مزارات ایران و جهان اسلام

بقعة باشکوه این امامزاده در روستاى آبگرم گزیک، از توابع شهرستان درمیان و در 140 کیلومترى شرق شهر بیرجند واقع شده و مشهور به «سلطان ابراهیم رضا» است.

بناى اصلى بقعه مربوط به دوره تیمورى مى‏باشد که ساخت آن را به سلطان حسین بایقرا نسبت مى‏دهند. بنا به شکل مربّع و به ابعاد 18×18 متر مى‏باشد که داراى چهار ایوان بلند در چهار جهت است.

بنای تاریخی آرامگاه ملاعلی اکبر خوسفی در داخل قبرستان تاریخی شهر خوسف و در جبهه غربی آن در خیابان شهید مطهری قرار دارد.

این بنای ساده شامل فضایی هشت‌ضلعی است که ورودی آن در جبهه غربی قرار دارد. نمای خارجی بنا آجرکاری شده و به وسیله بندکشی تزئین شده است. طاق ورودی بنا جناغی است که مستقیماً به فضای داخلی بنا منتهی می‌شود. فضای داخلی بنا نیز هشت‌ضلعی است که در هر ضلع طاقنمایی با قوس جناغی فضای داخلی بنا را از حالت یکنواختی خارج می‌کند. در سه ضلع شرق، شمال و جنوب روزنه‌هایی تعبیه شده که هم جهت تهویه هوای فضای داخل آرامگاه و هم جهت تأمین نور آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. پوشش آرامگاه با توجّه به زمین هشت ضلعی بنا، بدون استفاده از فیلپوش مستقیماً به صورت عرقچین احداث شده است.

این آرامگاه در قبرستان ابوالخیرِ شهر قاین قرار دارد و مورد توجّه اهالی است.

ساختمان آرامگاه که از خشت و گل ساخته شده، دارای پلان مربع شکل است که چهار زاویه آن را با پخ کردن به هشت ضلعی تبدیل نموده‌اند. ورودی آن در جانب جنوب تعبیه شده و دارای ایوانی به ارتفاع قریب به 4 متر است که طاق تویزه آن را در برگرفته است. پس از عبور از این ایوان شبستان کوچکی با طاق گنبدی، زائر را به داخل گنبدخانه رهنمون می‌سازد. بر فراز بقعه، گنبدی شلجمی نیمه بلند قرار دارد که ساقه‌ای حدود یک متری در آن ایجاد شده و چهار روزنه جهت نورگیری تعبیه شده است. این آرامگاه در سالیان اخیر مورد مرمت قرار گرفته و به شمارة 2377 و در تاریخ 23/5/1378 به ثبت آثار ملّی و تاریخی رسیده است.

این برج در روستایی به همین نام در 63 کیلومتری شمال شهر بیجار قرار دارد و دارای پلانی دایره شکل است. مدخل برج «ینگی ارخ» در ضلع جنوبی بنا و در کنار جادّه‌ای در مسیر رودخانه «قم چقای» واقع است.

این برج از سنگ لاشه، ملات و ساروج ساخته شده و احتمالاً یک اقامتگاه بین راهی بود که در دورة صفوی مورد استفاده مسافرین قرار می‌گرفت.

این آرامگاه در خیابان شهید منتظری شهرستان بیرجند قرار دارد و مدفن «حسام الدوله» از رجال و امرای بیرجند در دورة قاجار است. این آرامگاه با مساحت 412 مترمربع دارای یک پیش ایوان سرتاسری یا طارمی است و از کف صحن آرامگاه مرتفع‌تر است. فضای ورودی بنا از طریق ایوانچه‌ای است که در ابتدای ورودی قرار دارد. اولین اتاق آرامگاه دارای دو دهانه خروجی به اتاق‌های مجاور خویش است.

این بقعه در بخش ماژین شهرستان درّه شهر واقع شده و از جمله شاهکارهاى معمارى قرن هشتم هجری است. مقبره به صورت چهار گوش و با استفاده از آجر ساخته شده و زوایاى چهار گانة آن به گوشواره‏هاى مناره مانندى منتهى مى‏ شود. ارتفاع مناره‏ها یا همان گوشواره، حدود یک متر از ارتفاع ساختمان اصلى بلندتر است و متصل به متن بنا است.

در ورودى مقبره به جانب شرق باز مى‏ شود. در مدخل ورودى، کفش‏کن به ابعاد 20/5 متر و طول 30/3 متر ارتفاع مشاهده مى‏ شود.

