مزارات ایران و جهان اسلام

مجموعة‌ بناهای ویران شهدای فهرج، در دو کیلومتری فهرج و تقریباً متّصل بدان، و در فاصله سی و سه کیلومتری شهرستان یزد و در مسیر جاده اصلی شهرستان بافق قرار دارد.

مجموعة‌ بناهای ویران شهدای فهرج، در دو کیلومتری فهرج و تقریباً متّصل بدان، و در فاصله سی و سه کیلومتری شهرستان یزد و در مسیر جاده اصلی شهرستان بافق قرار دارد. این مجموعه دارای سه حیاط است. در یکی از حیاط ها درخت سرو کهنسالی به قطر 10/5 سانتی متر وجود داشت که بر اثر خشک شدن آب قناتِ «مریم آباد» هم اکنون خشک شده است.

این زیارتگاه در خیابان شهید رجایی، در محلّه چهارمنار، و در کوچه بُندون واقع در محلّه پشت حوض ملتکیه قرار دارد و به مزار شاه سیّد رضا مشهور است.

این زیارتگاه در خیابان شهید رجایی، در محلّه چهارمنار، و در کوچه بُندون واقع در محلّه پشت حوض ملتکیه قرار دارد و به مزار شاه سیّد رضا مشهور است.

این زیارتگاه در خیابان گل سرخ، در محلّه سرچم و مقابل هنرستان کارودانش وطنچی واقع شده است

این زیارتگاه در خیابان سیّد گل سرخ، بیرون دروازة کوشکنو و در محلّه سرچم قرار دارد و دارای گنبد کاشیکاری شده، سنگ قبر و کتیبه هایی مربوط به اواخر سدة‌ دهم و اوایل سدة یازدهم هجری قمری است. بقایایی از مدرسه یا خانقاهی در کنار حرم سیّد گل سرخ قرار دارد که احتمالاً به دست سیّد گل سرخ ساخته شده است

این زیارتگاه در خیابان سیّد گل سرخ، بیرون دروازة کوشکنو و در محلّه سرچم قرار دارد و دارای گنبد کاشیکاری شده، سنگ قبر و کتیبه هایی مربوط به اواخر سدة‌ دهم و اوایل سدة یازدهم هجری قمری است. بقایایی از مدرسه یا خانقاهی در کنار حرم سیّد گل سرخ قرار دارد که احتمالاً به دست سیّد گل سرخ ساخته شده است.

این بقعه در محلّه سرچم، واقع در خیابان سیّد گل سرخ یزد، قرار دارد. دو امامزاده دیگر به نامهای سیّد گل سرخ و سیّد گل مشکیجه در نزدیکی آن است که برخی معتقدند از برادران سیّد گل زرد هستند.

واقع

این بقعه در محلّه سرچم، واقع در خیابان سیّد گل سرخ یزد، قرار دارد. دو امامزاده دیگر به نامهای سیّد گل سرخ و سیّد گل مشکیجه در نزدیکی آن واقع است که برخی معتقدند از برادران سیّد گل زرد هستند.

زیارتگاه کوچکی است نزدیک دروازة سابق کوشکنو که در حدود پنجاه سال قبل تجدید بنا و گنبد کوچکی بر آن ساخته و کاشی شده است. امامزاده سیّد گل زرد که به «سیّد چم» و «سیّد سرچم» نیز مشهور است، بنا به نوشته تاریخ جدید یزد و جامع مفیدی از زاهدان و عارفان قرن نهم هجری و متوفّای سال 856 ﻫ . ق است.[1]

این زیارتگاه در خیابان انقلاب و در محلّه کسنویّه یزد قرار داو یا «امامزاده کهنو»‌ مشهور است.

این بقعه که در میان قبرستان قدیمی قرار داشت، در سال 1287 هـ.. ش به صورت مخروبه‌ای درآمده بود، تا اینکه تعدادی از قاریان آنجا ساداتی را در خواب دیدند که از بی‌توجّهی به قبر ایشان، شکایت داشتند؛ از این رو مردم این بقعه را مرمّت کردند. در زمان خاکبرداری چهار مرقد مزیّن به کاشیهای دوره تیموری (771-807 ق) و سردابی شامل چهار تابوت مشاهده شد.

