مزارات ایران و جهان اسلام

بقعه این امامزادگان در انتهاى روستاى نظر على[1] (از دهستان جیرستان، بخش سرحد)، بر روى تپّه‏اى کم ارتفاع با چشم انداز بسیار جالب در 52 کیلومترى شمال شهر شیروان واقع شده است.

بناى قبلى از خشت و گل بود در زلزله سال 75 تخریب شد و به جاى آن بناى کنونى که از سنگ لاشه و ملاط خشت و گل است ساخته شده است.

بقعه، به صورت مربّع مستطیل و به ابعاد 8×5 متر است که 2×5 متر آن را ایوان چوبى در شمال آن تشکیل مى‏دهد. اصلِ اتاق مرقد به ابعاد 5×6 متر است که در وسطِ آن صورت قبرى است که روى آن صندوق چوبى نصب شده است. بام بقعه چوبى و نماى خارجى آن کاه و گل است.

مشهور به «امامزاده عبداللّه‏ و شاهزاده عبداللّه‏»، بقعه این امامزاده در 500 مترى جنوب روستاى فیروزه قلجق[1] (از دهستان زیارت، بخش مرکزى)، در 4/15 کیلومترى شمال شرق شهر شیروان واقع شده است.

بنایى نسبتاً قدیمى مى‏ باشد که در آن تعمیراتى صورت گرفته است. بقعه داراى ایوانى در غرب به ابعاد 4×8 متر و اتاق گنبدى شکلى به ابعاد 8×8 متر مى‏باشد که چهار زاویه آن را با ایجاد چند طاق‏نما به هشت ضلعى تبدیل نموده و هر ضلع را با ایجاد یک تورفتگى به شاه‏نشین مبّدل ساخته ‏اند.

بقعه این امامزاده در مجاورت حمّام تاریخى روستاى پیر شهید[1] (از دهستان گلیان، بخش مرکزى)، در سه کیلومترى جنوب شرق شهر شیروان واقع شده است.

بنایى تازه ساخت که شامل ایوان، گنبد و اتاق مقبره مى‏باشد. ایوان بقعه رو به جانب جنوب ساخته شده و ابعاد آن 5/2×5/6 و به ارتفاع 4 متر است که حدود یک متر از سطح صحن ارتفاع دارد و توسّط 3 پلّکان به آن راه مى‏ یابد.

مرقد امامزاده به ابعاد 6×8 متر مى‏باشد و دو پنجره در جانب شمال و جنوب جهت نورگیرى دارد که چهار زاویه آن را با ایجاد یک برآمدگى، گنبد را بر آن استوار ساخته‏اند. این گنبد به شکل عرقچینى و به قطر 4 و ارتفاع حدود 3 متر مى‏باشد که با رنگ سبز نقّاشى شده است. زمین زیارتگاه بیش از چهار هزار متر مربّع است که به صورت قبرستان از آن استفاده مى‏شود.

بقعه این امامزاده کمى بالاتر از بقعه امامزاده بى‏بى در میان روستاى اوغاز کهنه[1] (از دهستان سیوکانلو، بخش مرکزى)، در 38 کیلومترى شمال شرشهر شیروان واقع شده است.

این بنا کمى بزرگ‌تر از بقعه امامزاده بى‏بى است و ابعاد آن 5×5/6 متر و درِ آن از جانب مغرب باز مى ‏شود.

در وسط بقعه، صورت قبرى است که به اندازه چهل سانتى متر از کف بقعه بالا آورده‏اند و روى آن پارچه سبز گذاشته‏اند. شالوده بنا از خشت و گل و نماى خارجى آن کاه و گل است. زمین زیارتگاه حدود 150 متر است. نام امامزاده به اختلاف به نگارنده ذکر شده اما شایع‏ترین نام بین اهالى بى‏ بى فاطمه و بى‏بى خدیجه است. اهالى او را همسر یا دختر امامزاده بابا، مدفون در همین روستا مى‏دانند. متأسّفانه از هویّت شخصیّت مدفون اطّلاعى حاصل نشد.

بقعه این امامزاده بر روى صفّه‏اى یک مترى، در روستاى اوغاز تازه[1] (از دهستان سیوکانلو، بخش مرکزى)، در 34 کیلومترى شمال شرق شهر شیروان واقع شده است که توسّط سه پلّکان به در ورودى آن راه مى‏یابد.

