مزارات ایران و جهان اسلام

این بقعه در خیابان شهید رجایی، در محلّة چهار منار یزد واقع و در اصل شامل مدرسة بزرگ و بناهای وابسته بوده که به مرور زمان ویران گشته و به مزاری تبدیل شده است

این بقعه در خیابان شهید رجایی، در محلّة چهار منار یزد واقع و در اصل شامل مدرسة بزرگ و بناهای وابسته بوده که به مرور زمان ویران گشته و به مزاری تبدیل شده است.

این بقعه باشکوه در نزدیکی مسجد جامع یزد واقع است و از شاهکارهای معماری اسلامی قرن هشتم هجری به شمار می­رود.

بنای فعلی آرامگاه که اتاق گنبد داری از مدرسة قدیمی سیّد رکن­ الدّین است، بخش کوچکی از یک مجموعه بسیار وسیع شامل مدرسه؛ رصدخانه، کتابخانه، مسجد، بیت الادویه، دارالشفا و خانقاه است.

بقعه سیّد رکن الدّین که بازمانده آن مجموعة وسیع است که در اصل گنبد مدرسه رکنیه بوده و گاه برخی از مردم یزد از آن به نوان مسجد سیّد رکن الدّین یاد می‌کنند. همچنین به اعتبار رضدخانة آن، به نام «مسجد وقت و ساعت» نیز نامیده شده است.

این زیارتگاه در محلّة‌ دروازة‌ مصلّی عتیق که سابقاً کوچه‌ای بر کنارش قرار داشت و به کوچة دروازة مصلّی مشهور بود، واقع شده و بدین خاطر به امامزاده سیّد خلیل نیز «سیّد مصلّی» می­گفتند

این زیارتگاه در محلّة‌ دروازة‌ مصلّی عتیق که سابقاً کوچه‌ای بر کنارش قرار داشت و به کوچة دروازة مصلّی مشهور بود، واقع شده و بدین خاطر به امامزاده سیّد خلیل نیز «سیّد مصلّی» می­گفتند. در سالیان اخیر با ایجاد خیابان وسیعی به نام «بلوار امام زاده جعفرp» این بقعه بر کنار خیابان واقع شده است.

این زیارتگاه در خیابان شهید رجایی، و امتداد کوچة غربی بازارچة‌ چهار منارِ‌ شهر یزد قرار دارد.

بنای ساده‌ای از خشت و گل است و دارای چند طاق گنبدی، ایوانهای نامنظم و ضریح کوچک است. برسر درب بقعه نوشته شده؛ «ولادت 1004 ﻫ .ق زیارتگاه سیّد جلال الدّین چهار منار رحلت 1084 ﻫ . ق».

تصویری از بقعة امامزاده سید جلال الدین

امامزاده سیّد جلال الدّین از سادات عریضی قرن یازدهم هجری است و معاصر با شاهان صفوی (907- 1136) بوده است. آرامگاه او اخیراً مرمّت و بازسازی شده است.[1]

این زیارتگاه در خیابان قیام شهر یزد، جنب مسجد حاجی یوسف در کوچه زنبق واقع شده است.

این زیارتگاه در خیابان قیام شهر یزد، جنب مسجد حاجی یوسف در کوچه زنبق واقع شده است. راه بقعه از مسجد بزرگ حاج یوسف می­گذشت، پس از خریداری زمین پیرامون آن، به مسجد ساباط ملحق گشته است. قبر امامزاده را به اندازه چند سانتی متر بالا آورده‌اند و بر روی آن پارچه سبز گذارده‌اند. گویند که سیّد ابراهیم از نوادگان امام موسی بن جعفرAاست. در افواه مردم به بقعه سیّد محمّد ابراهیم نیز گفته می­شود.

این زیارتگاه در خیابان انقلاب شهر یزد، در کوچه و محلة‌ شیخ داد واقع شده است.

اصل بنا به شکل مربع و به ابعاد 9/5 × 77/7 سانتی متر و با ضخامت دیوار 40/1 سانتی متر و شامل ایوان باشکوه به ارتفاع حدود پانزده متر، حسینیه و آب انبار و مسجد است.