گویند این چهار امامزاده، از سادات عریضی سدة هشتم هجری هستند که در منطقه کسنویّه سکونت داشته‌اند.[1]

این زیارتگاه نزدیک میدان امیرچقماق، در حسینیّه‌ای در کوی قصّابها و نزدیک محلّة خواجه خضر واقع شده و متعلّق به دوره ایلخانی است.

بقعه شامل اتاق برج گونه‌ای به طول و عرض هفت متر و ارتفاع شش متر است. نمای خارجی بقعه به صورت طاقنمایی با قوسی کلیل و گنبد نیم کرة کم خیز آجری بر روی گردنی بلند هشت ترک به چشم می‌خورد که ارتفاع آن حدود شش متر است.

پس از عبور از ایوان حرم، فضای هلالی شکلی به چشم می­خورد که در وسط آن ضریح مطهّر امامزاده سیّد قوام­الدّین قرار دارد که از آلومینیوم و به ابعاد 2 × 5/2 و به ارتفاع 20/2 سانتی متر است. در غرب و شرق ضریح، دو اتاق کوچک تعبیه شده که به عنوان آبدارخانه و اتاق نگهبانی از آن استفاده می­شود.

این زیارتگاه باشکوه در خیابان امام خمینی u، خیابان فرمانداری و در حاشیة محلّه­ های «مالمیر» و «سرسنگ» قرار دارد. و از بقایای بنایی متعلّق به سدة هشتم یا نهم هجری قمری است. نام او سیّدفتح، سیّد فتح ­الله، سیّد فتح ­الرضا، سیّدابوالفتح، سیّد فتح­الدّین رضا و بر روی یک زیلو سلطان سیف­الدّین ذکر شده است.[1]

این بقعه در خیابان سیّد گل سرخ، کوچه حوضخانه سیّد عبدالنبی یزد واقع شده است.

بنایی بسیار ساده و کوچک در میان بازارچه است که از خشت و گل بنا شده است.

استاد ایرج افشار می‌نویسد: «در کوچة بازارچة شاه ابوالقاسم، روبه روی مسجد کوچک زیر ساباط، زیارتگاه کوچکی به نام سیّد عبدالنبی وجود دارد. این محل منحصر است به فضای کوچک سرناپوشیده‌ای با بقایایی از محراب گچبری شده‌ای به سبک مغولی، گچبری محراب از حیث کار کاملاً شبیه به محراب همان مسجد کوچک ویران شده‌ای است که نزدیک بدان قرار دارد.

این بقعه در خیابان شهید رجایی، در محلّة چهار منار یزد واقع و در اصل شامل مدرسة بزرگ و بناهای وابسته بوده که به مرور زمان ویران گشته و به مزاری تبدیل شده است

این بقعه در خیابان شهید رجایی، در محلّة چهار منار یزد واقع و در اصل شامل مدرسة بزرگ و بناهای وابسته بوده که به مرور زمان ویران گشته و به مزاری تبدیل شده است.

این بقعه باشکوه در نزدیکی مسجد جامع یزد واقع است و از شاهکارهای معماری اسلامی قرن هشتم هجری به شمار می­رود.

بنای فعلی آرامگاه که اتاق گنبد داری از مدرسة قدیمی سیّد رکن­ الدّین است، بخش کوچکی از یک مجموعه بسیار وسیع شامل مدرسه؛ رصدخانه، کتابخانه، مسجد، بیت الادویه، دارالشفا و خانقاه است.

بقعه سیّد رکن الدّین که بازمانده آن مجموعة وسیع است که در اصل گنبد مدرسه رکنیه بوده و گاه برخی از مردم یزد از آن به نوان مسجد سیّد رکن الدّین یاد می‌کنند. همچنین به اعتبار رضدخانة آن، به نام «مسجد وقت و ساعت» نیز نامیده شده است.

