مزارات ایران و جهان اسلام

بقعة باشکوه این امامزاده در شهر درب بهشت، مرکز بخش ساردوئیه ـ در 90 کیلومترى شمال غرب شهر جیرفت، در یک موقعیّت پایکوهى واقع شده است.

حرم مطهّر امامزاده سیّد احمد درشمال باغى از گردو و صنوبر ساخته شده است. صنوبرها و گردوها چنان تنومند و بلند هستند که عظمتى خاص به محیط داده‏اند. در دو طرف خیابان که از مرکز بخش عبور مى‏کند و از کنار حرم به سوى شهرستان بافت مى‏رود، صنوبرها (چنالا) سر به آسمان کشیده‏اند و چشم انداز فوق العاده‏اى به صحن و سراى حرم مطهّر داده است.

یکى دیگر از مزارهاى باشکوه و مجلّل استان کرمان، آرامگاه با عظمت امامزاده زید ‰ است که در شهر شهداد قرار گرفته است.

این مزار از قدیم الایّام به نام امامزاده زید ‰ در کرمان و شهداد معروف بوده و داراى مقامات و کرامات بسیارى مى‏باشد که از قرن‏هاى دور مورد توجّه غالب مردم شهداد و کرمان بوده و سلاطین و امرا هم توجّهى ویژه به آن داشته ‏اند.

بانى آرامگاه: به درستى معلوم نیست که نخستین بنایى که بر روى قبر امامزاده زید ‰ ساخته شده توسّط چه کسى و به امر کدام یک از امراء انجام گرفته است. همین قدر مى‏دانیم که مزار متبرّک حضرت زید ‰ پس از وفات او به سال 482 هـ . ق توسّط شاهان آل قاورد سلجوقى ساخته شده و بعد در هر دوره‏اى توسّط افراد خیّر و نیکوکار مورد بازسازى و تعمیر قرار گرفته است.

بقعة باشکوه این امامزاده در 16 کیلومترى غرب شهر ماهان، در وسط شهر جوپار واقع شده و به «شاهزاده حسین» است. بناى امامزاده حسین، از آثار دوران صفویّه به شمار مى‏رود و مرکّب از صحن، حرم، گنبد و رواق است. با توجّه به بناى رفیع این امامزاده و صحن بزرگ و ایوان باشکوه آن از ابّهت خاصّى برخوردار است که در طول دوران مختلف مرمّت شده، واحدهایى به آن افزوده شده است. این بنا از نظر تزیینات گچ‏برى و مقرنس‏کارى و بخصوص زینت رواق‏هاى متعدّد آن، بى‌نهایت زیبا و جالب توجّه است.

اصل بقعه به صوره مربّع مستطیل و به ابعاد 35×37 متر است که شامل چهار رواق زیبا در شرق و غرب و شمال و جنوب مرقد است. اصل مرقد امامزاده در وسط رواق‏ها قرار گرفته و خود شامل اتاقى به ابعاد 10×10 متر است که ارتفاع آن به بیش از هفت متر و داراى چهار ایوان مى‏باشد. تمام دیوارهاى حرم، کاشى‏کارى‏هاى ظریف، آیینه کارى‏هاى جالب و دیدنى دارد.

بقعة این امامزاده در 42 کیلومترى شمال شرق شهر چترود، در روستاى بى‏بى حیات قرار گرفته است. بقعه بر فراز تپّه‏اى مشرّف بر روستا و کوه‏هاى اطراف با چشم اندازى زیبا واقع شده و مورد احترام و اعتقاد اهالى است.

