مزارات ایران و جهان اسلام

این گور در جنوب شرقی شهر دلوار واقع شده و به گور دختر مشهور است.

بنای گور دختر بسیار شبیه به مقبرة کوروش کبیر در پاسارگاد است و قدمت آن به سدة ششم قبل از میلاد برمی‌گردد. این بنا از 24 قطعه سنگ تشکیل شده است. در سنگ سوراخ‌هایی تعبیه شده که با بست‌های آهنی به هم وصل می‌شوند. در گور دختر همچنین عناصر هنر اورارتویی مانند شیروانی دو شیبه و نیز عناصر معماری ایلامی معبد چغازنبیل را می‌توان دید.

بقعۀ شاه عبدالعظیم، معروف به «صفاانگیز» در شهرستان دشتی، بخش کاکی، دهستان کبگان و در حدود 500 متری جنوب غربی روستای کبگان و 79 کیلومتری جنوب غربی خورموج قرار گرفته است و تا شهر بوشهر 140 کیلومتر فاصله دارد.

این بقعه در روستای پشت پر از، بخش ارم و در 107 کیلومتری شهر برازجان و در مجاورت کوشک اردشیر و گور دختر و 200 متری غرب رودخانه پشت پر و در یک قبرستان قدیمی قرار دارد.

بقعۀ میر بهرست، اتاقی از سنگ و گچ به ابعاد 4×4 متر است که در آهنی آن 70 سانتی‌متر از جانب مشرق باز می‌شود و از چهار جهت دارای شاه نشین است. گنبدی عرقچینی کوتاهی دارد که در زیر آن قبرگچی سیّد بهرست واقع شده است. ارتفاع قبر 63 سانتی متر و طول و عرض آن 66×30/1 است؛ رویش، پارچه‌ای سبز رنگ کشیده‌اند و روی سنگ قبر، این عبارت دیده می‌شود:

این بقعه در حدود سیصد متری غرب روستای چاه خره از دهستان چغاپور و 37 کیلومتری جنوب غرب شهر خورموج واقع شده است.

اتاق فعلی، از جنس سنگ و گچ و به ابعاد 50/5 × 5/6 است. درِ آن چوبی، به عرض 75 سانتی‌متر است و درون ایوانی ساده در سمت شرق باز می‌شود. در دو طرف ایوان، دو سکو جهت نشستن قرار دارد. بقعه دارای چهار طاق نمای تزئینی در چهار جهت و سه طاقچه با طاق قوسی در اطراف است. دیوارهای بقعه از داخل و خارج کف‌مالی گچ شده و کف بقعه سیمانی و مفروش به قالی و موکت است.

این بقعه در 25 کیلومتری شمال غربی شهر اهرم، میان قبرستان عمومی روستای گورک سادات واقع شده است.

در تاریخ فوت سیّد عبدالجبّار، مانند نسبش اختلاف است؛ مرحوم سدیدالسلطنه کبابی در کتاب «سرزمین های شمالی پیرامون خلیج فارس و دریای عمان در صد سال پیش» که خود در ماه شوال 1322 قمری، سنگ قبر مرمری و محجر شکسته را از نزدیک دیده،سال فوت عبدالجبار را 772 قمری نوشته است؛ اما دکترسیّد جعفر حمیدی در کتاب «فرهنگنامۀ بوشهر» سال رحلت سیّد را 662 نگاشته است.

این بقعه در سی کیلومتری جنوب روستای آبدان در میان ارتفاعات کوه‌مند و در 45 کیلومتری شهر دیر قرار دارد.

ساختمان بقعه هشت ضلعی است و طول هر یک از اضلاع آن 2 متر و ارتفاع آن تا گردنة 5/2 متر و یک متر نیز ارتفاع گردنه است که گنبد کروی روی آن قرار دارد.

