاق جناغى می‌باشد. در طرفین آن، دو اتاق کوچک تعبیه شده و در انتهاى آن راه پلّه‏اى است که به طبقة دوّم ایوان و توسّط پنج پلّکان به درِ ورودى ایوان جنوبى راه مى‏یابد. این بنا در سالیان اخیر مرمّت و کاشى‏کارى شده است.

بقعة این امامزاده در 12 کیلومترى شهر گلپایگان، کنار راه گلپایگان به خوانسار، در روستاى وانشان واقع شده است.

بقعه، داراى منظره‏اى بدیع و گنبد هرمى شکل بلند دوازده ترک مى‏باشد که بى‏نهایت جالب توجّه است. کتیبة این بقعه بر روى لوحة سنگ مرمرى نقر شده است. از مطالعة متن این کتیبه چنین معلوم مى‏شود که شاهزاده ابوالفتوح از فرزندان امام موسى کاظم(ع) است.

بقعة این امامزاده در منطقة فین کاشان واقع شده است. شامل سردرِ ورودى، صحن وسیع مستطیل شکل و آب‏نماى میان آن، حجره ‏هایى در دو جانب صحن، ایوان، مناره، حرم و مسجد می‌باشد. هستة اوّلیة بقعه، حرمى به نام «تربه» هشت ضلعى با چهار شاه‏نشین بوده که واحدهاى دیگر توسّط خادم آن، «خاله بیگم» ـ از اهالى فین ـ بدان اضافه شده است و سپس دیگران در تکمیل و تزیین آن کوشیده‏اند. بنا اکنون داراى گنبد کاشى فیروزه‏اى با گلدستة مرتفع کاشى‏کارى است.

بناى تاریخى هارون ولایت که بقعه و سردر کاشى‏کارى آن از آثار دورة سلطنت شاه اسماعیل اوّل و مورّخ به سال 918 هـ . ق است، از اماکن مقدّس و زیارتگاه‏هاى عمدة شهر اصفهان به شمار مى‏رود که داراى بقعه، ضریح، رواق و یک گنبد کاشى‏کارى و دو صحن در شمال و مغرب بقعه است. صاحب مدفن را از اولاد و احفاد حضرت امام على النقى(ع) ذکر کرده‏اند.

شهرضا (قمشة سابق) در چهارده فرسخى جنوب اصفهان و در سر راه شیراز واقع شده است.

بقعة شهرضا تا شهرستان شهرضا فاصلة کمى دارد و بر روى قسمت مرتفعى در دامنة کوه، بنا شده است. امامزاده داراى صحنى مصفاست که از آن توسّط پلکان‏هاى سنگى وارد بقعه مى‏شوند. سردر بقعه و گنبد آن کاشى‏کارى شده است و نقش کاشى‏کارى گبند به گنبد مسجد امام اصفهان شباهت دارد و سال ساختمان آن را به دورة صفویّه مى‏رساند.

این آرامگاه در شرقى‏ترین محلّة قدیمى ترواسکان اصفهان واقع و اکنون قسمت کمى از آن باقى مانده است. این بنا از نظر معمارى و تزیینات کاشى‏کارى گنبد آن جلب توجّه مى‏کند. دو سال تاریخى در این بقعه، زمان ساختمان آن را معلوم مى‏دارد؛ یکى سال 994 هـ . ق که بر در مقبره منقور است و دیگرى، سال 1097 هـ . ق که بر یک لوح سنگى نقش بسته است و از تعمیرات بقعه در دورة شاه سلیمان صفوى حکایت دارد. بنابراین چنین نتیجه گرفته مى‏شود که این بنا در دورة شاه محمّد خدابنده صفوى بنا شده و در دورة شاه سلیمان تعمیر گشته و محتمل است کاشى‏کارى گنبد که از لحاظ طرح و نقش شباهت تمام به تزیینات کاشى‏کارى گنبد میرزا رفیعا دارد، در دورة آن پادشاه به اتمام رسیده باشد.