از تاریخ بناى نخستین آن اطّلاعى نیست، امّا به صورت خشت و گل با گنبدى مطبق بوده است. در حدود یک قرن پیش، ابراهیم خان، حاکم خنامان آن جا را توسعه داد و بازسازى کرد و
بناى کنونى را پى کند. پنجاه سال بعد، سیّد عندلیب استرآبادى قسمتى از مجموعه را اضافه نمود و بیست سال بعد از او، شخصى به نام طلایى صحن و سرایى ساخت و حسینیه‏اى نیز به بقعه اضافه کرد. در دو دهه گذشته نیز، زایرسرا، حمام، فضاى سبز و دیگر امکانات رفاهى به امامزاده اضافه شده، که جملگى مورد استفاده مردم قرار می‌گیرد.

این بناى باستانى در شرق روستاى شریف آباد، در 34کیلومترى شمال شرق شهر سیرجان، در جنب قنات و بر روى تپّه‏اى کوتاه قرار دارد.

بناى میر زبیر با سنگ لاشه و ملاط گچ ساخته شده که پلان آن به صورت مربّع به ابعاد 9 متر مى‏باشد. قطر دیوارهاى سنگى آن 2 متر و فضاى داخلى بنا 7×7 متر است. ارتفاع بنا از کف تا زیر گنبدى که هم اکنون تعمیر شده حدود هشت متر است. از ارتفاع چهار مترى، این بنا تبدیل به هشت‌ضلعى و با کادر بندى تبدیل به دایره شده و گنبدى عرقچینی روى آن استوار شده است. روى بالاترین سطح دیوار هشت‌ضلعى بنا، یک ردیف آجر به چشم مى‏خورد که احتمال مى‏رود گنبد فرو ریخته بنا، آجرى بوده است یا این که یک ردیف آجر در گنبد استفاده شده است.

این آرامگاه در دو کیلومترى غرب شهر ماهان، در خارج از روستاى لنگر، میان مزارع جو و گندم واقع شده است.

ساختمان بقعه، بنایى بسیار باشکوه و مجلّل که جزو آثار باستانى ماهان و کرمان بوده و متعلّق به قرن هشتم هجرى مى‏باشد. بقعه، شامل ایوان، گنبد، صحن، صفّه و مقبره زیبا است.

اصل بنا به صورت مربّع و آن چه که باقى مانده شامل دو اتاق تو در توست. ایوان بقعه در مغرب قرار دارد که خود شامل سردری مقرنس‏کارى زیبایى است که بخش‏هایى از آن فرو ریخته است. پس از عبور از ایوان، مرقدى بر روى سکویى به طول سه و عرض دو متر قرار گرفته که در قسمت بالایى آن کتیبه‏هایى از آیات قرآنى دارد. بر بالاى این سکو، سنگ قبرى به طول 20/2 و عرض 50 سانتى‏متر تعبیه نموده‏اند که داراى گچ‏برى‏هاى ظریف و حجّارى‏هاى فوق العاده‏اى از آیه‏هاى قرآن (آیة الکرسى) دارد. در آخر یکى از کتیبه‏ها پس از جمله سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا اله الا اللَّه و اللَّه‏اکبر نوشته شده: «تعمیر شد مرقد آقا شیخ عبدالسّلام قطب‏الدّین فى سنة 733 هـ . ق.»مرقد داراى چهار صفّه کوتاه به ارتفاع سه متر است که چهار زاویة آن را مقرنس‏کارى‏هاى ظریفى انجام داده‏اند. در اتاق دوّم نیز صورت قبرى است که متأسّفانه بر اثر فرسودگى زیاد، سنگ قبر آن خوانده نشد. بر بالاى بقعه گنبدى شلجمى به قطر پنج و ارتفاع هفت متر است که در انتهاى ساقة آن کلمات اللَّه محمّد حسین به صورت بنایى تکرار و تزیین شده است. این بقعه به تازگى از سوى سازمان میراث فرهنگى و گردش‏گرى تعمیر شده است. زمین زیارتگاه حدود دو هزار مترمربّع است که دیوارهاى خشتى آن تعمیر، و توسّط میراث فرهنگى کاه و گل زده شده، نماى زیبایى گرفته است.