این بنا در حاشیه جنوبی شهر سرایان و در داخل یک قبرستان قدیمی واقع شده است.

بنا، دارای نقشه هشت ضلعی است و ورودی در ضلع شمال شرقی قرار گرفته است. ورودی، دارای طاقی جناغی با عرض 3/4 و عمق 8/3 متر است که پس از آن سر در ورودی فضای داخل آرامگاه یا گنبدخانه قرار دارد. این فضا نیز دارای نقشه هشت ضلعی بوده و هر ضلع آن دارای طاقی است. طاق‌ها دارای قوس جناغی بوده و در انتهای سه عدد از آن‌ها طاقنماهایی واقع شده است.

این بقعة در دو کیلومترى جنوب شرقى شهر مهران واقع شده و به امامزاده سیّد حسن مشهور است. در این امامزاده سه سنگ نوشته در ارتباط با نسب سیّد حسن، زمان ساخت بنا و وقفی‌ات آن وجود دارد. طبق سنگ نوشته، قبر قدیمى که در محل موجود است، سیّد حسن فرزند امام موسى کاظم (مى‏باشد. بر روى این سنگ قبر نوشته شده است: «هذا قبر المرحوم المبرور و الجلیل الصالح و الواحج السیّد حسن ابن موسى الکاظم (». بناى قدیمى امامزاده در دورة قاجار و بناى فعلى امامزاده در سال 1370 هـ. ش ساخته شده است.

این آرامگاه باشکوه که از درون شهر قاین پیداست، در دامنة کوههای ابوذر، در شش کیلومتری جنوب شرقی شهر قاین واقع شده و به گویش محلّی به «بقعة ابوذر» مشهور است.

ساختمان آرامگاه بسیار زیبا و دلگشاست و دارای قدمتی دیرینه می‌باشد. مجموعة بقعه، شامل، گنبد، رواق، چله خانه، ایوان و زائرسرا بوده که بخش‌هایی از آن از بین رفته است.

بناى موسوم به حاجى حاضر در 13 کیلومترى شمال غربى شهر ایوان و در قسمت شمالى روستایى به همین نام واقع شده است و قبرستانى بزرگ اطراف آن را احاطه کرده است.

بناى نوساز و فعلى حاجى حاضر در جهت شمال جنوبى و به طول 50/11 متر و عرض 11 متر است. بناى فوق داراى دو در ورودى در اضلاع شمالى و جنوبى است.

این آرامگاه متعلّق به محمّد ابن حسام در زادگاهش خوسف بر روی تپّه‌ای سنگی، مشرف بر مزارع و باغ‌ها، موسوم به «پایتخت»، واقع شده است و محل زیارت علاقه‌مندان به این زاهد با فضیلت است.

این بنا اولین بار در سال 920 هـ. ق بنا و در قرن سیزدهم هـ. ق بازسازی شد.

بقعة جابر بین کوه‏هاى مله ریته و چالمى، در شمال غرب شهرستان درّه شهر و در 65 کیلومتری شرق شهرستان ایلام قرار دارد.

ساختمان قدیمی بقعه که از آثار قرن نهم هجری بود و دارای درِ ورودى رو به شمال و به کفش کن باز مى‏شد، به طول 15 و عرض نُه متر بود. این بنا هشت ستون داشت که نُه طاق شمالى ـ جنوبى و نُه طاق شرقى ـ غربى به ارتفاع دو متر روى آن‏ها زده شده بود.

در درّة موسوم به پیرحسین در خارج از روستاى زنجیره علیا، بناى قدیمى قرار دارد که از شهرت و چشم انداز فوق العاده‏اى برخوردار است.

ساختمان بقعه که چسبیده به ریشه کوه است، از خارج به شکل مربّع و از داخل مدور و ورودى آن در جانب شمال قرار دارد که توسّط یک درِ فلزى سبزرنگ به داخل بقعه راه مى‏یابد و در دو طرف آن دو تورفتگى به عنوان جاىروشن کردن شمع تعبیه شده است که ارتفاع آن قریب به 35 سانتى متر است.

در شمال شرق بنا، فضاى خالى به صورت یک اتاق روباز قرار دارد که ظاهراً قصد اضافه نمودن اتاق جهت استراحت زوّار را دارند.

این آرامگاه در قبرستان عمومی شهر بیرجند واقع شده و دارای بنای خشت و گلی است.