این زیارتگاه در محلّة‌ دروازة‌ مصلّی عتیق که سابقاً کوچه‌ای بر کنارش قرار داشت و به کوچة دروازة مصلّی مشهور بود، واقع شده و بدین خاطر به امامزاده سیّد خلیل نیز «سیّد مصلّی» می­گفتند

این زیارتگاه در محلّة‌ دروازة‌ مصلّی عتیق که سابقاً کوچه‌ای بر کنارش قرار داشت و به کوچة دروازة مصلّی مشهور بود، واقع شده و بدین خاطر به امامزاده سیّد خلیل نیز «سیّد مصلّی» می­گفتند. در سالیان اخیر با ایجاد خیابان وسیعی به نام «بلوار امام زاده جعفرp» این بقعه بر کنار خیابان واقع شده است.

این زیارتگاه در خیابان شهید رجایی، و امتداد کوچة غربی بازارچة‌ چهار منارِ‌ شهر یزد قرار دارد.

بنای ساده‌ای از خشت و گل است و دارای چند طاق گنبدی، ایوانهای نامنظم و ضریح کوچک است. برسر درب بقعه نوشته شده؛ «ولادت 1004 ﻫ .ق زیارتگاه سیّد جلال الدّین چهار منار رحلت 1084 ﻫ . ق».

تصویری از بقعة امامزاده سید جلال الدین

امامزاده سیّد جلال الدّین از سادات عریضی قرن یازدهم هجری است و معاصر با شاهان صفوی (907- 1136) بوده است. آرامگاه او اخیراً مرمّت و بازسازی شده است.[1]

این زیارتگاه در خیابان قیام شهر یزد، جنب مسجد حاجی یوسف در کوچه زنبق واقع شده است.

این زیارتگاه در خیابان قیام شهر یزد، جنب مسجد حاجی یوسف در کوچه زنبق واقع شده است. راه بقعه از مسجد بزرگ حاج یوسف می­گذشت، پس از خریداری زمین پیرامون آن، به مسجد ساباط ملحق گشته است. قبر امامزاده را به اندازه چند سانتی متر بالا آورده‌اند و بر روی آن پارچه سبز گذارده‌اند. گویند که سیّد ابراهیم از نوادگان امام موسی بن جعفرAاست. در افواه مردم به بقعه سیّد محمّد ابراهیم نیز گفته می­شود.

این زیارتگاه در خیابان انقلاب شهر یزد، در کوچه و محلة‌ شیخ داد واقع شده است.

اصل بنا به شکل مربع و به ابعاد 9/5 × 77/7 سانتی متر و با ضخامت دیوار 40/1 سانتی متر و شامل ایوان باشکوه به ارتفاع حدود پانزده متر، حسینیه و آب انبار و مسجد است.

این بقعه متعلّق به «دادا محمّد»‌ مشهور به «سلطان شیخداد» است. او هم زمان با حکومت آل مظفّر در شهر یزد زندگی می­کرد. بقعه سلطان شیخداد شامل مقبره‌ای با پوشش گنبدی و ایوانی در جلو است. در ضلع شرقی و جلوی ایوان، یک حیاط با غرفه های دوطبقه‌ای در طرفین دیده می­شود که صحن حیاط را به حسینیه شبیه کرده است. بقایای یک حسینیه در قسمت ورودی بنا دیده می­شود و در مدخل آن نیز سردر بلندی با کاربندیِ گچی در وسطِ دو گوشواره دیده می­شود. مصالح اصلی ساختمان، خشت و گل و قسمت داخلی بقعه سفید کاری شده است. این بقعه در سال 726 هـ.ق شکل گرفت.

این بقعه در کوچه‌ای در قسمت شمالی میدان میرچقماق یزد واقع شده است.

