فهرست مطالب:

موقعیّت آرامگاه امامزاده یحیى سمنان.

نسب شریف..

شخصیّت مدفون در بقعه سمنان.

توصیف بقعه امامزاده یحیى.

 موقعیّت آرامگاه امامزاده یحیى سمنان

یکى از مزارات استان سمنان ، بارگاه مجلّل و زیباى امامزاده یحیى است که در محله اسفنجان و در گوشه جنوب غربى تکیه معروف «پهنه» واقع شده که در سال‏هاى اخیر به صورت باشکوهى تعمیر و کاشى‏کارى شده ‏است.

بقعه این امامزاده در میان روستاى رودبار از دهستان چاشم، بخش مهدى شهر و در چهل کیلومترى شهمیرزاد و پنجاه کیلومترى شمال شهر سمنان واقع شده است.

ساختمان بقعه، بنایى ساده و خشتى با زیر بنایى حدود 90 مترمربع است و داراى ایوان کوچکى در جانب جنوب و حرم و صحن مى‏باشد. قدمت آن را به بیش از 130 سال تخمین مى‏زنند و از مصالح سنگ لاشه و ملاط گل و گچ، تیرهاى چوبى و بام شیروانى ساخته شده و بسیار فرسوده شده است.

این بقعه در جنوب میدان شهید آیة اللَّه دکتر بهشتى و ابتداى خیابان شیخ علاء الدوله سمنانى در محلّه لتیبار شهر سمنان واقع شده است. بناى بقعه شامل اتاق بزرگ مربّع شکلى است که به وسلیه دو در بزرگ چوبی به بیرون راه مى‏یابد. یکى از این دو به میدان و در شرقى آن رو به خیابان واقع است. در چهار گوشه حرم، چهار فیلپوش کوچک و ظریف به وجود آمده که به کمک طاقنماها و پا باریک‏ها، گنبد کوتاه بدون ساقه آن را برپا داشته‏ اند. بر بالاى دو سردر شمالى و شرقى، تزیینات بسیار زیبایى از آجر به صورت ستاره‏هاى شش‏پر متشکل از لوزى‏هاى به هم چسبیده دیده مى‏شود. بر بالاى این تزیینات، یک ردیف قطار بندى آجرى و بر قسمت فوقانى قطاربندى، تزیینات جالب آجرى دیگرى به چشم مى‏ خورد.

این بقعه در میان کشتزارهاى ابتدای شهر سرخه، در 20 کیلومترى غرب سمنان، واقع شده و شامل مقبرة محقّرى است. بناى بقعه شامل حرم، صحن و گنبد کوتاه و فاقد ساقه و به صورت کاسه‏اى است. ایوانى در جانب جنوب دارد و در دو طرف آن دو اتاق تعبیه شده است.

داستانى در این مورد نقل مى‏کنند: «آسیابان پیرى با بار خود از این محل عبور مى‏نمود، تصادفاً بار گندم از پشت الاغش به زمین مى‏افتد. شب هنگام در عالم رؤیا پیرمرد نورانى و جلیل القدرى به کمک وى مى‏شتابد. چون این خبر به گوش مردم مى‏رسد در این محل بنایى برپا کرده و آن را پیر غریب نامیده‏اند».

بقعة این امامزاده در کنار بلوار حکیم الهى شهر سمنان و نزدیک میدان امام خمینى‏ (واقع شده و به مدفن پیر حسین علمدار، یکى از احفاد امام زین‏العابدین‏ (مشهور است.

نماى خارجى بقعه به صورت یک مکعّب مستطیل است که تمامى آن از آجر و خشت ساخته شده است. ایوان آرامگاه که متّصل به بقعه و رو به مشرق واقع است، تقریباً پنج متر بلندى به ارتفاع بقعه دارد.

از بناهاى تاریخى در شهر سمنان، برج چهل دختران است که در اواسط خیابان حکیم الهى و بر سر راه شهر به محلات ثلاث (کوشمغان، زاوغان و کدیور) و بین محلّه کوشمغان و زاوغان سمنان واقع شده و به صورت بقعه کهنه و قدیمى و نیمه مخروبه‏اى است که به نام چهل دختران نیز خوانده مى‏ شود.

وجه تسمیه این برج چنین است: عدّه‏اى از مردم سمنان معتقدند برج مذکور را چهل دختر که دست از تعلّقات دنیوى کشیده و تارک دنیا شده بودند، با گل و خشت ساخته‏اند. قدر مسلم این است که تاریخ بناى برج یا آتشکده به زمان قبل از اسلام بر مى‏ گردد.

یکى از مزارات مشهور استان سمنان، بارگاه مجلّل و زیباى امامزاده یحیى است که در محلّه اسفنجان و در گوشه جنوب غربى تکیه معروف «پهنه» واقع شده که در سالهاى اخیر به صورت باشکوهى تعمیر و کاشیکارى گردیده است.