این آرامگاه در 42 کیلومترى کاشان در مشهد اردهال واقع است. بناى امامزاده در مساحتى قریب به سه هزار متر مربّع شامل حرم، ایوان، صحن، گنبد، گلدسته و حمامى تاریخى است. بناى اصلى امامزاده ظاهراً مربوط به زمان آل بویه و تکامل آن از جهت صحن، حمام، آب انبار، رباط، سردر و مسجد و الحاقات دیگر، از آثار مجدالدّین ـ وزیر سلجوقى ـ در سال 532 هـ . ق است.

این آرامگاه، در خارج دروازة قدیم اصفهان در انتهاى غربى خیابان دروازة اصفهان قرار دارد و منسوب به یکى از فرزندان موسى بن جعفر(ع) است. بناى اصلى این بقعه، به عقیدة کارشناسان باستان‏شناسى، متعلّق به دورة آل بویه (320 ـ 447 هـ . ق) است. سردر قدیمى و قسمتى از صحن وسیع آن بر اثر احداث خیابان از بین رفته است. ایوان بزرگ مدخل بقعه و سقف رواق‏هاى متعدد و طاق زیر گنبد و همچنین صفّه‏اى که در انتهاى محوّطه داخل حرم و مقابل در ورودى واقع گشته، همه با گچ، مقرنس کارى، برجسته و نقّاشى شده است. قبر امامزاده که در میان صندوق چوبى ظریفى قرار گرفته، سابقاً با کاشى‏هاى نفیس قدیمى پوشیده شده بوده که اکنون اثرى از آن‏ها دیده نمى‏شود. بقعه، داراى یک جفت در چوبى کنده‏کارى شده است و بر کتیبة پایین دو لنگة آن به خط ثلث نوشته است: «وقف هذا الباب على مشهد سلطان عطابخش بن الإمام الصادق موسى بن جعفر(ع) استاد میرزا على... فروش فى سنه تسع و خمسین و تسعمائه» (959) و بر روى دماغة در: «وقف آستانة سلطان عطابخش نمود این در را استاد میرزا على... فروش فى سنه 962». و بر سنگ مرمرى که جلوى آستانه نصب شده، چنین حجّارى کرده‏اند: «غلام شاه ولایت عنایت 1087».

این آرامگاه در بیرون دروازة چهل دختران نایین واقع و بزرگترین مزار شهر نایین است. مجموعة بناى امامزاده، شامل بقعه، صحن، مدرسه و حمام مى‏شود. بر روى محور عرضى امامزاده، گنبدخانه‏اى به شکل هشت ضلعى قرار دارد که با ضمایم خود، فضایى چلیپایى به وجود آورده است. گنبدخانه، داراى گنبد دو پوش مرتفعى است که با کاشى آبى زینت یافته و فضاى داخلى آن نیز داراى کاربندى و نقّاشى روى گچ است. در وسط گنبد خانه، مرقد مطهّر به ارتفاع 5/1 متر با ضریحى قدیمى و فولادین واقع است. حرم وسیع امامزاده دارای چهار در می‌باشد. در جنوبى، مشرف به صحن مخروبة زنانه است و در شمالى به ایوان باز مى‏شود. در غربى نیز به رواق و کفش‏کن و صحن اصلى امامزاده باز مى‏ شود.

این گنبد در مظهر چشمة سلطان حسین و در مجاورت مشهد اردهال قرار دارد. بناى مزبور داراى بقعه، گنبد، رواق و صحن است و به نظر مى‏رسد به اوایل دورة صفوى تعلق داشته باشد.

بناى بقعه، مربّع و بدون شاه‏نشین و سکو است که طول هر ضلع آن، شش متر با ارتفاع نُه متر است و از هر ضلع، درى به خارج گشوده مى‏شود. در گوشه‏هاى بالاى بنا، با تعبیة نیم طاقى‏هایى، نقشة چهار ضلعى به فلکه‏اى تبدیل شده و پاکار گنبد هرمى شکل به ارتفاع 12 متر بر آن قرار گرفته است.

