مزارات ایران و جهان اسلام

این زیارتگاه در 31 کیلومترى جنوب شرق شهر بردسیر، در مجاورت شمال غرب آبادى قنات سیر بر بالاى تپّه‏اى مشرّف به روستا و جادّه، با چشم انداز فوق العاده زیبا واقع شده است.

اصل مرقد به صورت هشت‌ضلعى به ابعاد 4 متر است که از سنگ لاشه و خشت و گل ساخته شده است. بر روى این فضا یک فضاى مربّع شکل دیگر قرار داده‏اند که از داخل به عنوان ساقه گنبد محسوب مى‏شود. پس از این فضا گنبد موزون و زیباى شلجمى زیارتگاه قرار دارد.

چهار سوى ساقه گنبد را با ایجاد یک تورفتگى و یک ترنبه و ایجاد گوشواره از داخل به صورت دایره تبدیل نموده اند. ارتفاع گنبد از سطح تا نوک آن به بیش از 6 متر مى‏رسد. در جنوب شرقى بقعه ایوانى سنگى به ابعاد 5×3 و ارتفاع 3 متر قرار دارد. بر بالاى درِ ورودى آن سنگ نوشته‏اى به این مضمون است: «هوالباقى بعهد خسرو عادل مظفرالدّین شاه نمود سعى تعمیر این زیارتگاه امین خادم او شیخ مشهدى قاسم که نسل تا او این... تاریخ شهر شعبان سنه 1318 هـ . ق» درِ بقعه آهنى است و بر روى آن نوشته شده تاریخ 11/2/52 ساخت محمّد قادرپور. بقعه از داخل داراى چهار صفّه کوتاه است که بالاى آنها چهار پنجره جهت نورگیرى تعبیه نموده‏اند. در وسط بنا قبرى به ابعاد 2×5/1 و ارتفاع 45 سانتى‏متر قرار دارد که کاشى‏هاى عهد مظفّرى هنوز بر روى آن دیده مى‏شود. ضریحى چوبى به ابعاد 10/2×60/1 سانتى‏متر بر روى مرقد نصب است که بالغ بر 50 سال قدمت دارد. بقعه بارها مورد دستبرد سارقان قرار گرفته و بالا سر قبر را حفّارى نموده‏اند. حفاظت از این بنا به خاطر انتساب آن به قبل از صفویّه ضرورى به نظر مى‏ رسد.

این بقعه در 15 کیلومترى شمال غرب شهر بردسیر، در میان باغات پسته روستاى هجین واقع شده است. بناى بقعه از خارج مربّع شکل، به ابعاد 5/5 متر است که ایوان آن از خشت و گل بوده و چند سالى است که فرو ریخته است. مدخل بقعه از جانب مشرق باز مى‏شود. در جنوب بقعه نیز اتاقى قرار داشت که تخریب شده است.

این بقعه در نزدیکى شهر شهداد و مجاورت کویر لوت قرار دارد.

امروزه این بنا به نام‏هاى خانقاه آقوس، آقوس کلیسا یا پیربابا مسافر خوانده مى‏شود. در گذشته از اهمیّت فوق العاده‏اى برخوردار بوده است.

قسمت اعظم بنا شامل دیوارهاى حیاط، ورودى و اتاق گنبد دار اصلى که شاید مرکز اصلى در خانقاه بوده، بعدها به صورت مقبره پیر مسافر در آمده است. نقشه کنونى بنا شامل سه اتاق دو طبقه در قسمت غربى بنا و اتاق اصلى در گوشه شمال غربى است. اتاق اصلى به صورت مربعى است که با سه در کوتاه در قسمت شمال، مشرق و جنوب به خارج ارتباط دارد.

این زیارتگاه با عظمت و مجلّل در انتهاى بلوار شهید بهشتى شهر انار، در 93 کیلومترى شمال غرب شهر رفسنجان، در مسیر جادّه آسفالته کرمان ـ یزد واقع شده است.

این بناى باشکوه داراى ایوان زیبا، گنبد رفیع، مناره بلند، صحن، ضریح، مهدیه، کتاب خانه و رواق و زایرسرا و تمام امکانات رفاهى و پارک بزرگ مى‏باشد.

