مزارات ایران و جهان اسلام

امامزاده بزرگ «بویوک امامزاده» در جنوب غربى سراب و جنب گورستان عمومى شهر واقع شده است. در دهة شصت قسمتى از گورستان عمومى تبدیل به مزار شهداى جنگ تحمیلى شده است.

کسى نام امامزاده را نمى‏داند و هیچ گونه سابقة تاریخى مکتوب دربارة این امامزاده پیدا نشد. ولى امامزاده بزرگ سراب در گذشته‏هاى نه چندان دور پناهگاه مردم منطقه بوده است. با حضور در این مکان مقدّس و با قربانى کردن گوسفند، راه اندازى مراسم عزادارى و... ارادت خود را به این مکان مقدّس ابراز مى‏ داشتند.

الآن هم با وجود وضعیت غیر متعارف امامزاده از لحاظ ساختمانى، در روزهاى پنجشنبه و ایّام خاص از طرف بانوان مراسم مختلفى در این مکان برگزار مى‏شود. و نیز طبق یک سنّت دیرینه در شهر سراب، دسته‏هاى عزادارى حضرت ابا عبدالله الحسین ‰ با نظم و ترتیب ویژه‏اى در روز عاشورا با حضور در این امامزاده ارادت خود را به این خفته در خاک ابراز مى‏دارند. امامزاده بزرگ سراب شجره نامه ندارد و در هیچ یک از کتاب‏هاى انساب و تاریخ مطلبى دربارة ایشان مشاهده نمى‏شود. لکن بنا به اعتقاد اهالى، وى از نوادگان حضرت امام موسى بن جعفر ‰ و گویا نامش محمّد بوده است.

جناب آقاى سیّد جمال ترابى طباطبایى بناى بقعه را اینطور تعریف مى‏ کند:

«امامزاده سراب داراى یک درب ورودى چوبى ساده با سردر آجرى مى‏باشد. تمام امامزاده بنایى با ازارة سنگى و بدنه و گنبد و مناره‏هاى آجرى است. سردر امامزاده داراى مقرنس کارى گچى در طاق نما مى‏باشد و لچک‏هاى بالاى آن با آجر لعابى (کاشى) تزیین یافته بود ولى تمام آن ریخته و جاى کاشى‏ها روی ملات گچ دیده مى‏شود که آجرها به شکل مثلث و چند ضعلى منتظم بوده است. ابعاد بنا در مجموع 25/10×20/20 متر است و داراى دو مناره به ارتفاع نُه متر مى‏باشد و اثرى از کنگره و مأذنة آن باقى نمانده است. نوع ساختمان ساده ولى در بعضى قسمت‏ها با آجر چینى تزیینى (جناغى)، تنوعى به ظاهر ساختمان داده‏اند. سبک بنا و حجم ستون‏ها آن را به قرن هشتم و نهم منسوب مى‏دارد ولى بعضى مصالح ساختمانى در ازارة ساختمان به کار رفته که قدیمى‏تر از بناى آجرى هستند مانند سنگ‏هاى تراشیده و نقش‌دارى که در ازارة بیرونى به کار رفته است. نظایر این سنگ‌ها به طور ساده یا منقوش تمام ازاره و پله‏ها را در بر گرفته است. داخل امامزاده از دو قسمت متمایز تشکیل شده است. در سمت راست مسجدى کوچک و نیمه ویرانه در ابعاد 8×25/10 قرار دارد که از کفش کن امامزاده راه دارد. کفش کن در وسط بنا قرار دارد ولى حایلى ما بین کفش کن و صحن وجود ندارد. سمت چپ بنا با ابعاد 8/11×25/10 متر و نُه طاق کروى و گهواره‏اى مقام امامزاده را تشکیل مى‏دهد. مقام امامزاده چهار ستون (پایه طاق نماها) دارد که فاصلة ستون‌ها از همدیگر 12/4 متر (اضلاع شمالى و جنوبى) و 2/4 متر (اضلاع شرقى و غربى) مى‏باشد و در میان چهار ستون، قبر قرار دارد و بالاى آن، گنبد کروى آجرى تعبیه شده است. ستون‏ها 4/1 متر اندازه دارند. پوشش داخلى امامزاده و مسجد آجرى و بدون هیچ نوع تزیینات و سنگ نبشته و تاریخ بنا و سازنده بنا مى‏باشد».

در حال حاضر ادارة کل میراث فرهنگى استان آذربایجان شرقى نسبت به مرمّت و بازسازى بقعة امامزاده اقدام می‌نماید و عملیات عمرانى در بقعه را شروع کرده است.

درب اصلى بقعه در ضلع جنوبى واقع شده و به حیاط امامزاده که حدوداً 5600 متر مربّع وسعت دارد، باز مى‏شود. این حیاط قبلاً به صورت گورستان عمومى استفاده مى‏شد. ولى حدود 14 سال است این گورستان متروکه اعلام شده و از دفن اموات جلوگیرى مى‏شود. در قسمت شرقى آن مزار شهداى دفاع مقدّس شهر سراب قرار دارد. امامزاده فاقد امکانات رفاهى از قبیل زایرسرا، حسینیه و... مى‏باشد.

از نظر فضاى بیرونى نیز دچار مشکل است و فقط داراى آب و برق می‌باشد به تازگى از طرف ادارة اوقاف شهرستان سراب ضریح آلومینیومى براى نصب بر روى مرقد این امامزاده ساخته شده، که بعد از تعمیرات، زیر گنبد بقعه نصب خواهد شد.

این بنا به شمارة 9184 در تاریخ 14/4/1382 به ثبت آثار ملّی و تاریخى رسیده است.