بنایى تازه ساخت به ابعاد 7×8 متر که ارتفاع آن 5/3 متر مى‏باشد. چهار زاویه بنا را با ایجاد یک برآمدگى به هشت ضلعى تبدیل نموده و در نتیجه گنبد کلاه‏خودى به قطر 7 و ارتفاع بیش از 4 متر را بر آن استوار ساخته‏اند که با رنگ سبز نقّاشى شده است.

بقعه این امامزاده در انتهاى روستاى بیگان[1] (از دهستان زیارت، بخش مرکزى)، و بر روى تپّه‏اى دو مترى که با سنگ لاشه تزیین شده، در 5/15 کیلومترى شمال غرب شهر شیروان واقع شده است.

بناى قبلى که از آجر، ملاط گل و سنگ لاشه ساخته شده بود، پس از ایجاد شکاف‌هایی توسّط زلزله سال 1375، تخریب گردید و به جاى آن بناى بزرگى به ابعاد 10×10 متر ساخته‏اند که گنبدى بر روى آن احداث خواهد شد. ضریح چوبى شکسته‏اى در بقعه قرار دارد. این بنا در سال 1387 بازسازى شده و هنوز کارهاى ساختمانى آن ادامه دارد. متأسّفانه از سلسله نسب شخصیّت مدفون اطّلاعى حاصل نشد! و اهالى نیز در این باره مطلبى از گذشتگان به یاد ندارند تا جهت تحقیق نسب شخصیّت مدفون کمکى شده باشد.

مشهور به «شاهزاده زینب یا زینب خاتون»، بقعه این امامزاده در انتهاى روستاى توپکانلو[1] (از دهستان تکمران، بخش‏سرحد)، بر روى صخره‏اى در 42 کیلومترى شمال غرب شهر شیروان واقع شده است.

بنایى بسیار ساده به ابعاد 5/2×4 متر که از خشت و گل ساخته شده و بام آن چوبى است. ایوانى رو به جانب روستا در مشرق دارد که توسّط یک ستون چوبى و سقف چوبى ساخته شده است. در وسط این اتاقِ کوچک، صورت قبرى است که به اعتقاد اهالى خواهر امامزاده على اکبر مدفون در همین روستا است.

در وسط خیابان جهاد شهر شیروان، زیارتگاه ساده‏اى است که به امامزادگان بى‏بى حور و بى‏ بى نور مشهور مى‏باشد.

بنایى تازه ساخت به ابعاد 7×9 متر که بام آن چوبى و ایرانیت شده است.
در زاویه جنوب غرب بقعه راه پلّه‏اى قرار دارد که به صورت چهار دست و پا باید عبور کرد و از دریچه‏اى دیگر بیرون آمد که نوعى حاجت خواهى است.

صورت قبرى در بقعه وجود ندارد و گویند بى‏بى حور و بى‏بى نور در این مکان غیب شده ‏اند.

بقعه این امامزاده میان روستاى اوغاز کهنه[1] (از دهستان سیوکانلو، بخش مرکزى)، در 38 کیلومترى شمال شرق شهر شیروان واقع شده است.

بنایى ساده و کوچک، به ابعاد 4×6 متر که بام آن اخیراً ایزوگام شده و درِ آن از جانب جنوب باز مى‏شود و در وسط بقعه، نیز صورت قبرى است که گویند، یکى از بانوان منسوب به اهل بیت علیهم‏السلاممدفون است. متأسّفانه از نام و نسب او اطّلاع دقیقى حاصل نشده و اهالى خود نیز در این باره مطلبى ارائه ننموده ‏اند!

بقعه بسیار زیبا و قدیمى این امامزاده در قلب روستاى زوارم[1] (از دهستان زوارم، بخش مرکزى)، در 26 کیلومترى جنوب غرب شهر شیروان واقع شده است.

بقعه، در میان شیب تند روستا به سوى درّه و رودخانه فصلى با چشم انداز مناسب و زیبا واقع شده است. شالوده بنا از سنگ لاشه و ملاط گل و گچ ساخته شده و گنبد بنا از داخل و خارج به صورت عرقچینى است. نماى داخلى گنبد از گچ و نماى خارجى آن بر روى ساقه‏اى حدود نیم مترى استوار است و سپس با حلب پوشش یافته و به شکل چترى در آمده است.