این آرامگاه باشکوه در 42 کیلومترى جنوب شرقى کرمان، در دامنه کوهستان جوپاره و در شهر ماهان واقع است و یکى از باصفاترین مجموعه بناهاى آرامگاهى ایران به شمار مى‏رود.

این مجموعه، شامل دو سر درِ ورودى، حجرات کوچک و بزرگ، بقعه، چهار مناره کاشى‏کارى شده، رواق و چهار صحن زیبا و موزه است.

شخص مدفون در این بقعه، عارف نامى و مؤسس سلسلة صوفیّه نعمت اللهیّه، شاه نورالدّین نعمت‏اللَّه ولىّ است.

این آرامگاه در نزدیک ارگ بم قرار دارد که به صورت هشت‌ضلعى با سر درى مقرنس‏کارى شده است. هر یک از اضلاع آن چهار متر است. شالوده بنا از آجر و خشت و گِل است و از داخل  نیز هشت‌ضلعى است که هر یک از اضلاع آن دارای طاق‌نمایی است. این طاق‌نماها به عمق حدود دو متر داخل بنا ایجاد شده و به صورت شاه‌نشین درآمده است. بنا فاقد گنبد است یا اینکه شاید درگذشته دارای گنبدی بوده که فرو ریخته است. این بنا اخیراً از سوی سازمان میراث فرهنگی مرمّت شده است.

این مقبره در 36 کیلومترى شمال غرب شهر بابک در قبرستان تاریخى روستاى کهتوکرا واقع شده است.

ساختمان بقعه، بنایى تمام سنگى است که در نزدیکى جادّه اصلى یزد ـ شهر بابک واقع شده و به گنبد ملاحیدر یا (مُلْ حیدر) معروف است. قطر دیوارهاى آن از داخل یک متر، بلندى بنا حدود نُه متر و طول هر ضلع آن حدود هشت متر است. بقعه از چهار طرف داراى درگاه ورودى است و بالاى سر هر یک از درگاه‏ها، یک پنجره تعبیه شده است. بر بالاى بقعه گنبدى به ارتفاع تقریبى چهار متر است. در اطراف گوشواره‏ها، در سقف آجرهاى مربّع شکل کار گذاشته شده است. بدنه درونى بنا با گچ سفید شده بود.

این مقبره در یکى از فرعى‏ هاى خیابان 17 شهریور شهر کرمان واقع شده است.

ساختمان بقعه به شکل مربع مستطیل و به ابعاد بقعه 7×8 متر است که در وسط آن ضریح آهنى به شکل گهواره‏اى به ابعاد 1×2 متر نصب است. درِ آن از جانب جنوب باز مى‏شود و در شرق مرقد نیز اتاق کوچکى قرار دارد که بیشتر به عنوان آب‏دارخانه از آن استفاده مى‏ شود.

این مقبره زیبا در درون بافت شهری شهر ماهان در 35 کیلومترى جنوب شرق شهر کرمان واقع شده است.

در اطراف بنا محوطه باز و زمین‏هاى خالى موجود است و در فاصله دورتر از این محوطه بناهایى در جبهه جنوبى و غربى آن قرار دارد که داراى ساختار قدیمى و تاریخى مى‏باشند. در جبهه شرقى بنا خیابان هلال احمر وجود دارد که به بنا دسترسى مى‏دهد و در همین جبهه خانه‏هاى مسکونى وجود دارند که اکثرا نوساز و جدید مى‏باشد.

این بنا در خیابان 17 شهریور شهر کرمان واقع شده است. ساختمان آن، بنایى بسیار زیباست و شامل سر در، رواق، مرقد، شبستان و ضریح و صحن مشجر است که به تازگى توسّط دکتر سام به کتاب خانه علوم قرآنى تبدیل شده است.

