مزارات ایران و جهان اسلام

این آرامگاه در دو کیلومترى شرق شهر جاجرم، در ابتداى جادّه جاجرم ـ سبزوار واقع شده و به خواجه مهزیار مشهور است.

گویا در گذشته علاوه بر این بنا چند بقعه تاریخى دیگر در این محل وجود داشته که امروزه اثرى از آنها بر جاى نمانده است. ورودى بنا در ضلع شمالى و داراى پلان مربع شکل به ابعاد هر ضلع 5/7 متر است که حدود 5/1 متر ضخامت دیوار آن است و تنها شامل یک اتاق به ارتفاع چهار و نیم متر است که با ایجاد چهار گوشواره در زاویه‏ها به هشت ضلعى و با کمک فیلپوشها به دایره تبدیل شده و در نتیجه گنبد بنا بر آن استوار شده است. این گنبد به صورت عرقچینى و به ارتفاع 5/7 متر است و در ساقة آن چهار پنجره جهت نورگیرى و تهویة هوا طرّاحى شده است. با توجّه به گچبرى، رنگ آجرها و همچنین شکل گنبد، ساخت اوّلیّة بنا را به قرن هفتم تا دورة تیمورى مترتب مى ‏سازد.

این آرامگاه در ابتداى روستاى ادکان، در 33 کیلومترى شمال شرق شهر اسفراین واقع شده است.

ساختمان آرامگاه، بنایى از خشت و گل و به شکل مربع است که چهار زاویة آن را با ایجاد چهار گوشواره و به کمک چند چوب به هشت ضلعى و سپس به دایره تبدیل نموده‏اند و در نتیجه گنبد بنا را بر آن استوار ساخته‏اند. نیمى از گنبد بلند بنا فرو ریخته و سوراخ یک مترى در آن ایجاد شده است.

 این آرامگاه زیبا در روستاى بیدواز، در 15 کیلومترى شمال شرق شهر اسفراین واقع شده است.

 این بنا در دوران ایلخانى ساخته شده و در دورة صفویة قسمت‏هاى بالاى گنبد تعمیر و به وسیله کلاف چوبى مستحکم شده است. آرامگاه، داراى طرح هشت ضلعى است که گنبدى عرقچینى بر روى آن استوار شده است. اضلاع بیرونى با 5/3 متر و ارتفاع 12 متر است و اضلاع داخلى به صورت جرزهاى عمودى بالا رفته و به دو ردیف کتیبة گچبرى نفیس ختم مى ‏گردد.

این آرامگاه در بالاى تپّه‏اى در ابتداى روستاى گورپان، در 22 کیلومترى جنوب غربى شهر اسفراین واقع شده و چشم‌انداز آن زیبا است.

این بنا از لحاظ تقسیم بندى پلان، جزء آرامگاه‏هاى چهار ضلعى گنبد دار بجا مانده از دورة  سلجوقى است. ابعاد بنا در داخل 5/5 متر و از بیرون 5/8×5/8 متر و ارتفاع آن نیز در حدود 5/8 متر مى‏باشد. ضخامت جدارهاى بنا در حدود 5/1 متر است.

این آرامگاه در حاشیة شمالى روستاى اندقان، در جلگه سنخواست و در 60 کیلومترى شمال شرق شهر جاجرم واقع شده است.

آرامگاه، داراى پلان هشت ضلعى است و مصالح به کار رفته در آن از چینه گلى مى‏باشد. سر در ورودى آن در جبهه شرقى قرار دارد و آثار وجود کتیبه‏اى درگذشته در بالاى درِ ورودى مشهود است و در حال حاضر فرو ریخته است. بر بالاى بنا، گنبدى گلى قرار داشت که اکنون فرو ریخته و تنها بخش کوچکى از آن باقى مانده است. ارتفاع بنا از کف بقعه 5 متر و با احتساب گنبد آن حدود 7 متر مى‏باشد. بنا داراى اندود گچ بود که آثار آن در بعضى از نقاط بر روى دیوارها باقى مانده است.