بنائی است یک اتاقی با گنبد شبکلاهی و پوشیده از کاشیهای سبزرنگ، پوشش داخلی بنا از گچ است و تعدادی کاشی معرّق در مقرنس­های آن بکار رفته است. این بنا فاقد هر گونه سنگ و کتیبه است جز اینکه در تعمیرات اخیر، کتیبه‌ای به این مضمون در سردرب آن نصب نموده‌اند؛ «آرامگاه علیا حضرت معظّمه صاحب خیرات مبرّات و میراث ستّی فاطمه بانی مسجد امیرچماق در سنه 841 هـ.ق.»

این زیارتگاه در خیابان امام خمینی u ، رو به روی درب غربی مسجد جامع کبیر شهر یزد واقع است و به «امامزاده دوشنبه» معروف می­باشد.

اصل بنا از خشت و گل و دارای گنبد عرقچنیی و چند سنگ قبر به تاریخ های قرن دهم هجری قمری دیده می‌شود. بر سنگ قبر مرمرین به ابعاد 48 × 182 و ارتفاع 28 سانتی متر به خطّ نستعلیق این دو بیت نوشته شده است.

شمس فلک وفا به فیض ازلی               روسوی بهشت کرد با مهر علی

چون معتقد شاه ولی بود بجوی            تاریخ وی از معتقد شاه ولی (915)

این بقعه در خیابان سیّد گل سرخ، در ضلع شمالی شهر یزد، در خارج از باروی شهر قدیم واقع شده است.

این بنا که به صورت ویرانه­‌ای درآمده بود، در سالیان اخیر توسّط میراث فرهنگی مرمّت شده است. به استناد کتاب جامع مفیدی، محل احداث این بقعه در محدوده گورستانی موسوم به «زنگیان» بود. همچنین به باغ بزرگی در همین محل، موسوم به باغ زنگیان اشاره شده است.

این بقعه، شامل صفّه‌ها، اتاق‌ها، طاقچه‌ها و سردرب است. تمام فضای آن از جرزهای قطور و طاق و تویزه‌های کاربندی و رسمی ‌بندی تشکیل شده است. در ساخت این بنا عمدتاً از خشت و گل و در کف، پله‌ها، پادامن صفّه‌ها و بخش‌هایی از سقف، از آجر، گچ و نی استفاده شده است.

این زیارتگاه که در کوچه شهید میرزا محسن جوکار شهر یزد قرار دارد. بنایی ساده و تازه ساخت به شکل مستطیل و به ابعاد 5/7×4 متر با گنبدی عرقچینی چهار ضلعی است که انتهای آن را نورگیری تعبیه نموده‌اند و به صورت چند ضلعی در آورده‌اند. درب بقعه از جانب مغرب باز می­شود. بر روی قبر ضریح آهنی به ابعاد 2×1 متر و به ارتفاع 2 متر قرار دارد. ارتفاع گنبد از سطح بام حدود سه متر است و با کاه و گِل اندود شده است.

بقعه فاقد تزئینات است و حدود 10 الی 15 سال قبل بنا شده است. از هویّت شخصیّت مدفون در آن اطّلاعی حاصل نشد.

این زیارتگاه در پسِ کوچه‌های محلّه ابوالمعالی خیابان سیّد گل سرخ، نزدیک بازارچة باغ گندم شهر یزد واقع شده که اهالی وی را سیّد یحیی و امامزاده آقا یحیی می­خوانند.

این بنا در مساحتی حدود پنجاه متر مربع از خشت و گل، و در سال 1276 ﻫ . ق توسّط بانیان خیر احداث شده و در سال 1355 ﻫ . ش نیز توسّط مرحوم محمّد درخشش بازسازی شده است.

بقعه در عین سادگی، دارای سر در، و ضریح آلومینیومی به طول 20/1 و عرض چهل سانتی‌متر است. بقعه به شکل مستطیل و به طول هفت  و عرض دو متر است که اضافاتی در پشت آن قرار دارد. در گذشته این مزار از شکوه و عظمت خاصّی برخوردار بود.