مزارات ایران و جهان اسلام

در چهارده کیلومترى جنوب خاورشهر سارى، در کنار جاده اصلى هولار به دودانگه، مزار باشکوه امامزاده حمزه رضا قرار دارد.

این بناى زیبا در مجاورت پاسگاه انتظامى هولار قرار گرفته و شامل ایوان، گنبد، حرم، صحن مشجّر و دیگر امکانات رفاهى است.

بنا در سال 1359 هـ . ش پس از تخریب بناى قدیم ساخته شد و شامل ایوان کوتاه و مناره اى به قطر تقریبى شش متر و ارتفاع پانزده متر است که گنبدى کلاه خودى بر ساقه اى چهل سانتى مترى قرار دارد. ارتفاع گنبد حدود شش متر و قطر آن چهار متر است و فاقد تزیینات مى باشد و تنها با رنگ سبز جدار خارجى آن را نقاشى نموده اند.

زمین زیارتگاه حدود هشت هزار مترمربع است و چند درخت تنومند آزاد در آن مشاهده مى شود. درختکارى و محوطه سازى زیبا توسّط درختان نخل تزیینى و کاکتوس وحشى، فضاى زیبایى را به وجود آورده است. تمام دیوارهاى بیرون بقعه با سنگ مرمر تزیین شده و در مقابل ایوان نیز حوض بتنى تعبیه نموده اند.

درست در زیر گنبد، ضریح مشبّک و زیباى امامزاده قرار دارد که ارتفاع آن دو متر و طول آن سه و عرض آن نیز دو متر مى باشد. کتیبه اى در ضلع شمالى و شمال غربى ضریح حک شده که نام سازنده و اسامى پنج تن آل عبا مشاهده مى شود و از قرار ذیل است: «بسمه تعالى این ضریح با کمک علاقه مندان و همّت آقاى وافى تهیه شده است. دست رنج ابوالحسن حاجیان 15/5/1360.»

در شرق حرم، مسجدى به ابعاد 9×11 متر است که از سازه هاى سالیان اخیر است. در بالاسر امامزاده بر دیوار آن کتیبه اى بر سنگ مرمر است که آمده: «در ساعت 8 و 10 دقیقه صبح 17/6/1359 در موقع پى کندن جهت تجدید بناى امامزاده حمزه رضا فرزند امام جعفر صادق(علیه السلام)واقع در قریه پایین هولار در این مکان مقدس خون از زمین جارى شد که مراتب را به آیة الله طبرسى امام جمعه شهرستان سارى اطّلاع و اشخاصى که جارى شدن خون از زمین را مشاهده نموده اند با در نظر گرفتن خداوند کریم و قرآن مجید گواهى مى دهند: سیف الله یزدانى، شعبان گرمستانى، سیّد مهدى محمّدى، سیّد اسحاق هاشمى، ولى الله گرمستانى، استاد اکبر ولى پور، احمد باقرى، حاج کلانترى، رییس پاسگاه پایین هولار سرکار سبحانى و در حدود 5 نفر دیگر» در کنار همین نوشته، مکانى که خون از آن بیرون آمده با ضریحى مشبّک چوبى کوچک نشان شد و مردم به آن پارچه نذرى مى بندند.

چنانکه پیشتر گفته شد، شخصیّت مدفون در بقعه را حمزه رضا از فرزندان امام جعفر صادق(علیه السلام)مى دانند و دلیلى بر آن نیز اقامه نشده است و حتّى مدرکى که این ادّعا را تأیید کند در دست نیست. تنها در کتابهاى انساب نام دو تن از سادات از نسل امام جعفر صادق(علیه السلام) ذکر شده که به طبرستان مهاجرت نموده اند و حمزه رضا نام در میان آن دو و نوادگان آنان یافت نشده است. لذا این ادّعا نمى تواند منشأ صحیحى داشته باشد. همچنان که در کتاب بارگاه آزادگُلِه اشاره شد شخصیّت مدفون در این بقعه از سادات حسنى است که با پنج واسطه به امام حسن مجتبى(علیه السلام)نسب مى رساند.^([1])

قدیمى ترین سندى که از سکونت و شهادت سیّد حمزه در طبرستان ـ سارى خبر مى دهد، ابوالفرج اصفهانى است که مى نویسد: حمزة بن عیسى بن محمّد بن قاسم بن حسن بن زید بن امام حسن(علیه السلام) در پیکارى که بین یعقوب لیث صفّارى و حسن بن زید داعى صورت گرفته به شهادت رسیده است.^([2])

علاّمه سیّد جعفر اعرجى، حمزه را دو تن شمارش کرده و مى نویسد آنان دو برادر بنام «حمزتان الأکبر و الأصغر، فقد انتقلا إلى طبرستان، و قتلابها و العقب من أحدهما، حمزه اکبر و اصغر بودند که به طبرستان مهاجرت نموده و در آنجا به شهادت رسیدند و تنها یک تن آنان نسل داشته است.»^([3])

حمزه اصغر همان است که در اَسْرِم مدفون است^([4]) و مکنّى به ابوعلى است.^([5])و حمزه اکبر مکنّى به أبورضا است که به حمزه رضا شهرت پیدا کرده است.^([6])

علاّمه نسّابه بیهقى معروف به ابن فندق متوفّاى 565 هـ . ق مى نویسد: «حمزة اکبر در جنگى که بین یعقوب لیث صفّارى و حسن بن زید داعى در گرفت در طبرستان کشته شد و قبرش در آنجاست. او در روز شهادت سى سال داشت.»^([7])

او از نزدیکان حسن بن زید داعى و یکى از شجاعان حسنى و از سپه سالاران سپاه حسن بن زید داعى بوده است. حمزه رضا سیّدى جلیل القدر، عظیم الشأن بود که جهت امر به معروف و نهى از منکر از مدینه عازم طبرستان شد و جزو سپاهیان داعى گردید و پس از رشادتهاى زیاد آخر الامر در سال 260 هـ . ق بدست سربازان یعقوب لیث صفارى در موضع کنونى = هولار به شهادت رسید. از جمله بیهقى معلوم مى گردد که در قرن پنجم و ششم هجرى سیّد حمزه رضا به حسنى شهرت داشته و داراى گنبد و بارگاه بوده است.