مزارات ایران و جهان اسلام

بقعة این امامزاده در شهر حسن‌آباد یاسوکند، از توابع بیجار قرار دارد. بنای امامزاده عقیل یکی از قدیمی‌ترین آثار معماری کردستان در دورة اسلامی است و احتمالاً به دورة سلجوقی تعلّق دارد.

بنای این امامزاده در یک محوّطه قدیمی وسیع قرار گرفته و آثار سفالینه‌های آن از دورة سلجوقی و ایلخانی به جای مانده است.

پلان این بنا مربّع شکل و ابعاد فضای داخلی آن 6×5/6 متر است. در هر یک از اضلاع بنا، طاق‌نما و در گوشه‌ها فیلپاهایی به شکل دایره تعبیه شده است. از مشخّصات بارز معماری این بنا، آجرکاری پرکار با طرح‌ها و نوشته‌های مختلف است و عبارت «بسمله» آن خوانده شده است.

این مقبره بر روی تپّه‌ای در مقابل روستای نوره، در 13 کیلومتری غرب شهر سنندج واقع شده و چشم‌انداز آن زیبا و دیدنی است.

ساختمان بقعه که از سنگ لاشه و ملاط گچ ساخته شده، پلان چهارگوش و مربّع شکل دارد و در هر ضلع آن دری به داخل تعبیه شده است. چهار زاویة بقعه را با ایجاد یک قوس کامل از بیرون تبدیل به ستونی به قطر یک متر و به صورت مناره درآورده‌اند اما آن را فقط تا نزدیک بام بقعه رسانده‌اند.

این مقبره در میان روستای خسروآباد گروس واقع شده و از آثار دورة قاجاریّه است.

ساختمان بقعه از خشت و گل و آجر ساخته شده و گنبد میانی بقعه دارای یک فضای مربّع شکل به ابعاد تقریبی 4×4 متر است که در دو طرف آن دو اتاق تعبیه شده است. در دو ضلع دیگر بقعه علاوه بر دو طاق‌نمای بزرگ، در وسط آن یک تورفتگی قرار دارد که به نظر می‌رسد، روزگاری به عنوان نورگیری استفاده می‌شده است.

 

این مکان محل دفن سلیمان بیگ فرزند میرزا بیگ، حاکم حکومت بانه در دورة شاه طهماسب است که بیست سال در بانه حکومت کرد. وی به واسطه زهد و تقوایی که داشت از حکومت استعفا کرد و دختر خود را به عقد نکاح برادرزاده خود بدربیگ درآورد و حکومت بانه را به او سپرد و خود رهسپار حجاز شد.

این مقبره در انتهای خیابان کشاورز شهر سنندج، روی تپّة شرف الملک که اینک قبرستان شهر است، واقع شده و از چشم انداز زیبایی برخوردار می‌باشد.

این تپّه در ضلع شمال غربی عمارت خسروآباد و در غرب شهر سنندج قرار دارد و مساحت آن حدود یک هکتار به عنوان فضای سبز و مکمّل دیگر فضای سرسبز عمارت خسروآباد بوده و در زمان قاجاریّه یعنی هنگام وفات عالم و زاهد نامدار مرحوم شیخ احمد نودوشه‌ای و اخلاص خاندان اردلان به آن بزرگوار، به مکان متبرکه تبدیل می‌گردد.

بقعة این امامزاده در ضلع جنوبی خیابان امام خمینی  شهر سنندج، مجاور قلعه حکومتی «سنه دژ» قدیم قرار گرفته و بسیار مورد توجّه اهالی است.

این مجموعه شامل مقبره، مسجد، فضاهای مجاور و آرامگاه خانواده‌های مشاهیر و بزرگان سنندجی است. بنای اصلی مقبره در زمان «سلیمان خان اردلان» در سال 1046 هـ . ق ساخته شد و در دوره‌های بعد، در زمان «خان پاشای بابان»، «میرزا صادق خان» مستوفی باشی کردستان پسر مرحوم «میرزا رضای وزیر»، «محمّدابراهیم خان نوری نظام الدوله» و... توسعه یافت.

بقعة این امامزاده در حاشیة غربی روستای شالان از دهستان بانزرده و در دامنة کوه سرکمر و مشرف به رودخانه ریژآو که در فاصلة تقریبی 200 متری جنوب بقعه در جریان است، واقع شده و چشم انداز آن زیبا است.