این بقعه متعلّق به «دادا محمّد»‌ مشهور به «سلطان شیخداد» است. او هم زمان با حکومت آل مظفّر در شهر یزد زندگی می­کرد. بقعه سلطان شیخداد شامل مقبره‌ای با پوشش گنبدی و ایوانی در جلو است. در ضلع شرقی و جلوی ایوان، یک حیاط با غرفه های دوطبقه‌ای در طرفین دیده می­شود که صحن حیاط را به حسینیه شبیه کرده است. بقایای یک حسینیه در قسمت ورودی بنا دیده می­شود و در مدخل آن نیز سردر بلندی با کاربندیِ گچی در وسطِ دو گوشواره دیده می­شود. مصالح اصلی ساختمان، خشت و گل و قسمت داخلی بقعه سفید کاری شده است. این بقعه در سال 726 هـ.ق شکل گرفت.

این بقعه در کوچه‌ای در قسمت شمالی میدان میرچقماق یزد واقع شده است.

بنائی است یک اتاقی با گنبد شبکلاهی و پوشیده از کاشیهای سبزرنگ، پوشش داخلی بنا از گچ است و تعدادی کاشی معرّق در مقرنس­های آن بکار رفته است. این بنا فاقد هر گونه سنگ و کتیبه است جز اینکه در تعمیرات اخیر، کتیبه‌ای به این مضمون در سردرب آن نصب نموده‌اند؛ «آرامگاه علیا حضرت معظّمه صاحب خیرات مبرّات و میراث ستّی فاطمه بانی مسجد امیرچماق در سنه 841 هـ.ق.»

این زیارتگاه در خیابان امام خمینی u ، رو به روی درب غربی مسجد جامع کبیر شهر یزد واقع است و به «امامزاده دوشنبه» معروف می­باشد.

اصل بنا از خشت و گل و دارای گنبد عرقچنیی و چند سنگ قبر به تاریخ های قرن دهم هجری قمری دیده می‌شود. بر سنگ قبر مرمرین به ابعاد 48 × 182 و ارتفاع 28 سانتی متر به خطّ نستعلیق این دو بیت نوشته شده است.

شمس فلک وفا به فیض ازلی               روسوی بهشت کرد با مهر علی

چون معتقد شاه ولی بود بجوی            تاریخ وی از معتقد شاه ولی (915)

این بقعه در خیابان سیّد گل سرخ، در ضلع شمالی شهر یزد، در خارج از باروی شهر قدیم واقع شده است.

این بنا که به صورت ویرانه­‌ای درآمده بود، در سالیان اخیر توسّط میراث فرهنگی مرمّت شده است. به استناد کتاب جامع مفیدی، محل احداث این بقعه در محدوده گورستانی موسوم به «زنگیان» بود. همچنین به باغ بزرگی در همین محل، موسوم به باغ زنگیان اشاره شده است.

این بقعه، شامل صفّه‌ها، اتاق‌ها، طاقچه‌ها و سردرب است. تمام فضای آن از جرزهای قطور و طاق و تویزه‌های کاربندی و رسمی ‌بندی تشکیل شده است. در ساخت این بنا عمدتاً از خشت و گل و در کف، پله‌ها، پادامن صفّه‌ها و بخش‌هایی از سقف، از آجر، گچ و نی استفاده شده است.

این زیارتگاه که در کوچه شهید میرزا محسن جوکار شهر یزد قرار دارد. بنایی ساده و تازه ساخت به شکل مستطیل و به ابعاد 5/7×4 متر با گنبدی عرقچینی چهار ضلعی است که انتهای آن را نورگیری تعبیه نموده‌اند و به صورت چند ضلعی در آورده‌اند. درب بقعه از جانب مغرب باز می­شود. بر روی قبر ضریح آهنی به ابعاد 2×1 متر و به ارتفاع 2 متر قرار دارد. ارتفاع گنبد از سطح بام حدود سه متر است و با کاه و گِل اندود شده است.

بقعه فاقد تزئینات است و حدود 10 الی 15 سال قبل بنا شده است. از هویّت شخصیّت مدفون در آن اطّلاعی حاصل نشد.

این زیارتگاه در پسِ کوچه‌های محلّه ابوالمعالی خیابان سیّد گل سرخ، نزدیک بازارچة باغ گندم شهر یزد واقع شده که اهالی وی را سیّد یحیی و امامزاده آقا یحیی می­خوانند.

این بنا در مساحتی حدود پنجاه متر مربع از خشت و گل، و در سال 1276 ﻫ . ق توسّط بانیان خیر احداث شده و در سال 1355 ﻫ . ش نیز توسّط مرحوم محمّد درخشش بازسازی شده است.

