مزارات ایران و جهان اسلام

بقعة این امامزاده، در بوستان بزرگی جنب چهار باغ سیّد جمال الدّین اسدآبادیِ شهر اسدآباد واقع شده است.

این بنا دارای پلانی چهارگوشه با اضلاع کاملاً مساوی 20/8 متری و دری به عرض 10/1 متر در میانه هر ضلع و دو طاقنمای جناغی شکل به ارتفاع راس 90/2 متر در دو طرف هر در است. نمای بیرون با سنگ تیشه‌ای تراورتن به ارتفاع 35 سانتی‌متر ازاره و آجر پوشیده شده است. در داخل نیز دیوارها تا ارتفاع 60/1 متر با آجر سه سانتی لعاب دار به رنگ فیروزه‌ای و مابقی با گچ پرداختی پوشانده شده‌اند. پوشش داخلی گنبد گرد به ارتفاع راس 60/5 متر نیز گچی و پوشش بیرونی آن مانند قسمت صاف بام به ارتفاع 35/3 متر، عایق رطوبتی جدید (ایزوگام) است. ساختار پی
دیوارها سنگ لاشه و قسمت‌های بالایی آن‌ها و گنبدها آجری است. پوشش کف داخلی، سنگ مرمیت برفی و پوشش بیرونی اطراف امامزاده آستر سیمانی است. در کنار این امامزاده چند سنگ قبر قدیمی نیز وجود دارد.

بقعة این امامزاده در روستاى خضر در شمال شرقى شهر همدان، بر فراز تپّه و مجاورت آبادى به همین نام که امروزه به شهرک مدنی تغییر نام پیدا کرده قرار دارد.

بنا از طرفى مربّع شکل به ابعاد 50/4 متر در هر ضلع و یک سقف گنبدى بر بالاى آن تشکیل شده است. آنچه بیش از همه در این بنا به چشم مى‏خورد تزیینات خطى زیبا و نفیسى است که بر حاشیه چهار طرف جبهه داخلى آن اضافه شده است.

بقعة این امامزاده به فاصلة کمی از میدان امام ـ میدان مرکزى شهر همدان، در پشت بانک مرکزی واقع شده و به شاهزاده حسین مشهور است. این بقعه بسیار باشکوه است و گنبدى عالى دارد. در جلوى بقعه، حیاط دلبازى است که درخت توت بسیار کهنسالى در آن جلب نظر مى‏کند. مدخل بقعه، در طرف مشرق حیاط قرار دارد که مشتمل بر ایوان متناسبى است و روى دیوارهاى آن به خط نستعلیق چند بیت از اشعار محتشم کاشانى نگاشته‏اند. بقعه بسیار وسیع و با روح بوده، به‏صورت هشت ضلعى منتظم ساخته شده است. طول هر یک از اضلاع هشتگانه آن، 30/3 متر است و در هر ضلع، طاق‏نمایى به‏صورت شاه‏نشین به عمق قریب 50/1 متر وجود دارد. این بقعه، از آثار عهد صفویّه است. بر فراز بقعه، گنبد آجرى زیبایى و در زیر آن ضریح بزرگ چوبى مشبکى قرار گرفته که هم‏عصر با ساختمان بقعه به نظر مى‏رسد و در داخل آن، مرقدى از کاشى فیروزه‏اى تیره‏رنگ واقع است. نوشته‏اند بقعه مزبور، سه بار تجدید بنا شده که یک مرتبه آن در زمان خواجه نصیر طوسیـ به زمان آبادانی ساختمان بقعه در دورة ایلخانان که نمای مقبره دارای کاشی و کتیبه‌ای به خط رقاع با تاریخ 738 هـ . ق داشته ـ و بعد در زمان صفویّه (قرن دهم زمان شاه سلیمان صفوی) مجدّداً آن را تعمیر کرده‏اند و آخرین بار در سال‌های اخیر که بقعه مورد مرمّت قرار می‌گیرد.

بقعة باشکوه این امامزاده در 36 کیلومترى شمال غربى جوکار و در سه کیلومتری جنوب غربی روستای علوى واقع شده و به شاهزاده ابراهیم مشهور است.