ساختمان بقعه با استفاده از قلوه سنگ و ملات گچ ساخته شده و دارای پلانی چهار گوش به ابعاد تقریبی 6×6 متر است. در ساخت این بنا قلوه سنگ‌های بزرگ در قسمت زیرین دیوارها و از سنگ‌های کوچکتر در قسمت بالای دیوارها و پوشش سقف آن استفاده شده است. ورودی بنا در ضلع شمالی آن واقع شده و ارتفاع آن در وضعیّت کنونی 20/1 و پهنای آن حدود 75 سانتی‌متر است. سطوح داخلی و خارجی دیوارها و پوشش گنبدی بنا دارای اندود گچ نیم کوب است. در مقابل ورودی و در ضلع جنوبی بقعه، اثر محراب ایجاد شده که به صورت دو فرورفتگی تودرتو در دیوار اصلی بنا و با طاقی نیم دایره‌ای شکل ایجاد شده است. در بالای محراب، بخش تقریباً مربّع شکلی به ابعاد 15×20/1 و به عمق حدود 10 سانتی‌متر ایجاد شده و در بالای آن سه پنجرة مستطیل شکل مشاهده می‌شود که پنجرة میانی آن مسدود شده است.

این بنا در بلندترین نقطه کوه «شیدا» در شمال شرقى روستاى «ظفرآباد» از توابع قروه قرار دارد و از هر سو قابل رؤیت است.

این بنا با پلان مربّع شکل، حدود 9 متر ارتفاع دارد. بنا، از آجرهاى قرمز به ابعاد 5×22×22 سانتى‏متر با قوس‏هاى سلجوقى ـ ایلخانى ساخته شده و زمان احداث آن به طور دقیق مشخص نیست. در داخل طاقچه‏هایى در اطراف، با قوس‏هاى پاتو و شبدرى، گچ‏کارى و گچ‏زبره دیده مى‏شود که حاصل ابتکار استادکاران آن دوره است.

این مقبره در یکی از خیابان‌های شهر بیجار واقع شده و بسیار مورد توجّه اهالی است.

ساختمان مقبره که پس از تخریب بنای قبلی ساخته شده به صورت هشت ضلعی غیرمنتظم است که چهار ضلع اصلی آن به طول قریب به 5 متر و چهار ضلع زاویه‌ها هر یک سه متر می‌باشد. در هر یک از اضلاع هشتگانه پنجره و دری بزرگ جهت رفت و آمد و نورگیری طرّاحی شده است.

بر فراز بقعه، گنبد عرقچینی بلند به قطر 7 و ارتفاع قریب به 4 متر قرار دارد که نمای خارجی آن مانند دیوار بقعه، آجری است. در ساقة گنبد، چهار پنجره جهت نورگیری طرّاحی شده است. درِ بقعه از جانب مشرق باز می‌شود و صورت قبری در داخل مقبره است که روی آن سنگ قبری نهاده شده است.

در فاصله 75 کیلومتری شمال غرب شهر بیجار، در روستایی به نام «اوج گنبدخان» برجی سنگی وجود دارد که به برج «اوج گنبد» معروف است. دلیل این که چرا برخی این گنبد را اوچ (سه) می‌نامند، به طور دقیق مشخص نیست.

ساختمان برج دارای پلان دایره‌ای از سنگ و ساروج ساخته شده و سقف آن نیز با گنبد شلجمی از سنگ لاشه‌ای ساخته شده است. ابعاد داخلی برج 30/4 متر و ورودی آن 30/1 متر ارتفاع دارد.

این برج در روستایی به همین نام در 63 کیلومتری شمال شهر بیجار قرار دارد و دارای پلانی دایره شکل است. مدخل برج «ینگی ارخ» در ضلع جنوبی بنا و در کنار جادّه‌ای در مسیر رودخانه «قم چقای» واقع است.

این برج از سنگ لاشه، ملات و ساروج ساخته شده و احتمالاً یک اقامتگاه بین راهی بود که در دورة صفوی مورد استفاده مسافرین قرار می‌گرفت.

بقعة زیبا و تاریخى این امامزاده در خارج از روستاى ویرانه باباگرگر، در 18 کیلومترى شمال شرقى شهر قروه و در حاشیه شرقى رودشور واقع شده و جزو اوّلین زیارتگاه شهرستان قروه و پنجمین زیارتگاه مطرح استان کردستان است.

این امامزاده در نزد مردم منطقه و استان کردستان از محبوبیّت خاصّى برخوردار است و تمام مردم کردستان و حتى کرمانشاه از اهل تشیّع و تسنّن به زیارت او مى‏شتابند و به ذکر دعا و نیاز در بقعه آن بزرگوار برمى‏ آیند.

