- سه شنبه ۳ ارديبهشت ۹۸
امامزاده بى بى زینب خاتون ـ رامهرمز { محلّه علمدار}
بقعه این امامزاده در خیابان شیخ فضل الله نورى شهر رامهرمز و در محلّه علمدار واقع شده و اخیراً توجّه خاصى به آن شده است.
ساختمان بقعه، تازه ساخت و مستطیل شکل و داراى ایوان، گنبد، حرم و ضریح است. ایوان بقعه به ابعاد 5×2 و ارتفاع شش متر است و در جانب جنوب قرار دارد و توسّط درى به اتاق مرقد راه مى یابد. اتاق مرقد به شکل مربع و به ابعاد هر ضلع هفت و ارتفاع پنج متر است و بر روى آن گنبد کلاه خودى بلندى به قطر پنج و ارتفاع بیش از هشت متر قرار دارد که اخیراً بازسازى شده است.
در دو طرف اتاق مرقد، دو شبستان بزرگ به مساحت تقریبى 60 متر مربع ساخته شده است. در غرب صحن، مجتمع فرهنگى در دو طبقه با شش اتاق در حال ساخت مى باشند که با همّت سرکار خانم کمایى انجام شده است. در ساقه گنبد تعداد هشت پنجره بزرگ جهت نورگیرى طرّاحى شده است.
درست در زیر گنبد، صورت قبرى است که به اندازه 45 سانتى متر از کف بقعه ارتفاع دارد و دور آن را شیشه کشیده اند.
شهرت محلی
به اعتقاد اهالی، امامزاده زینب خاتون از فرزندان امام موسی کاظم7 است. ولی تاکنون سندی که این ادعا را به اثبات رساند، به دست نیامده است. در میان مردم مشهور است که هنگام هجرت امام رضا7 از مدینه به مرو، این بانو نیز با آن حضرت همراه بوده و پس از بیماری، در رامهرمز از دنیا رفته است.[1] البته تاکنون چنین گزارشی درباره مهاجرت زینب دختر امام کاظم7 به ایران و نیز همراهی او با امام رضا7، در کتاب‌های انساب و تواریخ محلی به ثبت نرسیده است و پذیرش آن به سند محکمی نیاز دارد که این ادعا فاقد سند است.
زینب، دختر امام موسی کاظم7
یکی از دختران با فضیلت امام موسی کاظم7، حضرت زینب است که در منابع رجالی، تاریخی و انساب، اطلاعات بسیار کمی درباره وی وجود دارد. از آنجا که در ایران، افغانستان و مصر چندین زیارتگاه به نام این بانوی مجلله منسوب است، پژوهش درباره صحت و سقم این مزارها ضروری است تا برای خوانندگان محترم سره از ناسره روشن شود.
شیخ مفید= در شمارش دختران امام موسی کاظم7، از زینب یاد می‌کند و مادر او را اُم‌ولد (کنیز) می‌داند.[2] در کتاب «مسلسلات»، حدیثی از او، از فاطمه دختر امام رضا7 روایت شده که او از فاطمه دختر امام جعفر صادق7 نقل و روایت کرده است.[3]
«ابوالحسین یحیی بن حسن بن جعفر الحجة»، مشهور به عقیقی نسابه، متوفای 277 ه .ق از قول جدش نقل می‌کند: «زینب با همسر خواهرش، قاسم بن محمد دیباج بن امام جعفر صادق7، به مصر مهاجرت کرد».
ابوالحسن عمری نسابه، از دانشمندان قرن پنجم هجری، قبر آمنه دختر امام موسی کاظم7 را نیز در مصر می‌داند.[4] این بدان معنی است که مهاجرت دختران امام هفتم7 به مصر، امری آشکار و مورد تأیید مورخان است.
سید عبدالرزاق کمونه حسینی، با اشاره به این قول از معجم البلدان، می‌نویسد:
در معجم البلدان آمده: قبرآمنه در مصر نزدیک قرافه صغرا در آرامگاهی است. در معجم نیز آمده: قبر آمنه دختر امام محمد باقر7 میان مصر و قاهره است. نویسنده می‌گوید: «من در کتاب‌های نسب، دختری به نام آمنه از امام باقر7 نیافتم ...».[5]
او همچنین از عمویش حسین بن جعفر الحجّه نقل می‌کند: «از جمله کسانی که به مصر مهاجرت کردند و با او جمعی از اشراف بودند، قاسم طیب، فرزند محمد دیباج و زینب، دختر امام موسی کاظم7 است».[6]
به احتمال قوی آرامگاه زینب دختر موسی کاظم7 و آمنه دختر امام صادق7 در مشهد سید قاسم و سید یحیی شیبة بن قاسم بن محمد دیباج در منطقه القرافه و نزدیک قبر لیثان بن سعد باشد.[7]
امام فخر رازی، متوفای 606 ه .ق در کتاب «الشجرة المبارکة» می‌نویسد:
برخی از هراتی‌ها گمان کردند که زینب، دختر امام موسی کاظم7، مادر جعفر الملک بن محمدبن عبدالله بن محمد بن عمر الاطرف بن امام علی7 است.[8]
براساس همین سخن‌ها، مدفن این بانو را در هراتِ افغانستان دانسته‌اند.[9] ولی آیتی در بهارستان می‌نویسد: «او به خراسان مهاجرت کرده و در روستای کاهی از دنیا رفته است».[10] شیخ عباس قمی=، بقعه‌ای را که در ارزنان اصفهان است، از آنِ دختر امام موسی کاظم7 می‌داند. ولی به انگیزه مهاجرت او به این شهر و تاریخ وفات او، هیچ اشاره‌ای نمی‌کند.[11] مزارهای دیگری در هنجنِ نطنز، یزدلِ آران، رامهرمز و اراک به این بانو منسوب است که در اینجا به بررسی آنها خواهیم پرداخت. پیش از شروع بحث، بیان این نکته ضروری است که برخی، تعداد دختران امام هفتم7 را هجده تن برشمرده‌اند که در میان آن، بانویی به نام زینب وجود دارد.[12] عده‌ای دیگر که از 23 دختر برای امام موسی بن جعفر7 نام برده‌اند، از دو زینب به نام زینب الصغری و زینب الکبری یاد کرده‌اند. [13] همچنین کسانی‌که 37 دختر برای آن حضرت بیان کرده‌اند، از زینب الکبری، زینب الصغری و ام الکثوم الکبری زینب نام برده‌اند.[14]
یونس بن یعقوب می‌گوید:
هنگامی که امام کاظم7 از بغداد به مدینه بازگشت، هنوز چند روزی از اقامتش در مدینه نگذشته بود که یکی از دخترانش در «قید» (شهری در مسیر مکه از کوفه) درگذشت و آن حضرت او را در آنجا دفن کرد و به اصحابش فرمود: «روی سنگی نام و نشان او را بنویسند و داخل قبر بگذارند».[15]
این روایت هر یک از فرزندان دختر امام موسی بن جعفر7 را که محل دفن یا مهاجرتش معلوم نیست، شامل می‌شود.
- ۱۹۶۰
- ادامه مطلب
احمد مرداوی خزرجی
در جواب آقای برهانی دمت گرم عالی جواب دادی