این بقعه در غرب شهر خورموج، جنوب گلزار شهدا ـ روضة الشهداء ـ روی تپّه‌ای کم ارتفاع قرار دارد. بر گرداگرد این بقعه، قبرستان قدیمی خورموج واقع است. درون قبرستان، سنگ قبرهای مکعب مستطیل شکل فراوانی بوده که اکنون تعدادی از آن‌ها باقی مانده و خطوط روی بیشتر آن‌ها نیز از بین رفته است. یکی از این سنگ‌ها که به سختی قابل خواندن است، مربوط به فردی از طایفه افشار است. ناگفته نماند که هم اکنون نیز خانواده‌ای در خورموج سکونت دارد که نسب خود را به نادرشاه افشار می‌رسانند.

این بقعه در جزیرة خارک واقع شده و از یادگارهاى صدر اسلام است. این بقعه یک گنبد هرمى شکل مضرس و یک گنبد کوچک مدور دارد. درون فضاى آن مزین به کاشیکارى ستاره‏اى و هشت ضلعى عهد مغول است و بر روى کاشى‏هاى آن تاریخ 738 هجرى قمرى قید شده است.

مردم بر این باورند که این بقعه مدفن محمّد حنفیّه فرزند حضرت امیرالمومنین ‰ است. کتیبه‏اى بدین مضمون در آن وجود دارد: «هذه مشهد امیرالمومنین محمّد بن امیرالمومنین على».

بقعة باشکوه این امامزاده در کوی خواجه‌های شهر بوشهر قرار دارد و به امامزاده محمّد بن باقر مشهور است. بنای قبلی که متعلّق به دورة قاجار و به شمارة 22175 و در تاریخ 26/12/1386 به ثبت آثار ملّی و تاریخی رسیده بود در سالیان تخریب و به جای آن بنای کنونی ساخته شد.

این بنا به شکل مستطیل و به ابعاد 20×15 متر است که ایوانی در جانب شمال شرق دارد و ابعاد آن 20×4 و ارتفاع 5 متر و دارای 7 ستون است. در پیشانی این ایوان به روی کاشی لاجوردی نوشته شده «بقعة متبرکه امامزاده محمّد بن باقر ‰».

بقعة این امامزاده در کنار جادّة گناوه ـ دیلم و تقریباً در کنار بلوار امام حسین ‰ شهر گناوه و در محلّة تلِّ امامزاده واقع شده و به شاهزاده سلیمان مشهور است.

بناى امامزاده، عمارت مستطیل شکلى است که گنبد و محل قبر و رواق‏هاى متّصل بدان، در ضلع شرقى بقعه بنا شده است، به سبک معمول، در طرفین گنبد و محل مقبره، یک اتاق بزرگ شبستان مانند و چند اتاق دیگر واقع است که همگى جدید هستند و هیچ گونه تزییناتى ندارند. از داخل حیاط، پلّکانى به پاى قاعدة گنبد منتهى مى‏شود. گنبد داراى یک قاعدة مدوّر به شعاع تقریباً دو متر است و پنج مرتبه پلکانى و یک مرتبه کلاهک بالایى و یک برج سروک انتهایى دارد. ارتفاع گنبد از سطح بام و انتهای پلّکان تحتانى تا شروع مرتبه پلّکانى اوّل، 75/4 متر است و ارتفاع مرتبه‏هاى پلّکانى گنبد، به تناسب و به ترتیب، از سطح قاعده روبه سروک، به تدریج تا ارتفاع پلّه آخر، 35/1 متر است.

این بقعة زیبا و دیدنی که گنبدش هر بیننده‌ای را مسحور خود می‌کند، قبلاً در محدودة شهر نجیرم از شهرهای آباد و پر رونق خلیج همیشه فارس ایران قرار داشته و در حال حاضر، در حدود 300 متری غرب روستای زیارت ساحلی از دهستان کبکان و در 70 کیلومتری شهر خورموج، مرکز شهرستان دشتی قرار دارد.

براساس گفتة برخی از مطّلعان، اصل این بنا متعلّق به دورۀ ایلخانی (756ـ651) است و در دوره‌های بعد، تعمیراتی در آن صورت گرفته است. تاریخ برخی از این تعمیرات، بر دیوار بنا نصب است که آخرین آن مربوط به تاریخ 18/2/1387 است. بر اساس این تاریخ، به همّت خادم بقعه ـ آقای ناصر نوری بن مرحوم مسلم ـ و مساعدت حجة الاسلام آقای سیّد علی اکبر رکنی حسینی و اهالی خیّر روستای زیارت، کف حرم و شبستان بقعه، سنگ فرش شده است.