ایوان قدیمى بنا در شمال بقعه قرار دارد که ارتفاع آن 10 متر و در دو طبقه ساخته شده است. دور تا دور این ایوان، تعداد 14 حجره بلند تعبیه شده که شکوه خاصى به آرامگاه داده است.

در یکى از کوچه‏هاى خیابان 17 شهریور شهر کرمان، مزار قدیمى و باشکوه امامزاده محمّد قرار دارد که مورد احترام و تقدّس اهالى شهر کرمان است و به شاهزاده محمّد مشهور می‌باشد.

این بنا که متعلّق به اواسط دوره صفویّه است، به‏صورت مستطیل و به ابعاد 25×22 متر ساخته شده که داراى سه ایوان، گنبد، رواق، صحن و ضریح است.

درِ اصلى بقعه از جانب ایوان شرقى باز مى‏شود که شامل یک فضا به طول پنج متر و عرض چهارمتر و ارتفاع شش‏متر است که گچ‏برى و آیینه کارى‏هایى دارد. پس از عبور از ایوان، به اتاقى مى‏رسیم که مرقد امامزاده در آن قرار دارد. این اتاق داراى چهار صفّه بلند به ارتفاع هشت متر است که در تلاقى ساقة گنبد عرق‏چینى و دیوار بقعه، چهار پنجره جهت نورگیرى تعبیه شده است. قطر گنبد از داخل پنج متر و ارتفاع ساقه آن دو متر است. گنبد از خارج به شکل شلجمى بلند و به ارتفاع بیش از سیزده متر است که بسیار باشکوه، مجلّل، عظیم و پر ابّهت ساخته شده است. دورتادور ساقة آن، صلوات کبیره در کاشى‏هاى قهوه‏اى نقش بسته است. نماى خارجی گنبد نیز با کاشى‏هاى معرق فیروزه‏اى تزیین شده و در نتیجه نماى بسیار زیبایى به بقعه داده است.

بقعة این امامزاده در هفت کیلومترى شرق شهر بم، در منطقه نارتیج قرار دارد که امروزه نزدیک شهر بم واقع شده و به سیّد عبدالله مشهور است.

ساختمان بقعه، بنایى قدیمى است که شامل ایوان، رواق، مرقد و صندوق می‌باشد.

مرقد امامزاده که به صورت اتاق مربّع مستطیل شکلی به ابعاد 8×10 متر است و یک ایوان به ارتفاع پنج متر با سر در ورودى در شمال آن دارد و تعداد پنج حجره جهت نورگیری در اطراف آن تعبیه شده است.

بقعة باشکوه این امامزاده که بازمانده از عهد تیموریان است، در 26 کیلومترى جنوب شرق شهر بافت، در روستایى به نام امامزاده در پایکوهى معتدل واقع شده است.

این بقعه مشهورترین زیارتگاه شهرستان بافت است که مورد توجّه اهالى است و به آن اعتقاد کامل دارند.

اصل بنا به صورت هشت ضلعى، به ابعاد هر ضلع شش متر است که ارتفاع آن به بیش از هفت متر مى‏رسد. داراى چهار صُفّه بزرگ است که سراسر آن مقرنس‏کارى و آیینه کارى شده است. گنبدى که از داخل هشت‌ضلعى و به صورت عرقچینى است به قطر و ارتفاع هشت متر است که سراسر آن آیینه کارى و مقرنس سازى شده است. این آیینه کارى‏ها در سال 1377 هـ . ش توسّط استاد ایران‏منش و برادران عبّاسى انجام گرفته است. گنبد بقعه دوپوش و ارتفاع آن از سطح بام 12 متر است و در ساقه آن چهار پنجره جهت نورگیرى تعبیه شده است. تمام نماى خارجى گنبد کاشى‏کارى ظریفى انجام شده که توسّط حاج کاظم کاشى تراش در سال 1372 هـ . ش به پایان رسیده است.

این زیارتگاه در هشت کیلومترى جنوب شرق شهر چترود، در روستاى سر آسیاب شش واقع شده است.

بنایى بسیار قدیمى بر جا مانده از عهد صفویّه که تعمیرات زیادى در دوره‏هاى بعد بخصوص قاجاریّه صورت گرفته است.