این بقعه متبرکه شامل گنبد عظیم و ایوان کاشیکارى، حرم و صحن است. در مجموعه امامزاده کتیبه یا سنگ نوشته‏اى که دال بر بناى اوّلیه آرامگاه باشد وجود ندارد، و قدیمى‏ترین تاریخ موجود در ایوان مربوط به تعمیر و کاشیکارى آن است که سال 1338 را نشان مى‏دهد ولى طبق نوشته ایران پل فیروز، از احداث گنبد، قریب ششصد سال مى‏گذرد. پیازى شکل بودن آن که معرّف معمارى قرن هشتم و دوران مغول است نیز تأییدى بر این مطلب است.

بقعة این امامزاده در جنوب خیابان سارى شهر شهمیرزاد، در 24 کیلومترى شمال سمنان واقع شده و حدود دو متر پائین‏تر از کف خیابان قرار دارد.

ساختمان بقعه که قدیمى است، داراى گنبدى مخروطى به قطر 4 و ارتفاع بیش از 5/3 متر است که سطح خارجى آن با گچ سفید کارى شده است و فاقد نماى خاصّى است. اتاق مرقد، گودتر از حریم اطراف بقعه است و با چند پلّه به آن ارتباط مى‏ یابد.

بقعة این امامزاده در کنار برج چهل دختران و کنار خیابان و بلوار حیکم الهى شهر سمنان واقع شده و به سیّدرضی مشهور است. مردم وى را از نوادگان امام سجّاد (مى‏دانند؛ اما نویسنده کتاب تاریخ قومس وى را سیّد رضى، نواده على أشرف و فرزند عمر أشرف مى‏داند. این بقعه، شامل بناى کوچک و مستطیل شکلى است که چندان قدیمى به نظر نمى‏رسد. اتاق حرم، محوّطه چهارگوشى به ضلع 60/4 متر است که در قسمت شمال و شرق داراى دو در است. گنبد مخروطى امامزاده بر روى چهار فیلپوش پهن و بزرگ که از پایین بنا شروع شده و به کمک چهار رف نعل اسبى شکل، طرح مدوّرى ساخته، قرار گرفته است.

بقعة این امامزاده در 12 کیلومترى حومه لاسجرد و حدود 46 کیلومترى شمال غربى سمنان و در کنار جادّة روستاى ایج به جوین واقع شده و به نواده حضرت امام حسن مجتبى (به نام محمّد بن زید بن حسن بن على (منسوب است و به شاه محمّد زید معروف مى‏ باشد.

بقعة این امامزاده در میان روستاى پرور از دهستان پشتکوه بخش مهدیشهر و در 40 کیلومترى شهمیرزادِ سمنان واقع شده و به سیّد کاظم مشهور است.

ساختمان بقعه شامل ایوان، گنبد و صحن است که از خشت و گل و سنگ ساخته شده و مورد توجّه اهالى است. ایوان بقعه که در جانب شمال قرار دارد، مدخل اصلى بقعه به شمار مى‏آید، اتاق مرقد به شکل مربّع و به ابعاد تقریبى 5×5 متر است. چهار زاویة اتاق را با ایجاد چهار گوشواره به دایره تبدیل نموده و در نتیجه گنبد بنا را بر آن استوار ساخته‏اند. این گنبد از خارج بر روى یک ساقه مربّع شکل 55 سانتى‌متری استوار شده و بر روى آن گنبد عرقچینى به ارتفاع 5/2 متر قرار دارد که دو روزنه جهت نورگیرى در آن تعبیه شده است.

بقعة این امامزادگان در محلّة زاوغان در غرب شهر سمنان و در بلوار علویان این شهر واقع شده و به گنبد علویان مشهور است. بنا به تحقیق مرحوم آیت‏اللَّه علّامه حائرى، هشت تن در داخل بنا و دو تن در خارج بنا مدفون هستند که از سادات و امامزادگان محسوب مى‏گردند. ساختمان امامزاده به صورت چهار ضلعى بزرگ، مرکّب از حرم، گنبد و دو ایوان و صحن است.

بقعة باشکوه این امامزاده در شمال شهر سمنان و در خیابان شهید رجایى، پایین‏تر از بیمارستان تدیّن واقع شده و به على بن جعفر الصادق (فرزند بزرگوار امام جعفر صادق (و به عموى امام رضا(انتساب دارد و یکى از زیارتگاهاى معتبر مردم سمنان محسوب مى‏گردد، این مزار به بقعة آلکا یا آل کى نیز معروف مى‏ باشد.