این آرامگاه در 500 مترى جنوب شرقى روستاى خراشاه، در 5 کیلومترى غرب شهر سنخواست و در 60 کیلومترى شمال شرق شهر جاجرم واقع شده است.

این بنا، داراى پلان هشت ضلعى است و ظاهراً متعلّق به قرون هفتم و هشتم هجرى یعنى دوران حکومت ایلخانان مغول مى‏باشد. مصالح به کار رفته در بنا، از چینه گلى و خشت و خام است. سر درِ ورودى آن در جبهة شرقى قرار داشت که در حال حاضر فرو ریخته است و درِ خروجى آن در غرب بنا قرار دارد. در داخل آرامگاه قبرى وجود داشته که به جهت حفّارى غیرمجاز تخریب شده است. بر بالاى بنا، گنبد گلى وجود داشت که تنها بخشى کوچکى از آن باقى مانده است.

این آرامگاه زیبا و باشکوه بر روى تپّه‏اى مشرف بر رودخانه خسرویه مایوان در روستاى خسرویه در 31 کیلومترى جنوب غربى شهر فاروج، با چشم انداز فوق العاده زیبا و دیدنى واقع شده است.

ساختمان بقعه، بنایى بسیار قدیمى است که شالودة آن از سنگ لاشه و ملاط گل و گچ ساخته شده و جهت استحکام آن از ساروج و چوب و نیز نماى خارجى آن از کاه و گل استفاده شده است. بقعه، ایوانى در جانب مشرق دارد که پس از عبور از آن به مرقد بى‏بى راه دارد و بر بالاى آن گنبدى هرمى کوچک به ارتفاع 2 متر قرار دارد. قبر دوّم که در اتاق متّصل به اتاق اوّل واقع شده، متعلّق به باباست و توسّط یک درب به هم متّصل مى‏شوند. در بالاى این اتاق، گنبد هرمى به ارتفاع 4 متر نمایان است که با حلب پوشش داده‏اند تا باعث نفوذ آب به سقف و گنبد خانه و نهایتاً به داخل بنا نشود. در میان بقعه، دو صندوق چوبى منبّت کارى زیبا به چشم مى‏خورد که نشان مى‏دهد این بنا قبل از صفویّه ساخته شده است.

بقعة این امامزاده در کنار جادّه بوگر به لردگان، در 28 کیلومترى شمال شرق لردگان واقع شده و به شاهزاده عبدالله است.

ساختمان بقعه، بنایى هشت ضلعى و قدیمى است که هر یک از اضلاع آن 10/1 متر است و از سنگ لاشه و ملاط گل و گچ ساخته شده و ایوانى رو به جانب مشرق دارد و داراى مقرنس و طاق بندى است. گنبد بنا مخروطى به قطر 4 و ارتفاع 4 متر است و نماى خارجى آن سیمان سفید است.

در وسط بقعه صورت قبرى است که فاقد سنگ نوشته و ضریح است. اما اهالى گویند که در گذشته سنگى وجود داشته که بر روى آن نوشته شده بود: «عبداللَّه بن الشهید...»

زمین زیارتگاه حدود هزار متر مربّع است که به صورت قبرستان عمومى از آن استفاده مى‏شود. سنگ قبرهاى قدیمى و به صورت عمودى که متعلّق به دویست الى سیصد سال پیش است در آن یافت مى‏شود.

این بنا به شمارة 19680 و در تاریخ 28/6/86 به ثبت آثار ملّی و تاریخی رسیده است.

بقعة این امامزاده در ابتداى روستاى ارجنگ از بخش بن، در 25 کیلومترى شمال غرب شهرکرد واقع شده و به امام قیس مشهور است.

