مزارات ایران و جهان اسلام

این زیارتگاه باشکوه در خارج از آبادى کوچکى به نام «گاپُله» نزدیکى عقدا، در مسیر جادّه تهران ـ یزد، حدّ واسط اردکان، عقدا قرار دارد و به امامزاده «پاگنده» مشهور است.

بقعة این امامزاده داراى حرم، گنبد، صحن بزرگ و پیش طاقى بلند مى‏باشد. غلام گردشى بقعه، از سه طرف بناى اصلى را در خود گرفته و از طرف مدخل اصلى، ایوان بلندى دارد. در داخل بنا، در قسمت کمربند گنبد دو بند (نوار) و در مرکز گنبد، شمسه‏اى به شکل ستاره هشت پَر از آب و رنگ نقاشى شده است.

قدمت بنا با روش قیاسى، به دورة صفوى مى‏رسد. ساختمان امامزاده از کفِ زمین به اندازه پنج پلّه ارتفاع دارد. پیرامون ساختمان، غرفه‏هایى واقع شده است. سر در ورودى مشرف به صحن امامزاده، داراى دو مناره نسبتاً کوتاه با نماسازى آجر لعاب‏دار مى‏باشد. در ضلع شمال غربى گنبد و ایوان، ساختمان مدرسه علمیه قرار دارد. این ساختمان شامل یک حیاط و چهار حجره قرینه در اضلاع شمال شرقى و جنوب شرقى و دو حجره قرینه در طرفین ورودى ضلع شمال غربى است.

این بنا به شماره 6314 و در تاریخ 7/7/1381 در فهرست آثار ملّى به ثبت رسیدهو در سالیان اخیر بازسازى شده است و به صورت ذیل تعمیراتى در آن صورت گرفته است.

ایوان بقعه به ارتفاع حدود 10 متر است که با کاشى‏هاى آجرى تزیین یافته و دور تا دور آن، تعداد 24 حجره تعبیه شده است. گلدسته مدخل اصلى صحن، به کوشش حاج محمود مختارى، به معمارى استادعلى محیطى تعمیر شده است. بقعه به شکل مستطیل و به ابعاد 10×15 متر و شامل چهار صفّه مى‏باشد که از چهار جهت، درى به رواق‏هاى پیرامون آن راه دارد.

بر فراز بقعه، گنبدى شلجى به ارتفاع 14 متر است که بر روى جرزى یک مترى و ساقه‏اى حدود 20/2 سانتى‏متر استوار است. این گنبد از داخل به شکل عرقچینى مى‏باشد و از خارج توسّط کاشى‏هاى معرّق تزیین شده است.

در دانشنامه مشاهیر یزد، سیّدنورالدّین احمد را از نوادگان امام موسى‏کاظم ‰ و منتسب به امامزاده محمّد هفتادر مى‏داند. ظاهراً این مطلب از کتاب تاریخ اردکان اقتباس شده که مى‏نویسد: «سیّدنورالدّین احمد و سیّد محمّد و میر شمس‏الحق سه برادر بودند که پس از هجرت حضرت رضا ‰ به ایران و قبول ولایت عهدى مأمون از طرف آن حضرت، فرزندان حضرت موسى بن جعفر‰ و دیگر سادات محترم براى ایجاد یک تشکیلات منظّم شیعى عازم خراسان شدند و به دست عمّال مأمون عبّاسى در منطقه یزد به شهادت رسیدند. متأسّفانه از نسب شریف این امامزاده اطلاع دقیقى حاصل نشد.