بقعه این امامزاده در خارج از روستاى بى‏بهره[1] (از دهستان سیوکانلو، بخش مرکزى)، در 27 کیلومترى شمال شرق شهر شیروان واقع شده است.

بنایى ساده از خشت و گل که به ابعاد 3×5 متر مى‏باشد و درِ آن از جانب جنوب باز مى‏شود. صورت قبرى در میان بقعه قرار دارد که به اندازه 20 سانتى متر از کف بقعه بالا آورده‏اند و روى آن پارچه سبز نهاده‏اند. بام بقعه چوبى و نماى آن کاه و گل است. اهالى از نام و نسب امامزاده اطّلاعى ندارندو تنها به عنوان بابا روشن مى‏خوانند. برخى بر این اعتقادند که بابا روشن خادم و متولّى امامزاده بوده، از اینرو امامزاده به نام وى خوانده شده است.

بقعه این امامزاده بر روى تپّه‏اى مشرف بر خیابان روستاى اوغاز کهنه[1]  (از دهستان سیوکانلو، بخش مرکزى)، در 38 کیلومترى شمال شرق شهر شیروان واقع شده است.

بنایى ساده و مربّع شکل به اندازه 4×4 متر که ایوان و سقف آن چوبى و فاقد صندوق و ضریح مى‏باشد.

در وسط بقعه، صورت قبرى است که اهالى از نام و سلسله نسب و حتى به طور قطع مدفون بودن، امامزاده‏اى در آن اطّلاع دقیق ندارند. همچنین بقعه رو به ویرانى است و بارها مورد حفّارى غیر مجاز قرار گرفته است.

مشهور به «سلطان ابراهیم»، بقعه این امامزاده در میان روستاى قُپُّز[1] (از دهستان قوشخانه، بخش سرحد)، در 64 کیلومترى شمال غرب شهر شیروان واقع شده است.

بقعه، اتاق ساده‏اى از خشت و گل است که ابعاد آن 3×4 متر و درِ آن در جانب جنوب قرار دارد و بام آن چوبى است. صورت قبرى در داخل بقعه نمایان است که به اندازه 25 سانتى متر از کف بقعه بالا آورده‏اند و روى آن پارچه سبز گذاشته‏ اند.

مشهور به «امامزاده سیّد ابراهیم»، بقعه این امامزاده در 5 کیلومترى خارج از آبادى زیدر[1] (از دهستان قوشخانه، بخش سرحد)، در 67 کیلومترى  شمال غرب شهر شیروان واقع شده است.

بقعه بر روى تپّه‏اى که به عنوان گورستان اهالى است، واقع شده و بنایى تازه ساخت مى‏باشد که ابعاد آن 5×5 متر و داراى گنبدى به قطر 5 و ارتفاع 3  متر است و درخت گزى در پشت آن روییده و ارتفاع آن بیش از 5 متر مى‏باشد. زمین زیارتگاه حدود پنج هزار مترمربّع است. متأسّفانه از سلسله نسب شخصیّت مدفون اطّلاعى حاصل نشد! و اهالى نیز خود درباره خفته در مزار اطّلاعى ندارند.

مشهور به «سلطان ابراهیم»، بقعه این امامزاده در انتهاى روستاى ویرانه پیره زینل بیگ یا ابراهیم آباد[1] (از دهستان قوشخانه، بخش سرحد)، بر روى تپّه‏اى کم خیز در 67 کیلومترى شمال غرب شهر شیروان واقع شده است.

شالوده بنا از سنگ لاشه و ملاط گل ساخته شده و نماى آن کاه و گل است. اصل بنا به صورت مربّع و به ابعاد 7×6 متر است که از داخل به صورت مدوّر به قطر 6 و ارتفاع 5 متر است و گنبد مخروطى به ارتفاع 3 متر از آجر به آن اضافه شده است.

این آرامگاه در میان روستاى کاکلى[1] (از دهستان قوشخانه، بخش سرحد)، در 60 کیلومترى شمال غرب شهر شیروان واقع شده است.