بقعه، بنایى ساده به ابعاد 6×6 متر است که درِ آن از جانب مشرق باز مى‏شود. بنا از داخل به صورت هشت ضلعى کوتاه است که با ایجاد گوشواره به دایره تبدیل شده و گنبد بنا بر آن استوار گشته است. این گنبد به قطر 3 و ارتفاع 20/2 متر و نماى خارجى آن حلب سر است.

بقعة با شکوه این امامزاده در خارج آبادى سورک، در دامنه کوهى و بر روى تپّه‏اى مشرف به جادّه سورک ـ فرخ شهر در حدود 32 کیلومترى فرخ شهر و 45 کیلومترى جنوب غربى شهرکرد واقع شده و چشم انداز آن فوق العاده زیبا و دیدنى است.

این بنا متعلّق به دورة صفویّه و داراى چهار ایوان، گنبد، ضریح و صحن است. ایوان اصلى بنا رو به جانب جنوب غرب قرار دارد و ابعاد آن 5×4 و به ارتفاع 4 متر است. اتاق مرقد به ابعاد 10×10 متر است که حدود یک متر آن را ضخامت دیوار تشکیل مى‏دهد. چهار کنج دیوار اتاق را با ایجاد گوشواره به دایره تبدیل نموده و گنبد عرقچینى بنا به قطر 7 و ارتفاع بیش از 3 متر بر آن استوار گشته است. این گنبد از خارج ورق برنزى و از داخل پوشش گچ دارد. ازاره و کف حرم با سنگ مرمر پوشیده شده و در وسط آن ضریح آهنى به ابعاد 20/1×5/2 متر است.

بقعه از جانب شمال نیز درى به داخل دارد و در دو جهت دیگر، دو پنجره در آن تعبیه شده است. در جنوب شرق صحن، مسجد کوچکى است که در سردر آن در یک ردیف کاشى نوشته شده: «ساختمان این مسجد را شکراللَّه آرخ بروجنى در سال 1353 با تمام رسانید.» در کنار مسجد، دفتر امامزاده واقع شده است.

بقعة این امامزاده در میان روستاى چلیچه از دهستان جونقان، در 9 کیلومترى جنوب غرب شهر فارسان واقع شده و مشهور به «آب المراد یا باب المراد» است.

اصل بنا که از سنگ لاشه و ملاط گل ساخته شده، بیش از دو سه قرن سابقه تاریخى دارد و در سالیان اخیر مرمت و بازسازى شده است. بقعه به اندازه 10 پلکان از کف صحن ارتفاع دارد و به صورت مربّع و به ابعاد 14×14 متر مى‏باشد که ایوان آن رو به جانب جنوب قرار دارد و در بالای آن بر روى کاشى با قلم درشت نوشته شد: «آستان مقدّس امامزاده سیّد سعید چلیچه»

بقعه از درون به دو بخش حرم و غلام گردش تقسیم می‌شود. فرم اصلی درون بقعه هشت ضلعی است که در هر ضلع آن طاق نمایی عمیق با قوس جناغی دیده می‌شود. در طاق نماهای جهات شمالی و جنوبی دو در آهنی وجود دارد که اولی مختص ورود مردان و دومی مختص ورود زنان است. در سمت چپ و راست ورودیها دو اتاق کوچک در میانه هر طاق‌نما و همچنین در طاق نماهای میانی دو طاقچه کوچک و مستطیل جهت قرار دادن مهر، قرآن و... ساخته شده است. مصالح اصلی این بنا از آجر، خشت و ملات گل می‌باشد. پوشش درونی دیوارها گچ اندود و تمامی درهای موجود آهنی است. به تناسب فرم هشت ضلعی بقعه، غلام گردشی هشت ضلعی ساخته است. این غلام گردش با طاق و چشمه‌هایی کوچک به عرض 1 تا 5/1 متر به اضلاع هشتگانه بقعه متصل می‌باشد. اضلاع هشتگانه آن شامل چهار ورودی بزرگ با قوس سهمی به ارتفاع 3 متر و عرض 180 سانتی متر و چهار طاقچه پشت باز با قوس سهمی به ارتفاع 2 متر و عرض 80 سانتی متر است. به کمک 12 طاق‌بندی کوچک فرم هشت ضلعی غلام گردش به دایره تبدیل شده و گنبدی بروی آن ساخته شده است.