بنا بسیار قدیمى و داراى ایوان، گنبد، حرم و زایرسراست. ایوان بقعه که رو به شمال غرب مى‏باشد، با پوشش نیم گنبد آجری در دوطبقه تعبیه شده و شامل سر در و دو شاه‏نشین در جانبین است. در قسمت شرق و غرب ایوان دو اتاق کوچک به عنوان زایرسرا قرار دارد. درِ ورودى که قبلاً چوبى بود، تخریب گردید و به جاى آن در آهنى توسّط حاج محمّد حسن فراهانى در تاریخ 3/2/85 وقف شده است.

از اواسط خیابان شهدای شهر همدان، کوچه‏اى ]ملاجلیل[به سوى جنوب مى‏رود که به مسافت بسیار مختصر با یک پیچبه بازارچة پاى مصلّا مى‏رسد. با پیچ دوّمى، وارد کوچه حمّامِ خان مى‏شود و در سمت چپ، مزار با شکوهى به چشم مى‏خورد که به نام بقعه اهل بن على معروف است. همچنین این بنا در پایین تپّه مصلّا و در دامنة شمال غربى آن واقع گشته و به این آدرس مشهورتر است.

بقعة با شکوه این امامزاده در 83 کیلومترى همدان، در روستای درجزین واقع شده و به اظهر بن علی معروف است.

در محوّطه شمال شرقى درجزین که گورستان قدیمی روستا قرار دارد، برج تاریخى جالب توجّهى با گنبد مخروطى شکل بلند، به صورتى استوار و زیبنده، بینندگان و راهگذاران را متوجّه خود مى‏سازد و بلندى گنبد مخروطى این بنا و هیأت آن طورى است که از جادّه آسفالته هم تا مسافت چندین کیلومتر از میان درختان بلند آبادى درجزین، سر بر آسمان بر افراشته و مسافران علاقه‏مند را به خوبى از وجود یک بناى تاریخى قابل توجّه مطّلع مى‏ نماید.

بقعة این امامزاده در انتهاى خیابان باباطاهر شهر همدان، سمت چپ یکى از گورستان‏هاى معتبر شهر همدان قرار دارد.

بقعه آجرى با گنبدى که اخیراً روى آن را با سیمان اندود نموده ‏اند، در سمت شمال گورستان نمودار است. این بقعه به نام امامزاده اسماعیل خوانده مى‏شود و ساختمان آن، بناى مربّعى است که ضلع غربى آن برجستگى و قسمت محدّبى به صورت نزدیک نیم استوانه دارد و گنبد نسبتاً موزونى بر فراز این بناى مربّع استوار کرده‏اند. طول خارج هر ضلع بنا قریب هشت متر مى‏باشد که متجاوز از یک متر و نیم در دو گوشه سمت مغرب آن را به طور مورّب، یعنى پخ ساخته ‏اند.

بقعة این امامزادگان در روستای دستجرد، در بخش لالجین از دهستان مهاجران و در 18 کیلومتری شمال شرق شهر بهار واقع شده و بسیار مورد توجه اهالی است.

بنای اصلی امامزاده، پلانی مربّع شکل به طول ضلع 14 متر دارد. پس از عبور از ورودی اصلی بنا در جبهة جنوبی که شامل طاقی جناغی شکل به ارتفاع تیزه 20/5 متر، عرض پاطاق 50/5 متر و عمق 90/3 متر می‌باشد، به دالانی مستطیل شکل به ابعاد 80/13×20/3 متر می‌رسیم که سقف آن با چهار طاق دو بخشی در جهت عمود بر راستای دالان، به ارتفاع تیزه 10/3 متر و گنبدچه‌های چهار بخشی مابین آن‌ها به ارتفاع راس 90/3 متر، بر پاشده است. در جنوب این دالان، علاوه بر ورودی، سه اتاق مستطیل شکل کوچک با اندازه‌های مختلف ساخته شده که به نظر می‌رسد آرامگاه خانوادگی باشند. در شمال دالان موصوف، دری فلزی به عرض 80/1 متر ورود به گنبدخانه را میسر می‌سازد. پلان گنبدخانه هشت وجهی و ارتفاع راس گنبد آجری آن 50/6 متر است.