بقعة این امامزاده در کنار روستاى گاودار و مال میر از دهستان حصار و توابع شهر دیلم قرار دارد و در طول سال پذیراى خیل مشتاقان و دوستداران اهل بیت عصمت و طهارت Œ است.

مدفون در این بقعه را از نوادگان حضرت موسى بن جعفر ‰ نوشته‏اند. صاحب کتاب «بندر دیلم در آئینه گردشگرى» آن بزرگوار را خواهر امامزاده حسن مدفون در شهر امامزاده حسن مى‏داند ولى، آقاى‏اللَّه کرم لیراوى صاحب کتاب «شاهنامه سرایى و گامى در تاریخ معاصر شهرستان دیلم» معتقد است وى دختر یا خواهر امامزاده حسن است.

بقعة زیبای این امامزاده در خارج از روستای چاه‌کوتاه از توابع شهر بوشهر واقع شده است.

ساختمان بقعه، از خارج به صورت مربّع و به ابعاد 4×4 متر و از داخل دارای چهار صفّة کوتاه با طاق جناغی است. در میان بقعه صورت قبری است که دور آن را ضریح آلومینیومی ساده‌ای به ابعاد 1×2 متر در برگرفته است. در شمال بقعه شبستان بزرگی به ابعاد 12×3 متر قرار دارد که از غرب و شرق دری به آن متصل است. در شمال این اتاق، فضای دیگری قرار دارد که به عنوان حسینیه از آن استفاده می‌شود و درِ آن از جانب مشرق، رو به صحن باز می‌شود. در بالای بقعه گنبدی پلّکانی است که در سه طبقه طرّاحی شده و با رنگ طلایی نقاشی گشته است. تمام کف و ازارة داخل بنا سنگ‌کاری شده و اخیراً دیوار بقعه گچ اندود شده است.

بقعة این امامزاده که از زیارتگاه‌های معروف استان بوشهر است، در وسط شهر امام حسن از توابع بخش امام حسن و در 23 کیلومترى جنوب شرقی بندر دیلم قرار دارد.

ساختمان بقعه، بنایى قدیمى و بجا مانده از دوره ایلخانى است که داراى گنبد کوتاه و طاق جناغى است. اخیراً تعمیراتى از سوى میراث فرهنگى در این بنا صورت گرفته است. شالودة بنا از سنگ و گچ است و دارای سه اتاق تو در توست، درِ چوبی و نفیس بقعه که دارای کنده‌کاری‌های ظریف آیات قرآنی است، در ضلع شرقی اتاق اوّل و درون ایوانی به طول 40/6 و عرض یک متر باز شده و عمل استاد حسین و عبّاس کرم بوشهری است. اتاق دوّم که گنبد بنا روی آن قرار دارد، دارای مختصری گچ‌بری و شاه‌نشین در شمال و جنوب است. اتاق سوّم به ابعاد 40/6×40/1 متر مدفن امامزاده حسن است. قبر امامزاده دارای نمای سنگی کریستال است که طول آن 85/1 و عرض آن و ارتفاعش 60 سانتی‌متر است و در سالیان اخیر مرمّت شده است. در فاصلة 10/1 سانتی‌متری قبر امامزاده، چوب بسیار قدیمی از جنس ساج به بلندی 30/2 و قطر 40×20 سانتی‌متر در زمین فرورفته و می‌گویند متعلّق به قبر یکی از پسران امامزاده حسن است.

بقعة این امامزاده در دو کیلومترى ساحل دریاى کبگان از بخش کاکی و در میان قبرستان عمومى روستا در 85 کیلومتری جنوب خورموج، کنار جادّة ساحلی بوشهر ـ کنگان واقع شده و به شاهزاده اسماعیل مشهور است.