این آرامگاه در محلّة چمبلان (سنبلان ـ سنبلستان) از محلات قدیمى شهر اصفهان ـ و در مجاورت محلّة کهنسال دردشت واقع و آرامگاه دو تن به نام ابراهیم بطحا و زین‏ العابدین است که از امامزاده‏هاى معتبر اصفهان به شمار مى ‏آیند.

این آرامگاه در محلان (سنبلان ـ سنبلستان) از محلات قدیمى شهر اصفهان ـ و در مجاورت محلّة کهنسال دردشت واقع و آرامگاه دو تن به نام ابراهیم بطحا و زین‏العابدین است که از امامزاده‏هاى معتبر اصفهان به شمار مى‏آیند.

بقعة این امامزاده در 12 کیلومترى جادّة آسفالتة نطنز ـ کاشان و در کنارة شرقى کوچه‏اى شمالى جنوبى از روستاى کمجان واقع شده که نخست به مسجد پاى سنگ سیاه مشهور بود.

بنا، رو به سوى غرب است و داراى نماى آجرى مى‏باشد. پیرامون بام به صورت مشبّک آجرى است. کنارة در ورودى اصلى، درخت نارون کهنسالى قرار دارد که بر بخشى از فضاى کوچه سایه افکنده است.

بقعة این امامزاده در بازار کاشان و بعد از بقعة شاه یلان واقع شده است و به «شاهزاده ایوب» شهرت دارد.

بنایى ساده از خشت و گل با طاق ضربى و رومى و مجموع مساحت آن حدود سى متر مى‏باشد و درِ آن از جانب جنوب باز مى‏شود. اخیراً دیوار بقعه کاشى‏کارى شده و قدمت زیارتگاه به حدود 150 سال مى‏رسد. درِ ورودى آن چوبى و داراى کتیبه‏اى به این شرح است: «بقعة متبرّکة امامزاده ایّوب بن موسى بن جعفر(ع)، زیارت شاهزاده ایّوب، عمل سیّد احمد نجّار و عمل سیّد احمد سعادتیان». در مجاورت بقعه، حسینیّة بزرگ روبازى است که متأسّفانه در حال تخریب مى‏باشد. بر روى مرقد، صندوق چوبى مشبّکى نصب شده است.

بقعة این امامزادگان در خیابان امام حسین(ع) شهر آران و در مجاورت کارخانة برق سابق این شهر قرار دارد.

بقعه، بنایى از خشت و گل و شامل ایوان بلند، گنبد و حرم است. ایوان بقعه رو به جانب شمال قرار دارد و به ابعاد 4×6 و ارتفاع بیش از شش متر و داراى طاق رومى است. پس از عبور از این فضا، به حرم امامزاده راه مى‏یابیم که به صورت مستطیل و به ابعاد 8×10 متر و داراى چهار سکوی کوتاه است که در مرکز آن گنبد عرقچینى هشت پَر قرار دارد و با آجر ساخته شده است. قطر گنبد حدود چهار متر و در زیر آن ضریح آهنى با ورق آلومینیومى به ابعاد 80/2×40/2 متر نصب مى‏باشد. در شمال بقعه، درى به خارج آن‏که به صحن منتهى مى‏شود تعبیه شده است.

بقعة این امامزادگان در حدود 14 کیلومترى جادّة آسفالتة کاشان ـ نطنز، در میان روستاى سرسبز و چشمگیر برز قرار دارد.

فضاى داخلى امامزاده به ابعاد 40/10×30/14 متر مربّع مى‏باشد که سقف و ستون هاى سیزده‌گانة آن به مانند ابیانه، از چوب ساخته شده است. از ستون هاى موجود چوبى، دَه عدد آن هشت ضلعى و با قطر متوسّط 16/1 متر که فاصلة آن‏ها از یکدیگر 90/2 متر است، می‌باشد و بسیار قدیمى به نظر مى‏رسد.

بقعة این امامزاده در میان قبرستان عمومى روستاى هفتشویه واقع شده و به جهت آن‏که در ده مترى آن، بقعة امامزاده ابراهیم قرار دارد، به امامزاده دو قلوها معروف است.