بقعه «شیخ نجم الدّین نقشبندی» در روستای «امروله» از شهرستان سنندج، به یکی از مشایخ طریقت نقشبندی تعلّق دارد. این بنا دارای یک فضای مربّع با ایوان ستون‌دار چوبی است که با سنگ و آجر ساخته شده و از دورة قاجار به جای مانده است.

بقعه از دو جهت شرق و جنوب دارای ایوان چوبی است ومدخل اصلی آن از جانب شرق می‌باشد. اتاق مرقد با سقف هلالی‌اش دارای طاق‌نماهایی در زوایای آن است. در وسط این اتاق، صورت قبری است که به اندازة شصت سانتی‌متر از کف بقعه ارتفاع دارد و روی آن پارچه سبز کشیده‌اند. کف بقعه موزائیک و دیوار آن گچ‌اندود است.

بقعة این امامزاده در خیابان شهدای محلّة جورآباد شهر سنندج قرار دارد و به «سلطان عبدالله و طاقه گوره» مشهور است. ساختمان بقعه شامل دو بخشِ امامزاده، مسجد و صحنی در ضلع شمالی است.

ورودی چوبی زیارتگاه، دارای طاق آجری است و در وسط حیاط حوض کوچکی قرار دارد. در ضلع غربی صحن، ساختمان امامزاده با دو گنبد عرق‌چین مسقّف شده قرار دارد. مسجد این مجموعه، در روبروی درِ ورودی قرار دارد و در طرفین آن، دو ردیف پلّه مارپیچی که به حجره‌های کوچکی منتهی می‌گردد، تعبیه شده است. 

تصویر بقعه امامزاده پیر عمر

مقدمه دبیر ستاد ویژه بقاع متبرکه................................................ 7

موقعیّت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی استان........................... 11

1. امامزاده پیر عمر / سنندج / خیابان امام خمینی(ره)............... 21

2. امامزاده سلطان غریبه / دالاهو / شالان..................................... 23

3. امامزاده سیّد جلال‏الدّین / قروه / باباگرگر............................... 24

4. امامزاده عبدالله (طاقه گوره) / سنندج / محلّه جورآباد............ 33

5. امامزاده عقیل / بیجار / حسن‌آباد یاسوکند.............................. 34

6. امامزاده هاجر خاتون / سنندج / محلّه سرگذر......................... 37

7. بقعة پیر خضر / بیجار / قاضی قوشچی.................................... 41

8. بقعة شیخ نجم الدّین / سنندج / امروله................................... 43

9. مقبرة آیت الله مردوخی / سنندج / نوره ..................................

بقعة این امامزاده در شهر سنندج و در محدودة خیابان‌های، صلاح الدّین ایّوبی از شمال، امام خمینی  از جنوب، آیت الله طالقانی  از شرق و به محلّة سرگذر «سرتپوله»، از غرب محدود می‌باشد.

این امامزاده به صورت یک مجموعه و از سه قسمت تشکیل شده است. صحن اوّل که حجره‌های طلّاب و مسجد در آن واقع گردیده و صحن کوچکی که در میان بخش اوّل و سوّم واقع شده و آن بقعة امامزاده است و صحن دوّم که دو قسمت آن اتاق‌هایی جهت مقابر و مشایخ و بزرگان زمان ساخته شده است.

این بقعه در روستای قاضی قوشچی یا «پیر خضر» در دو کیلومتری شهر بیجار واقع شده است.

این بنا دارای پلان چهارضلعی با گنبدی شلجمی است که با سنگ لاشه و آجر خشت و سنگ‌های حجّاری شده بنا شده و مدفن یکی از عرفا و سادات منطقه، معروف به «پیرخضر» است. تاریخ سنگ نبشتة قدیمی روی مزار مشخص نیست، اما نوع خط، قدمت ساختمان را به دورة صفوی می‌رساند. درِ بقعه از جانب مغرب باز می‌شود و دو سکّو در طرفین دارد. دو طرف در نیز دو طاق‌نما به عمق سی سانتی‌متر در دیوار تعبیه شده است. این بقعه در سال 1378 به وسیله میراث فرهنگی کردستان به طور کامل مرمّت شد.

برج «اشقون بابا» نزدیک شهر حسن آباد یاسوکند شهرستان بیجار واقع شده است. این بنا که از سنگ و آجر ساخته شده،
دارای پلانی دایره شکل است. این برج احتمالاً از اقامتگاه‌های (کوخ) بین راهی بود.

قدمت برج اشقون بابا را برخی به دورة ایلخانی نسبت داده‌اند، اما از آن‌جا که آثار و بقایای مرمّت دورة صفوی روی آن مشخص است، به نظر می‌رسد در دورة صفوی ساخته شده باشد.