بناى مختصرى که از خشت و گل بوده متأسّفانه تخریب شده و تنها دو دیوار از آن باقى مانده و در وسط آن یک سنگ قبر ناخوانا قرار دارد. با اینکه شهرت این مکان به ملأ سعدالدّین تفتازانى است اما هیچ توجه‏اى به آن نشده و به صورت یک مزبله در آمده است. در اینجا بجاست به شرح حال و تالیفات سعدالدّین تفتازانى اشاره‏اى شود.[2]

این آرامگاه در خارج از روستاى نامانلو[1] (از دهستان جیرستان، بخش سرحد)، در یکى از قلّه‏هاى صعب العبور ارتفاعات گلول، در 70 کیلومترى شمال شرق شهر شیروان واقع شده و چشم انداز آن فوق العاده زیبا است.

طبق اقوالِ معمّرین، این محل، مکان بریده شدن سر حضرت زکریّاى نبى علیه‏السلام است و بدن بزرگوار آن حضرت نیز در فاصله نزدیکى از محلِّ سر قرار گرفته و هر دو داراى گنبد و بارگاه مى‏باشد. همه ساله مردم نامانلو و روستاهاى اطراف و عدّه زیادى از مردم شیروان در یکى از روزهاى تابستان به سوى قلّه کوه زکریّا علیه‏السلام به حرکت در مى‏آیند و پس از طى مسافتى طولانى و طاقت فرسا، خود را به این محل مى‏رسانند تا یکى از رسومات شاخص و مورد توجّه گردشگران را که مراسم شکرگزارى است، طبق عادت دیرینه خود به جا بیاورند. در فصل برداشت محصول، مردم روستا به عنوان شکرگزارى به خاطر سفره بیکران نعمات خداوند در قلّه کوه زکریّا علیه‏ السلام گرد هم آمده و به قربانى کردن گوسفند، پذیرایى و زیارت و نذر و نیاز مى ‏پردازند.

این بناى تاریخى در 5 کیلومترى شمال غرب شیروان و در قسمت شمال شرقى بقعه امامزاده حمزه رضا علیه‏السلام واقع شده است. بناى مقبره مربوط به دوران تیموریان و حدود سال 785 ه. ق است. ساختمان مقبره، خشتى و نماى خارجى آن، هشت ضلعى است؛ به طورى که اضلاع درگاه ورودى به داخل مقبره حدود 6 متر و دیگر اضلاع، 20/4 متر طول دارد. ارتفاع و عرض درهاى ورودى، به ترتیب 20/2 متر و 40/1 متر است. در قسمت فوقانى آن‏ها، قوسى ساخته شده است. ضخامت دیوارها 20/1 متر است.

این آرامگاه در کنار رودخانه دایمى گلیان در روستاى با طراوت گلیان[1](از دهستان گلیان، بخش مرکزى)، در 20 کیلومترى جنوب شهر شیروان واقع شده است.

بنایى قدیمى و بجا مانده از دوره صفویّه که بخش‌هایی از آن از بین رفته است. اصل اتاق مرقد به ابعاد 8×8 متر است که چهار زاویه آن با ایجاد گوشواره به هشت ضلعى تبدیل شده و گنبد بنا بر آن استوار شده است. این گنبد که به صورت عرقچینى به قطر 8 و ارتفاع چهار متر است از آجر ساخته شده و نماى خارجى آن کاه و گل است. در داخل بقعه، دو شاه نشین طرّاحى شده که بر اثر سوختگى داخل بنا بخشى از آن تخریب شده است.

فهرست مطالب

1. آرامگاه بابا و بى‏بى / فاروج / خسرویه............................... 13

2. آرامگاه تیمورى / شیروان‏ / زیارت...................................... 14

3. آرامگاه خواجه خاموش / جاجرم‏ / خراشاه........................ 16

4. آرامگاه شیخ اندقانى / جاجرم‏ / اندقان................................ 16،

5. آرامگاه شیخ جمال‏الدّین جورفانى / اسفراین / گوریان..... 18

6. آرامگاه شیخ رشیدالدّین محمّد بیدوازى / اسفراین / بیدواز...... 24

7. آرامگاه شیخ رضى‏الدّین على لالا / اسفراین / ادکان......... 29

8. آرامگاه على بن مهزیار / جاجرم / ابتدای شهر................... 31

9. امامزاده ابراهیم / بجنورد / کرپوشلی بالا............................