بقعه با سر درِ قدیمى آغاز مى‏شود که دور آن را 10 حجره با سکوهاى پنجاه سانتى‏مترى فرا گرفته است. ارتفاع ایوان حدود هشت متراست که در ضلع راست آن دو ستون کوچک براى ایوان کوچک‏ترى تعبیه شده که ظاهراً مربوط به دوران قاجاریّه است. در وسط این صحن چشمه آب قناتى در جریان است که سه اصله درخت کاج و چنار تنومند به قطر 15/1 و ارتفاع تقریبى 30 متر قرار دارد که عمر آنها بالغ بر سیصد سال تخمین زده مى‏ شود.

بقعة باشکوه این امامزاده در شهر درب بهشت، مرکز بخش ساردوئیه ـ در 90 کیلومترى شمال غرب شهر جیرفت، در یک موقعیّت پایکوهى واقع شده است.

حرم مطهّر امامزاده سیّد احمد درشمال باغى از گردو و صنوبر ساخته شده است. صنوبرها و گردوها چنان تنومند و بلند هستند که عظمتى خاص به محیط داده‏اند. در دو طرف خیابان که از مرکز بخش عبور مى‏کند و از کنار حرم به سوى شهرستان بافت مى‏رود، صنوبرها (چنالا) سر به آسمان کشیده‏اند و چشم انداز فوق العاده‏اى به صحن و سراى حرم مطهّر داده است.

یکى دیگر از مزارهاى باشکوه و مجلّل استان کرمان، آرامگاه با عظمت امامزاده زید ‰ است که در شهر شهداد قرار گرفته است.

این مزار از قدیم الایّام به نام امامزاده زید ‰ در کرمان و شهداد معروف بوده و داراى مقامات و کرامات بسیارى مى‏باشد که از قرن‏هاى دور مورد توجّه غالب مردم شهداد و کرمان بوده و سلاطین و امرا هم توجّهى ویژه به آن داشته ‏اند.

بانى آرامگاه: به درستى معلوم نیست که نخستین بنایى که بر روى قبر امامزاده زید ‰ ساخته شده توسّط چه کسى و به امر کدام یک از امراء انجام گرفته است. همین قدر مى‏دانیم که مزار متبرّک حضرت زید ‰ پس از وفات او به سال 482 هـ . ق توسّط شاهان آل قاورد سلجوقى ساخته شده و بعد در هر دوره‏اى توسّط افراد خیّر و نیکوکار مورد بازسازى و تعمیر قرار گرفته است.

بقعة باشکوه این امامزاده در 16 کیلومترى غرب شهر ماهان، در وسط شهر جوپار واقع شده و به «شاهزاده حسین» است. بناى امامزاده حسین، از آثار دوران صفویّه به شمار مى‏رود و مرکّب از صحن، حرم، گنبد و رواق است. با توجّه به بناى رفیع این امامزاده و صحن بزرگ و ایوان باشکوه آن از ابّهت خاصّى برخوردار است که در طول دوران مختلف مرمّت شده، واحدهایى به آن افزوده شده است. این بنا از نظر تزیینات گچ‏برى و مقرنس‏کارى و بخصوص زینت رواق‏هاى متعدّد آن، بى‌نهایت زیبا و جالب توجّه است.

اصل بقعه به صوره مربّع مستطیل و به ابعاد 35×37 متر است که شامل چهار رواق زیبا در شرق و غرب و شمال و جنوب مرقد است. اصل مرقد امامزاده در وسط رواق‏ها قرار گرفته و خود شامل اتاقى به ابعاد 10×10 متر است که ارتفاع آن به بیش از هفت متر و داراى چهار ایوان مى‏باشد. تمام دیوارهاى حرم، کاشى‏کارى‏هاى ظریف، آیینه کارى‏هاى جالب و دیدنى دارد.

بقعة این امامزاده در 42 کیلومترى شمال شرق شهر چترود، در روستاى بى‏بى حیات قرار گرفته است. بقعه بر فراز تپّه‏اى مشرّف بر روستا و کوه‏هاى اطراف با چشم اندازى زیبا واقع شده و مورد احترام و اعتقاد اهالى است.