بقعة زیباى این امامزاده در میان روستاى سرپیر از توابع بخش مرکزی، در 31 کیلومترى شمال شرقى شهر اردل واقع شده است.

بنا قدیمى و متعلّق به دورة صفویّه است که تعمیرات زیادى در دوره‏هاى بعد در آن صورت گرفته است.

بنای امامزاده شامل یک حرم، رواق، راهروها و سردابی کوچک است. مصالح این بنا از آجر، سنگ و ملاط گچ و گل می‌باشد. فرم بیرونی امامزاده به شکل چهار گوش است که حرم بنا در ضلع شمالی قرار دارد. رواق امامزاده اتاقی است مستطیل شکل به ابعاد 5×6 متر که دارای سقفی طاق و چشمه‌ای (به روش بومی) است و ورودی آن از جهت شرق می‌باشد و ضلع غربی آن به حرم راه دارددر اضلاع شمالی و جنوب آن دو ورودی قرینه به عرض یک متر به راهروها تعبیه شده است که دارای پنج طاقچه بزرگ و کوچ. ک کم عمق می‌باشد.

بقعة این امامزاده در میان روستاى گوشه از دهستان میزدج سفلی در 9 کیلومترى جنوب غربى شهر فارسان واقع شده و به ملکه خاتون مشهور است.

ساختمان بقعه، بنایى نسبتاً قدیمى و بزرگ است که شامل ایوان، گنبد، شبستان و حرم می‌باشد. ایوان بقعه رو به جانب شمال قرار دارد و ابعاد آن 5/3×10 متر مى‏ باشد. پس از عبور از ایوان به شبستان متصل مى‏شویم که در طرفین آن دو اتاق کوچک طرّاحى شده و بالاى هر یک طاقى احداث شده است. درِ ورودى به حرم چوبى است و اتاق مرقد به ابعاد 4×4 متر است و ضخامت دیوار آن حدود 2 متر مى‏باشد که بتواند گنبد سنگین بنا را تحمّل کند. قبرامامزاده در وسط بقعه قرار دارد و به اندازه شصت سانتى متر از کف آن بالا آورده و روى آن پارچه سبز کشیده ‏اند.

بقعة این امامزاده در سه کیلومترى خارج از روستاى بارز، نزدیک روستاى میل شاه، بر روى تپّه‏اى مشرف بر دره و
قبرستان تاریخى، در 80 کیلومترى غرب شهر لردگان واقع شده و چشم انداز آن زیبا است.

بقعه، بنایى کوچک و زیباست که به صورت برج مدور به قطر 5 و ارتفاع 6 متر ساخته شده و شالوده آن از سنگ لاشه و ملاط گل و گچ است. در سالیان اخیر جهت استحکام بنا از گچ و سیمان استفاده شده و درِ کوچک بقعه از جانب مشرق باز مى‏شود که به جهت ابعاد 70×20/1 متری آن به ناچار باید به هنگام ورود خم شد.

بقعة با شکوه این امامزادگان در خیابان ولى عصر(عج) شهرکرد، نزدیک چهار راه بازار واقع شده و به دو معصوم مشهور است.
بناى اصلى این بقعه به دوران اتابکان لرستان بازمى‏گردد که  در دوره‏هاى بعدى به ویژه در عهد صفویّه و زندیّه تعمیر شده  است. از سبک فعلى آرامگاه برمى‏آید که این بنا در عهد قاجاریّه بازسازى شده باشد.

ایوان بنا از سه طاق چشمه قوسی شکل تشکیل شده که طاق میانی با ارتفاع و دهانه طاق بیشتر و دو طاق کوچکتر طرفین آن می‌باشد.