این آرامگاه محل دفن آیت الله حاج شیخ محمدباقر آیتی از علمای برجسته اواخر دورة قاجار و اوایل دورة پهلوی بیرجند است که در سال 1276 هـ. ق متولّد شد، در مدارس علمیه قاین و بیرجند تحصیل نمود و پس از آموختن مقدمات علوم به مشهد مقدس رفت و جهت تکمیل مراتب فقه و اصول در حوزة علمیّة نجف سکنی گزید و در عراق از محضر اساتیدی چون شیخ جعفر شوشتری، شیخ محمد استرآبادی و ... کسب فیض کرد و در 22 سالگی به درجه اجتهاد نائل آمد. او در سال 1305 هـ. ق به بیرجند بازگشت و یگانه مرجع اهالی در مشکلات بود. وی در سال 1352 هـ. ق در این شهر وفات نمود و به خاک سپرده شد.

در دهستان «ارمو» در شمال شرقى درّه شهر، تپّه‏ اى موسوم به «چهارطاق» قرار دارد که در دامنة آن، مقبرة مشهور به باباسیف الدّین جای گرفته است.

درِ مقبره، رو به شمال باز مى‏شود و در داخل آن، دو قبر است که روى آن‏ها سنگ نوشته‏اى وجود ندارد. در بالاى در ورودى سنگ نوشتة کوچکى نصب شده و روى آن چنین نوشته شده است: «امیر غلامرضا خان هاشمى در سنة 1350 بقعة امامزاده سیّد سیف الدّین (را تعمیر نموده است».

بقعة این امامزاده در میان روستای علی آباد بزرگ (سادات بزرگ) و علی آباد کوچک (سادات کوچک) از توابع بخش زرّین آبادِ شهرستان دهلران قرار دارد و در میان مردم منطقه و استان ایلام از شهرت بسزایی برخوردار است. این امامزاده به سیّد مجنون شهرت دارد و علّت آن این است که افراد مجنون را به قصد زیارت و شفاء شبهای جمعه در مرقد مطهرش دخیل می‌بندند و اکثر قریب به اتفاق شفا می‌یابند.

این آرامگاه در داخل قبرستان پائین شهر بیرجند واقع شده و بسیار مورد توجه اهالی است. این بنای ساده و کوچک با الهام از فرم چهارطاقی ساخته شده و ورودی آن در جهت جنوب غربی بنا قرار گرفته است. طاق سردر ورودی از نوع جناقی بوده و دور تا دور حاشیة ایوان دارای تزئینات کاشیکاری است. آیات قرآن با خط نستعلیق به رنگ سفید بر روی زمینه لاجوردی نقش بسته‌اند. سقف بنا از نوع گنبدی است که با کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ پوشش یافته. فضای داخل آرامگاه ساده و فاقد تزئینات است.

بقعة این امامزاده بر روى تپّه‏اى در خارج از روستاى سفیدخانى وسطى واقع شده و دور آن را قبرستان کوچکى احاطه نموده و چشم انداز بقعه فوق العاده زیبا و دیدنى است.

بقعة قدیمى این امامزاده که بر روى تپّه‏اى در اراضى روستاى دارتوت از بخش مرکزى شهرستان شیروان و چرداول واقع شده مشهور به «امامزاده باقر» است. ساختمان بقعه در سالیان قبل تخریب شد و تنها سنگ لاشه‏هاى موجود بقعه پیرامون قبر امامزاده چیده شده نمایان است که حکایت از پلان مربع شکل بنا و قدمت آن به دورة صفویه دارد.

بناى این امامزاده در صالح آباد، در 40 کیلومترى جنوب استان ایلام و 45 کیلومترى غرب شهرستان مهران واقع شده است. در زمان هلاکوخان مغول، عدّه‏اى از عشایر مهاجر که از حواشى استان کرمانشاه براى چراى دام به محل صالح آباد آمده بودند، به قبر این بزرگوار مى‏رسند و بنایى در  همان زمان برگرد آن مى‏سازند. در عصر صفویّه، بنا به دستور والى وقت، مقبره‏اى بزرگ‌تر بر آن ساخته مى‏شود. و نیز در زمان ناصرالدّین شاه، این مقبره مجدّداً توسّط والى پشتکوه تجدید بنا مى‏شود. بر دیوار امامزاده، این کتیبه به چشم مى‏خورد: «در سال 1308 هجرى قمرى در زمان حکومت ناصرالدّین شاه قاجار و به توفیق و اهتمام غلامرضا خان، والى لرستان و پشتکوه و به معمارى استاد حسین دزفولى بناى آن تجدید گردید...».