از تاریخ بناى نخستین آن اطّلاعى نیست، امّا به صورت خشت و گل با گنبدى مطبق بوده است. در حدود یک قرن پیش، ابراهیم خان، حاکم خنامان آن جا را توسعه داد و بازسازى کرد و
بناى کنونى را پى کند. پنجاه سال بعد، سیّد عندلیب استرآبادى قسمتى از مجموعه را اضافه نمود و بیست سال بعد از او، شخصى به نام طلایى صحن و سرایى ساخت و حسینیه‏اى نیز به بقعه اضافه کرد. در دو دهه گذشته نیز، زایرسرا، حمام، فضاى سبز و دیگر امکانات رفاهى به امامزاده اضافه شده، که جملگى مورد استفاده مردم قرار می‌گیرد.

این بناى باستانى در شرق روستاى شریف آباد، در 34کیلومترى شمال شرق شهر سیرجان، در جنب قنات و بر روى تپّه‏اى کوتاه قرار دارد.

بناى میر زبیر با سنگ لاشه و ملاط گچ ساخته شده که پلان آن به صورت مربّع به ابعاد 9 متر مى‏باشد. قطر دیوارهاى سنگى آن 2 متر و فضاى داخلى بنا 7×7 متر است. ارتفاع بنا از کف تا زیر گنبدى که هم اکنون تعمیر شده حدود هشت متر است. از ارتفاع چهار مترى، این بنا تبدیل به هشت‌ضلعى و با کادر بندى تبدیل به دایره شده و گنبدى عرقچینی روى آن استوار شده است. روى بالاترین سطح دیوار هشت‌ضلعى بنا، یک ردیف آجر به چشم مى‏خورد که احتمال مى‏رود گنبد فرو ریخته بنا، آجرى بوده است یا این که یک ردیف آجر در گنبد استفاده شده است.

این آرامگاه در دو کیلومترى غرب شهر ماهان، در خارج از روستاى لنگر، میان مزارع جو و گندم واقع شده است.

ساختمان بقعه، بنایى بسیار باشکوه و مجلّل که جزو آثار باستانى ماهان و کرمان بوده و متعلّق به قرن هشتم هجرى مى‏باشد. بقعه، شامل ایوان، گنبد، صحن، صفّه و مقبره زیبا است.

اصل بنا به صورت مربّع و آن چه که باقى مانده شامل دو اتاق تو در توست. ایوان بقعه در مغرب قرار دارد که خود شامل سردری مقرنس‏کارى زیبایى است که بخش‏هایى از آن فرو ریخته است. پس از عبور از ایوان، مرقدى بر روى سکویى به طول سه و عرض دو متر قرار گرفته که در قسمت بالایى آن کتیبه‏هایى از آیات قرآنى دارد. بر بالاى این سکو، سنگ قبرى به طول 20/2 و عرض 50 سانتى‏متر تعبیه نموده‏اند که داراى گچ‏برى‏هاى ظریف و حجّارى‏هاى فوق العاده‏اى از آیه‏هاى قرآن (آیة الکرسى) دارد. در آخر یکى از کتیبه‏ها پس از جمله سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا اله الا اللَّه و اللَّه‏اکبر نوشته شده: «تعمیر شد مرقد آقا شیخ عبدالسّلام قطب‏الدّین فى سنة 733 هـ . ق.»مرقد داراى چهار صفّه کوتاه به ارتفاع سه متر است که چهار زاویة آن را مقرنس‏کارى‏هاى ظریفى انجام داده‏اند. در اتاق دوّم نیز صورت قبرى است که متأسّفانه بر اثر فرسودگى زیاد، سنگ قبر آن خوانده نشد. بر بالاى بقعه گنبدى شلجمى به قطر پنج و ارتفاع هفت متر است که در انتهاى ساقة آن کلمات اللَّه محمّد حسین به صورت بنایى تکرار و تزیین شده است. این بقعه به تازگى از سوى سازمان میراث فرهنگى و گردش‏گرى تعمیر شده است. زمین زیارتگاه حدود دو هزار مترمربّع است که دیوارهاى خشتى آن تعمیر، و توسّط میراث فرهنگى کاه و گل زده شده، نماى زیبایى گرفته است.

