مزارات ایران و جهان اسلام

این بقعه در 27 کیلومترى جنوب باختر شهر هرات از توابع شهرستان خاتم در روستاى چاهک، جنب «گنبد کلّه پریده» واقع شده است.

سنگ قبرى در کنار گنبد کلّه پریده است که بر آن حسن‏بن محمّد حک شده است. علّت و وجه تسمیه این گنبد به کلّه پریده بدان جهت است که مى‏گویند: در یکى از روزها هنگامى که باد تندى وزید، گنبد مزار واژگون شد اوّل کسى که مزار بى‏گنبد را دید گفت: شیخ کلّه‏اش پرید، سپس به مزار «کلّه پریده» خوانده شد. هشتاد درصد مزار تخریب شد و اصل آن نیز از خشت و گل است. از بقایاى موجود نمى‏توان چنین استدلال نمود که داراى دو ایوان، گنبد کلاه‌خودى بلند به ارتفاع هشت متر و دو شبستان در مغرب و مشرق و محراب بوده است. فعلاً از این بقعه به عنوان گورستان استفاده مى‏شود و دور تا دور صحن آن را که حدود دوهزار متر است، حصارکشى کرده‏اند.

این بقعه با شکوه در کنار میدان ورودی شهر مروست از توابع شهرستان خاتم واقع شده است.

مجموعه بقعه، بنائی شامل مقبره، ایوان، گنبد است که از آثار عصر صفوی می‌باشد و در گذشته محلّ خانقاه بوده و بعدها به مزار تبدیل و بقعه و غرفات دیگری بدان ضمیمه و الحاق شده است.

قسمت اصلی بنا که مربّع و دارای گنبدست با چهار صفّه احاطه شده و در صفّه جنوبی آن محرابی ایجاد شده است. بر بالای سر این محراب نقشی بسیار زیبا به اندزه 111×140 سانتی‌متر وجود دارد که مجلس جنگ و شکار کردن شیرست به امضای «العبدالفقیر قنبر علی». این نقش به اسلوب و کار عصر صفوی است و شکل و لباس مردمی که شیر شکار می‌کند به مانند آن دوره است. هنر نقّاش در این است که اثر هنری خود را از تراشیدن گچ بر روی کاه گل ظریف بیرون آورده است و نظیرش در جای دیگردیده نشده است. این نوع گل نازک و نرم که با گچ بر آن کار می‌کنند در اصطلاح یزدی‌ها «سیم گل» خوانده می‌شود.

این زیارتگاه در 15 کیلومتری جنوب خاور شهر مروست، در ابتدای روستای ترکان از توابع دهستان هرابرجان واقع شده است.

بقعه همچون دیگر بقاع مروست و هرات است با این تفاوت که سه ایوان کوچک به ارتفاع چهار متر در غرب، شرق و شمال دارد. در قسمت غرب بقعه، ‌شبستان بزرگی قرار دارد که توسّط دری به داخل حرم راه می­یابد که اخیراً مسدود شده است.