درِ اصلى بقعه از جانب مشرق باز مى‏شود که توسّط چهار پلّکان به رواق ورودى آن راه مى‏یابد. پس از عبور از این رواق، به اتاق مرقد مى‏رسیم که داراى چهار صفّه زیباى آیینه کارى شده است که در وسط آن آرامگاه و قبر مرحوم حاج سیّد جواد شیرازی، امام جمعه قرار دارد. این اتاق از غرب به صحن بزرگ دوهزار مترى راه مى‏یابد. که در وسط آن آرامگاه مرحومه خانم گوهر تاج هروى واقع شده، از شمال به دو اتاق بزرگ و از جنوب به یک سالن مطالعه و از جنوب شرقى نیز امتداد به رواق دارد. تمام رواق‏ها به طرز زیبایى رسم بندى و مقرنس‏کارى شده، بالاى آن گنبدخانه کوچکى تعبیه شده است.

این مقبره نرسیده به روستاى ده سیف از دهستان تکاب در مسیر محور نهبندان و در 26 کیلومترى شهر شهداد و در شمال غرب روستا واقع شده است.

متأسّفانه هیچ نوع کتیبه یا سنگ نوشته‏اى که سال دقیق ساخت این بنا را نشان دهد به دست نیامده است اما با توجه به معمارى بنا و ساخت آن، به حدود صد سال قبل یعنى دورة قاجاریّه مرتبط است و به علت اینکه مدفن سیدى مشهور به پیر صبا بود، مقبره بنام او شهرت پیدا کرده است.

بقعه این امامزاده در بلوار 45 مترى (جمهورى اسلامى) و خیابان شهداى مکه شهرستان زرند، در کوچه‏اى به نام امامزاده حمزه، در قبرستان متروک زرندوییه که گویا در گذشته صبران نام داشته است ـ قرار دارد که به امامزاده پیر سبز مشهور و معروف است.

بقعه که از خشت و گل و داراى گنبد و شبستان بوده، در زلزله سال 83 تخریب شد و آثارى از آن باقى نمانده است. سالن اجتماعات که جهت برگزارى مراسم و نماز جماعت توسّط اداره اوقاف زرند نیز در سالیان اخیر ساخته شده بود به همراه چند حجره دیگر، در زلزله مذکور تخریب شد.

پیرامون مدفون بودن حمزة بن امام موسى کاظم  علیه‏ السلام در روستاى تکیه چهارگنبد شهرستان سیرجان کرمان، مؤلّف کتاب انوار المشعشعین[1] از کتاب لبّ الأنساب[2] چنین نقل نموده است که، حضرت حمزة بن موسى  علیه‏السلاممادرش امّ ولد بود و مدفنش در سیرجان کرمان است. او را سه پسر به نام‏هاى حمزه، على و قاسم بود که هر سه تن از خود فرزندانى داشتند.

مقدمه دبیر ستاد ویژه بقاع متبرکه................................................ 7

امامزاده سلطان سیّد احمد کبیر ـ سرآسیاب شش[1]

این زیارتگاه در 8 کیلومترى جنوب شرق شهر چترود، در روستاى سر آسیاب شش واقع شده است.

بنایى بسیار قدیمى بر جا مانده از عهد صفویّه که تعمیرات زیادى نیز در دوره ‏هاى بعد خصوصا قاجاریّه صورت گرفته است. بقعه با سر درب قدیمى آغاز مى‏شود که دور آن را 10 حجره با سکوهاى 50 سانتى متر فرا گرفته است. ارتفاع ایوان حدود 8 متراست که در ضلع راست آن دو ستون کوچک براى ایوان کوچکترى تعبیه شده که ظاهرا مربوط به دوران قاجاریّه است.

در وسط این صحن چشمه آب قناتى در جریان است که سه اصله درخت کاج و چنار تنومند به قطر 15/1 و ارتفاع تقریبى 30 متر قرار دارد که عمر آنها بالغ بر سیصد سال تخمین زده مى‏شود.