بنا از خشت و گل ساخته شده و ابعاد آن 7×7 متر مى‏باشد. درِ بقعه، از جانب مشرق باز مى‏شود که حدود یک متر از کف صحن و قبرستان ارتفاع دارد و توسّط چهار پلّکان به آن مى‏رسد. بر فراز بقعه، گنبد عرقچینى به ارتفاع دو متر قرار دارد که نماى آن کاه و گل است.

از شخصیّت مدفون در بقعه اطّلاعى حاصل نشد، جز این‏که اهالى او را برادر امامزاده ابراهیم مى‏دانند.

بقعة با شکوه این امامزاده در محلّى به همین نام، در خیابان هاتف شهر اصفهان واقع شده و به «اسماعیل دیباج» مشهور است.

مقبره‌ی امامزاده اسماعیل در محلة گلبهار واقع شده است یعنی در مجاورت اوّلین مسجدی که در زمان خلافت امیرالمؤمنین علی ساخته شده و نیز جایی که مرقد شیعیان نبی ساخته شده بود. بنابراین معلوم مى‏گردد که مرقد امامزاده اسماعیل به جهت قرار گرفتن کنار قدیمى‏ترین مسجد اصفهان و قبر حضرت شعیاى نبى(ع) از دیرباز مورد توجّه بوده، و یک مجموعة دینى با شکوهى را تشکیل مى‏داده است.

بقعة این امامزادگان در شهر محمّد آباد کویر «سفیدشهر» از توابع شهرستان آران و بیدگل واقع شده است.

بناى قدیمى آن‏که از خشت و گل بود، در حدود دو سال قبل تخریب گردید و به جاى آن بناى کنوى که به ابعاد 12×12 متر است ساخته شد. ایوان و مدخلى در جانب مغرب دارد و در سه جهت دیگر درى به داخل بقعه باز مى‏شود. در وسط بقعه، به فاصلة شش متر از یکدیگر، چهار ستون جهت برقرارى سقف تعبیه شده و در میان آن ضریح چوبى مشبّک امامزاده به ابعاد 2×10/2 متر از مرقد محافظت مى‏کند. در شمال مرقد، مسجد بزرگى احداث گردیده که قرینة آن در جنوب بقعه تعبیه خواهد شد.

بقعة این امامزادگان در محلّه بازار شهر آران قرار دارد و مشهور به «شاهزاده اسحاق و شاهزاده اسماعیل» می‌باشد.

بنا، نسبتاً قدیمى و شامل ایوان، گنبد، صحن و ضریح مى‏باشد. ایوان بقعه که به عنوان مدخل اصلى است، جانب شمال واقع شده و ابعاد آن 2×8 و ارتفاع شش متر مى‏باشد که با کاشى‏هاى مختلف در زمینة گل و بوته تزیین گردیده و بالاى آن کتیبه‏اى به نام شاهزاده اسماعیل نقش بسته است. در جانبین ایوان، دو اتاق کوچک به ابعاد 3×3 متر تعبیه شده و بر بالاى ایوان نیز دو منارة بلند به ارتفاع تقریبى 15 متر احداث گردیده و بعضى از کاشى‏هاى تزیینى آن فرو ریخته است.

بقعة باشکوه این امامزاده در محلّة آسنجان شهر اصفهان و در خیابان پروین اعتصامى قرار دارد و مورد توجّه اهالى است.

بقعه، بنایى مجلّل و داراى سردر، صحن، حرم و ضریح مى‏باشد. سردر بقعه، در ابتداى صحن واقع شده که سراسر با کاشى‏هاى زیباى لاجوردى در زمینة گل و بوته تزیین شده و ارتفاع آن حدود هفت متر است. در جانبین این سردر، دو گلدسته احداث گردیده که ارتفاع آن بیش از 14 متر مى‏باشد و با کاشى‏هاى مختلف تزیین شده است. بر بالاى سردر ورودى، کاشى کتیبة ذیل به چشم مى‏خورد: «صحن مطهّر حضرت امامزاده اسحاق بن موسى بن جعفر(ع) تاریخ 1425 هـ . ق، بانى کاشى‏کارى حاج اصغر شاهى».