ساختمان بقعه، بنایى مربّع شکل به ابعاد 60/3×45/6 متر مى‏باشد و ورودی آن از جانب مشرق است و ایوانى به ارتفاع چهار متر دارد. بر فراز بقعه، گنبد کلاه‏خودى به قطر 5/3 و ارتفاع چهار متر تعبیه شده و در زیر آن داراى رسمى بندى‏هاى جزئى به چشم مى‏خورد. دو صفّه کوتاه در جانب غرب و شرق قبر قرار دارد. محراب کوچکى با نمادى از شمشیر که به صورت گچ‏برى در آورده‏اند، در بالاى محراب طرّاحى شده است.

بقعة این امامزاده در مرتفع‏ترین قلّه کوه روستاى کنار سیاه، در حدود یک کیلومترى خارج روستا قرار دارد و به امامزاده میراحمد مشهور است.

ساختمان بقعه، بنایى بسیار قدیمى و شامل ایوان، رواق، حرم، صحن و گنبد است. ایوان بقعه رو به جانب شمال قرار دارد و در جنوب بقعه، شبستان کوچکى ساخته‏اند و در جنوب غرب آن نیز شبستان دیگرى تعبیه شده است. اتاق مرقد به ابعاد 5×5 متر مى‏باشد و داراى چهار صفّة کوتاه و شاه‏نشین و چند طاق‌نمای تزیینی است. در بالاى بقعه، گنبدِ مدوّرى به قطر و ارتفاع سه متر قرار دارد و به صورت قیفى در آمده است.

بقعة این امامزاده در 12 کیلومترى جنوب برازجان و در دامنة ارتفاعات گیسکان، در مجاورت روستای ننیزک قرار دارد و به شاهزاده ابراهیم مشهور است.

این بنا در میان انبوه درختان خرما و بر فراز تپّه‏اى قرار دارد که چشم‏انداز زیبایى به وجود آورده است.

بقعه به شکل مستطیل و به ابعاد 25×20 متر است که توسّط هفت پلّکان به ایوان آن که در جانب مشرق قرار دارد، راه مى‏یابد. در بالاى ایوان ورودى، بر روى یک ردیف کاشى لاجوردى در زمینه گل و بوته و با رنگ طلایى نوشته شده: «آستان مقدّس امامزاده ابراهیم بن موسى الکاظم ‰ ».

این آرامگاه در بندر طاهری (سیراف) از توابع بخش مرکزی و در شمال مسجد امام حسن بصری واقع شده است.

این آرامگاه به صورت مربّع شکل و به ابعاد تقریبی 12×10.45 می‌باشد. کل این بنا از ملات سنگ، گچ و ساروج ساخته شده و کف بناها به وسیله سنگ پوشیده شده و در حال حاضر جزء قسمت‌های باقی مانده از این بنا می‌باشد و قسمت‌های دیگر آن دیوارها و خود قبرهایی است که موجود می‌باشد. هر یک از این آرامگاه‌ها یک ورودی و راهروی که هدایت کننده افراد به طرف قبرها می‌باشد دارا هستند. جهت خواباندن مردگان، شمالی، جنوبی می‌باشد. بیشترین آرامگاه‌هایی که وجود دارند، در کنار مسجد امام حسن ‰ است که این نوع ساخت و ساز به اعتقاد مردمان آن دوره برمی‌گردد. متأسّفانه از هویّت افراد دفن شده اطّلاعی حاصل نشد. اما به طور قطع این آرامگاه متعلّق به قرن سوّم و چهارم هجری قمری است.

این آرامگاه در شهر بندر طاهری (سیراف) و در میان قبرستان قدیمی آن واقع شده است. بنای این آرامگاه که تخریب شده بود و تنها سنگ قبر آن سالم مانده، توسّط میراث فرهنگی تجدید بنا شد. در سال 69 ـ 1968م اطراف این مکان از طرف هیأت مشترک انگلیسی ـ ایرانی به سرپرستی دیوید وایت هوس در سوّمین فصل حفّاری صورت گرفت و به سفال‌های دورة پیش و اوایل اسلام دست یافته‌اند.