این آرامگاه باشکوه در 42 کیلومترى جنوب شرقى کرمان، در دامنه کوهستان جوپاره و در شهر ماهان واقع است و یکى از باصفاترین مجموعه بناهاى آرامگاهى ایران به شمار مى‏رود.

این مجموعه، شامل دو سر درِ ورودى، حجرات کوچک و بزرگ، بقعه، چهار مناره کاشى‏کارى شده، رواق و چهار صحن زیبا و موزه است.

شخص مدفون در این بقعه، عارف نامى و مؤسس سلسلة صوفیّه نعمت اللهیّه، شاه نورالدّین نعمت‏اللَّه ولىّ است.

این مقبره که از آثار دوره قاجاریه است، در خیابان آرامگاه، چهار راه امیرکبیر شهر کرمانشاه واقع شده و ساختمان آن از خشت و گل ساخته شده است.

«ملاعباسعلی کزازی» که از شاگردان معروف آقا محمّدعلی فرزند محمدباقر بهبهانی مشهور به آل آقا است، از فقهاء و علمای نامدار کرمانشاه بود، مقبره او نزدیک مقبرة آقا و بر سر راه «مصلی قدیم» واقع است.

این مقبره در 5/1 کیلومتری روستای شالان از دهستان بان زرده، در بخش مرکزی شهرستان دالاهو، در حدود پانصد متر بالاتر از آتشگاه گمه ملک، واقع شده است. اصل مجموعه به صورت یک آتشگاه به ابعاد 45/3×45/3 متر است و ضخامت دیوار آن 65 سانتى‏متر می‌باشد. در ساختمان این آتشگاه علاوه بر قلوه سنگ و ملاط، از آجر نیز استفاده شده است.

این مقبره در خیابان آل آقا، چهار راه جوانشیر شهر کرمانشاه واقع شده است.

مقبرة معروف به سر قبر آقا، متعلّق به «محمّد على» فرزند «آقا محمّد باقر بهبهانى» فقیه معروف است. آقا محمّد على در حدود سال 1188 هـ . ق بر حسب تقاضاى اهالى کرمانشاه به این شهر آمد و به ترویج مذهب و تدریس علوم اسلامى پرداخت.

این مقبره در سرپل ذهاب و بر سر راهى که به «مله دیزکه» منتهى مى‏شود، قرار دارد. این مقبره، در داخل آتشکده‏اى از دورة ساسانى قرار دارد و به وسیلة لاشه سنگ و ملات گچ ساخته شده است. وجود این مقبره موجب شده که بقایاى آتشکدة ساسانى تاکنون سالم بماند. اهالى محل معتقدند که این آتشکده، مقبرة حمزه قارى است و براى آن احترام خاصّى قایلند.

«ابوعماره حمزة بن حبیب بن عمارة بن اسماعیل کوفى» معروف به «زیات»، قارى معروفى است که «ابوالحسن کسایى»، دانشمند و نحوى معروف، قرائت قرآن را از وى آموخته است. حمزه، روزگار خود را به تجارت بین کوفه و حلوان مى‏گذراند و در یکى از سفرهاى تجارتى به سال 156 هـ . ق در سر پل ذهاب در گذشت و طبق سنّت اسلامى، در همان جا دفن شد.

این مقبره در روستاى «بان زرده» کرند، نزدیک قلعة یزدگرد و در دامنة کوه «دالاهو» قرار دارد. از نظر معمارى این بنا به صورت فضاى مربّع شکل کوچکى است و بر روى آن گنبد مخروطى شکلى قرار گرفته است.

سطوح داخلى و خارجى این بنا به وسیلة ملاط گچ، اندود شده است. این مقبره، یکى از زیارتگاه‏هاى مهم «اهل حق» به شمار مى‏رود. هویّت حقیقى بابا یادگار نیز مانند دیگر مشایخ اهل حق به درستى معلوم نیست. بیش‏تر مشایخ در اوایل حکومت صفویان زندگى مى‏کردند و در نوار مرزى ایران و عثمانى به ترویج مذهب اهل حق اشتغال داشتند.