این آرامگاه در غرب شهر همدان، بالاى تپّه مرتفعى مقابل بقعه امامزاده هادی بن على واقع است. در زمان سلطنت رضا شاه، شهردارى همدان، بناى جدیدى در محل سابق آن بنا کرد و ضمن پى ریزى، لوحه کاشى کوچک فیروزه رنگى مربوط به قرن هفتم هجرى در آن‌جا کشف گردید. که در اطراف آن، آیاتى چند به خط کوفى نوشته شده بود. کاشى مذکور اکنون در موزة ملّى نگهدارى مى‏شود. در سال‏هاى 30 ـ 1329 هـ . ق بناى آرامگاه بابا طاهر به هزینه شهردارى به صورت کنونى اصلاح و تکمیل گردید.

این بنا در نزدیکى میدان مرکزى شهر همدان، در ابتداى خیابان شریعتى و داخل کوچه زنگنه ـ مردخاى سابق ـ قرار دارد. بناى مزبور، عبارت از ساختمان سنگى و آجرى ساده و بى‏پیرایه‏اى با گنبد آجرى و به سبک بناهاى اسلامى است.

از وضع بنا چنین بر مى‏آید که ساختمان فعلى مربوط به قرن هفتم هجرى بوده که بر روى بناى قدیمى و اصلى ساخته شده است.

این آرامگاه باشکوه در کنار خیابان بوعلى شهر همدان قرار دارد که در دورة اخیر به جاى بناى قدیمى ساخته شده است. این بناى برجى توسّط مهندس هوشنگ سیحون به تقلید از بناى گنبد قابوس (397 هـ . ق) طرّاحى شده است. اختلاف عمده برج آرامگاه بوعلى سینا با گنبد قابوس، در ابعاد کوچک آرامگاه بوعلى، تعداد پره‏هاى برج و نیز در فقدان جدار برجى آن است.

این مقبره با شکوه در خیابان 32 مترى شهداى شهر بجنورد واقع شده است. این بنا نمونه برجسته‏اى از آثار معمارى دورة پهلوى اوّل در بجنورد است که در وسط باغى قرار دارد. این مکان، مدفن افرادى است که به دلیل مخالفت در برابر شورش لهاک خان که در سال 1304 هـ . ش علم سرکشى بر افراشته بود، توسّط وى در میدان سرخ بجنورد تیر باران شدند.

 این پارک زیبا در 6 کیلومترى جاده بجنورد ـ اسفراین واقع شده و یکى از تفرجگاه‏هاى مشهور استان خراسان شمالى و شهرستان بجنورد است .از ویژگى‏هاى این پارک، درختان چنار قدیمى، استخر شنا، تپه و آب نماهاست که اخیراً جهت رفاه حال گردشگران فروشگاه‏هاى عرضه مواد غذایى، نمازخانه، سرویس بهداشتى و پارکینگ اضافه شده است.

این زیارتگاه که برخى آن را امامزاده مى‏پندارند، در خارج از روستاى گنبدلى از بخش رازوجرگلان، در 39 کیلومترى شمال غربى شهر راز واقع شده است.

در بخش بلندى از محطوه باستانى اورتاکى قرار دارد که شامل یک بناى چهار ضلعى در روس سکوى حدود یک مترى است. ورودى بنا رو به طرف شمال مى‏باشد. طول شمالى جنوبى بنا 6 متر و عرض شرقى غربى 6 متر است. در شرق بنا پنجره و در غرب آن نورگیر کوچکى و درختى که در کنار بقعه رشد کرده است، قرار دارد. سقف بنا مسطح و بخش‏هاى داخل یبنا نیز شامل سنگ قبرى با حجم مستطیل شکل در ابعاد 2×5/2 متر که از سنگ و گل ساخته شده است، قرار دارد.

این بقعه در یک کیلومترى شمال شرق روستاى پرسه سو و در دامنه‏هاى کم شیب درّة سومبار و در خط مرزى ایران و ترکمنستان، از توابع دهستان غلامان بخش رازوجر گلان و در 51 کیلومترى شمال غربى شهر راز واقع شده و چشم‏انداز آن زیبا است.

 ساختمان و پلان بقعه چهار ضلعى گنبد دار است، بنا بر سطح یک صفّه مستطیل شکل با مصالح سنگ و ملاط گل، قرار گرفته و ابعاد آن 10×18 متر است که امروزه بخش عمده‌اى از آن با ملات سیمان پوشانده شده و دو ورودى یکى در جهت غرب با هفت پلّه و یکى در جهت جنوب با سه پلّه براى دسترسى به سطح صحن ایجاد شده است.