دو ستون ساده سنگی که دارای پایه و سرستون بدون نقش هستند طاقها را نگه داشته‌اند.

بقعة این امامزاده در میان گلزار شهداى روستاى دستنا، در چهار کیلومترى باختر کیار و در 40 کیلومتری جنوب غرب شهرکرد، بر روى تپّه‏اى مشرف بر روستا و کوههاى اطراف و با چشم انداز فوق العاده زیبا و دیدنى واقع شده است.

اصل بنا به صورت 8 ضلعى و به ابعاد هر ضلع به تفاوت 4 و 3 متر است که ایوان آن در جانب غرب قرار دارد و در هر ضلع آن طاقنما کم عمق با قوس جناغی تعبیه شده است. در وسط بقعه صندوقى قرار دارد که روى آن پارچه‏هاى سبز نهاده‏اند.

بر فراز بقعه، گنبدى عرقچینى کم خیز به قطر 3 و ارتفاع 5/2 متر مستقیماً روی فرم هشت‌ضلعی بقعه بنا گردیده است که با ورق گالوانیزه پوشش داده شده است.

در هفت کیلومترى شمال باختر محمّد آباد (مرکز بخش دو دانگه)، بر روى تپّه اى و در میان انبوه درختانِ روستاى استخرسر، چند اصله درخت آزاد را بریدند و دور یک درخت تنومند را سنگ چینى کردند و مدعى هستند که این مکان امامزاده اى است. این ادّعا به اثبات نرسیده و سالخوردگان نیز چیزى به یاد ندارند.

در پانزده کیلومترى جنوب خاورى نکا، روستاى چلمردى قرار دارد. در انتهاى روستا بر روى تپّه اى مشرف بر روستاى چلمردى و زارم رود بناى ساده ى مربع شکلى به ابعاد سه متر و ضریحى آهنى قرار گرفته که اهالى آن را سیّد نیّره و سیّد عبدالله و سیّد ابراهیم خوانند. ظاهراً این سه تن، مادر و دو فرزند هستند که حدود پنجاه سال قبل وفات یافته و به جهت سیادت و شرافت نسبى او و اعتقاد اهالى به ایشان، بر روى قبرشان این بناى کوچک را ساخته اند.

بقعة با شکوه این امامزاده در سه کیلومترى غرب روستاى شیخ شبان، در 44 کیلومترى شهرکرد واقع شده است.

بنا متعلّق به دورة صفویّه و شامل گنبد، ایوان، گلدسته، حرم، صحن و زایرسرا است. ایوان بقعه رو به جانب شمال قرار دارد و در دو طرف آن دو مناره به ارتفاع 12 متر تعبیه شده که سراسر با کاشى‏هاى نره‏اى تزیین یافته است.

در دو طرف ورودی، دو اتاق جهت کفشدارى تعبیه شده و بقعه به اندازه پنج پلکان از سطح صحن مرکزى ارتفاع دارد. این بنا در سال 1382 توسعه یافته و طرح جامع آن در دستور کار قرار دارد. پس از عبور از مدخل به شبستان بقعه راه مى‏یابیم که دور تا دور اتاق مرقد را فرا گرفته است. ابعاد شبستان 22×22 متر است و سراسر با کاشى‏هاى خشتى تزیین یافته است.

اتاق مرقد به صورت هشت ضلعى به ابعاد هر ضلع دو متر مى‏باشد که زاویه‏ها را با ایجاد گوشواره به دایره تبدیل نموده و در نتیجه بنا را مدور و گنبد عظیم آن را بر آن استوار نموده ‏اند.

در پانزده کیلومترى جنوب خاورى نکا، روستاى چلمردى قرار دارد. در بالاى تپّه اى مشرف بر خیابان، دور درختى را نشان کردند و شمع افروخته اند و گویند که سیّد صادق یا سیّد طاهرنامى در آنجا مدفون است.