بقعة این امامزادگان در روستاى امامزاده عبداللَّه و در 34 کیلومترى بخش سرخه سمنان واقع شده است. فاصله بقعه تا ابتداى جادّه شوسه اصلى سمنان به تهران 21 کیلومتر است.

بقعة این امامزاده در میان روستاى ایج از دهستان لاسگرد بخش سرخه و در فاصله 27 کیلومترى شهر سرخه واقع شده و به بقعه شیخ معروف است و در گذشته به آن سلطان درویش هم مى‏گفتند. از شجره نامه مدفونین در بقعه اطّلاع دقیقى در دست نیست، لکن تعدادى از معتمدین محل که سال‌ها متصدى بقعه بوده‏اند معتقدند که این بقعه از آثار دورة قاجاریّه و ذوزنقه‏اى و دارای سه قبر گچى به ابعاد 180×2 و بلندى 50 سانتى‏متر است که متعلّق به شیخ محمود، شیخ حسین و شیخ احمد نامی است که بر روى آن‏ها یک ضریح چوبى مشبّک بدون سقف به ابعاد 56/2×20/2 و ارتفاع 35/1 سانتى متر وجود دارد. گنبد بدون ساقه و به شکل عرقچینى و ارتفاع آن از پشت بام حدود 3 متر است. ارتفاع ایوان 6 متر و عرض راهرو ورودى به اتاق آرامگاه 45/1 متر و در دو طرف آن دو تخت (سکو) به ابعاد 50/4×40/2 متر وجود دارد.

بقعة این امامزاده در محلّة زاوغان شهر سمنان و در دویست مترى شمال شرقى امامزاده أشرف و در خیابان امام حسین ‰ واقع شده و به سیّد زین الدّین علی صالح مشهور است.

بقعة این امامزاده در غرب شهر سمنان، در محلّة کدیور محلات، در بلوار حکیم الهى واقع شده است.

از تاریخ و شجره نامه شخص مدفون در بقعه اطّلاعى در دست نیست لکن مرحوم آیت‏اللَّه علّامه حائرى مازندرانى دربارة نسب مدفون این بقعه تحقیقاتى داشته و این مطلب را در 29 صفرالمظفّر سال 1373 هجرى قمرى از کتاب بحرالانساب مرقوم داشته و مى‏نویسد:

«امامزاده زکریّا فرزند سیّد اسد است و اسد همان بزرگواریست که در محل باغات کوشمغان مدفون و معروف به سیّد است. چون جدّش حضرت سیّد سجّاد بوده او را سیّد گفتند. بنابراین امامزاده زکریا با زین‏الدّین مهدى از بنى اعمام نزدیک است. زیرا زین‏الدّین که نامش على صالح است فرزند عبیداللَّه اعرج ابن حسین اصغر ابن امام زین‏العابدین ‰ است و سیّد مزبور عموى حضرت زین‏الدّین مهدى است و زکریّا پسر عموى اوست.

این بقعه در 45 کیلومترى جنوب باخترى سمنان پس از روستاى لاسجرد (لاسگرد) و در 15 کیلومترى حومه آن در روستاى ایج بر روى تپّه‏اى مرتفع و خوش آب و هوا واقع شده است که به امامزاده چهار تن معروف است. از شجره نامة مدفونین آرامگاه اطّلاع دقیقى در دست نیست، لکن بر اساس قطعه سنگ سیاه رنگى که در سمت چپ جلوى درِ ورودى به حرم در دیوار نصب شده و تاریخ روى آن 15/8/1348 قید گردیده است،‌ مدفونین بقعه را چهار تن به نام‏هاى: امامزاده طاهر، امامزاده ظاهر، امامزاده زکى و امامزاده ابراهیم ‰ معرّفى نموده است.

بقعة این امامزاده در داخل کوچه فرعى محلّه زاوغان سمنان و در 40 مترى خیابان امام حسین ‰ محلات و در شمال بارگاه سیّد زین‏الدّین على صالح قرار دارد و به سیّد جلال مشهور است. از شجره نامه این امامزاده اطّلاعى در دست نیست، ولى قدر مسلّم این است که وى یکى از معصوم زادگانى است که چون بقیّة سادات سجّادى و حسنى به زاوغان آمده و در این محلّه ساکن شده است.

بقعة این امامزاده در روستاى پرور از دهستان پشتکوه بخش مهدی شهر و در 40 کیلومترى شهمیرزاد و در کنار جادّه شوسه شهمیرزاد به فولاد محلّه واقع شده و به سیّد تاج الدّین مشهور و ساختمان بقعه مخروبه و در حال انهدام است. بقعه داراى دو گنبد و در داخل آن دو صندوق بسیار با ارزش و نفیس وجود داشته که بعد از پس گرفتن از سارقین در اختیار سازمان میراث فرهنگى استان قرار گرفته است