بقعة این امامزاده در بالاى تپّه‏اى در حاشیه غربى روستاى ناویا،در 7 کیلومترى غرب شهر شوقان، در 100 کیلومترى شمال شرق شهر جاجرم واقع شده است.

این بنا مربوط به دورة قاجاریه است و داراى پلان مستطیل شکل و شامل دو اتاق مربّع شکل است. اتاق جنوبى به ابعاد 80/2×4 متر به عنوان مدخل بنا است. در دیوار شرقى این اتاق، درِ ورودى قرار دارد که عرض آن 80/2 متر است. در گوشه شمالى دیوار شرقى، درى قرار دارد که به اتاقى که قبرها در آن قرار دارند باز مى‏ شود.

این بنا در سمت جنوب شرقى روستاى غلامان از توابع بخش راز و جرگلان شهرستان بجنورد و در میان قبرستان روستا قرار گرفته است.

بنا، نقشه شش ضلعى دارد که ورودى آن در ضلع شمالى تعبیه شده. فضاى ورودى با یک پیش‏آمدگى تبدیل به ایوان شده و قوس پوشش آن از نوع جناقى است. فرم کلى بنا از نماى داخلى چهار طاقى با چهار پایه قطور در اضلاع چهارگانه، طاق‌نماهاى عمیقى وجود دارد و در اضلاع جنوبى و شرقى پنجره‏هایى براى تأمین نور فضاى داخلى تعبیه شده است.

بقعة این امامزاده در حدود چهار کیلومترى جنوب غرب روستاى بام، در میان مزارع گندم و در 32 کیلومترى شمال شهر صفى آباد قرار گرفته و به سلطان مصیّب و سیّد مصیّب مشهور است.

شالوده بنا از سنگ لاشه و ملاط گل و گچ ساخته شده و داخل آن به صورت مربع و به ابعاد 6×6 متر است. چهار زاویه اتاق را با ایجاد چهار گوشواره به دایره تبدیل نموده و در نتیجه گنبد بنا را بر
آن استوار ساخته‏ اند.

بقعة این امامزاده در میان درّه‏اى در صد مترى روستاى کلاته ترکها (گین‌آباد) در 13 کیلومترى شمال غرب شهر سنخواست واقع شده است.

ساختمان بقعه، بنایى قدیمى و فرسوده از قرن هفتم هجرى به یادگار مانده و شالودة آن از خشت و گل ساخته شده و شامل اتاق مرقد و سه مدخل است. هسته مرکزى بقعه اتاقى مربع شکل به ابعاد هر ضلع 4 متر است که از سه جهت دالانى به ابعاد 20/1×20/2 و 85/2 متر به بیرون راه دارد که متأسّفانه دو راهرو به کلى تخریب شده و تنها راهروى جنوبى با دهانه 85/2 سالم مانده است. بر بالاى اتاق، گنبدى کلاه خودى به قطر 4 و ارتفاع 5 متر قرار داشت که درست نوک آن به قطر یک متر فروریخته و حفّارى‏هاى غیر مجاز نیز، صدمه شدیدى به بنا زده است.

بقعة با شکوه و زیباى این امامزاده در یک کیلومترى شرق روستاى لنگر، در 13 کیلومترى شمال غرب شهر بجنورد واقع شده است.

بنای نخستین بقعه در دورة تیموریان و زمان سلطان حسین بایقرا ساخته شده و تجدید بناى آن در زمان قاجاریّه و سپس در سال 1329 انجام شده است. پلان بقعه به شکل مربع و داراى ایوان و گنبد است. هسته مرکزى بنا، اتاق مرقد است که به ابعاد 6×6 متر مى‏باشد و در ارتفاع 4 مترى آن با ایجاد چهار گوشواره در چهار زاویة بنا، آن را به دایره تبدیل نموده و در نتیجه گنبد عرقچینى بلند بنا را بر آن استوار ساخته‏اند. این گنبد از داخل به قطر 6 و ارتفاع 8 متر است که نماى خارجى آن را با رنگ آبى نقّاشى نموده‏اند و داخل آن گچ اندود شده است.