بقعه در عین سادگی، دارای سر در، و ضریح آلومینیومی به طول 20/1 و عرض چهل سانتی‌متر است. بقعه به شکل مستطیل و به طول هفت  و عرض دو متر است که اضافاتی در پشت آن قرار دارد. در گذشته این مزار از شکوه و عظمت خاصّی برخوردار بود.

این زیارتگاه در بلوار دهه فجر، در محلّة «مریم آباد» یزد، قرار دارد. چون عدّه‌ای از سادات عریضی در این محل مدفون‌اند، این زیارتگاه را مقبره سادات «قل هو اللّهی» نیز گفته‌اند و به دلیل این که مردم بیشتر در روز شنبه به زیارت این بارگاه روی می­آورند، به «امامزاده شنبه» نیز شهرت یافته و به بقعه زرندیان در کتب تواریخ یزد خوانده می­شود.

این زیارتگاه در بلوار دهه فجر، در محلّة «مریم آباد» یزد، قرار دارد. چون عدّه‌ای از سادات عریضی در این محل مدفون‌اند، این زیارتگاه را مقبره سادات «قل هو اللّهی» نیز گفته‌اند و به دلیل این که مردم بیشتر در روز شنبه به زیارت این بارگاه روی می­آورند، به «امامزاده شنبه» نیز شهرت یافته و به بقعه زرندیان در کتب تواریخ یزد خوانده می­شود.

این زیارتگاه در خیابان امام خمینی شهر یزد، مقابل درب اصلی بیمارستان سیّدالشهداA واقع شده و به سیّد نصر مشهور است.

بنای قدیم امامزاده در صحرای محلّه «آبشور» قرار داشت که اینک به جهت گسترش شهر، در داخل شهر قرار گرفته است. بارگاه قدیمی شامل یک حرم کوچک و مربع شکل با چهار صفّه در چهار سـمت و یـک گنبدخشتی کوتاه بود. مرقد امامزاده در سال 1352 ﻫ . ش در حرم کوچکتر ومزیّن به دریچه‌ها و شبکه‌های رنگین قرار داشت. بارگاه کنونی شامل یک اتاق کوچک، یک سالن نمازخانه و دو درب کوچک شمالی و جنوبی است. بنا به نقلِ مؤلف جامع مفیدی سیّد نصر در محلة «سلغرآباد»، کشتخوان آبشور، به خاک سپرده شد.[1]

این زیارتگاه نزدیک آستانة امامزاده ابوجعفر محمّدA، در محلّه مصلّی عتیق، کوچه جعفر خواجه حسینی قرار دارد.

شالوده بنا از خشت و گل و متعلّق به زمان سلجوقیان است. امامزاده در قبرستان قدیمی و در ضلع جنوبی آن واقع شده بود و دارای حرم، چهار صفّه، صحن و گنبد کوچک بود و در سدة سیزدهم به چند کاروانسرا تبدیل شد. در سدة نهم هجری مصلّای صفدرخان در یزد احداث گشت و مصلّای سلاجقه را « مصلّای عتیق» نامیدند. حرم این امامزاده با چهار ایوان متعلّق به سدة ششم یا هفتم هجری و صحن شرقی و گنبد آن متعلّق به سدة سیزدهم است. صورت دو قبر در وسط بقعه مشاهده می­شود که با ضریحی از آهن محافظت می­شود. اهالی محل نام یکی از مدفونین را سید محمّد ذکر می­کنند و در دانشنامه مشاهیر یزد بدون هیچ مدرکی از سادات موسوی قلمداد شده است.

این زیارتگاه در شمال مسجد جامع یزد در محلّه فهّادان قرار دارد و شامل گنبد، اتاق و حیاط کوچکی است.

کاشیکاری‌های این بقعه متعلّق به سدة نهم هجری است. بر پایین پای قبر، سنگ قبری از قرن پنجم هجری به اندازه 15×32 سانتی‌متر نصب است و به خطّ کوفی بر آن چنین نقر شده است: «هذا قبر ابوالعباس احمد بن ابراهبم النقیب توفّی فی جمادی الآخر سنه اربع و سبعین واربع مائهu».

بنابراین شخصیّت مدفون در بقعه ابوالعبّاس احمد بن ابراهیم النقیب متوفّای 474 ﻫ . ق است که معروف به «سیّد طاووس» و بنا به نوشته دانشنامه مشاهیر یزد از نوادگان امامزاده جعفرA، و از سادات عریضی است.[1]

آرامگاه این امامزاده در محلّه «سیّد صحرا» خیابان شهید مطهّری و نرسیده به میدان فرهنگ شهر یزد واقع شده و در بین مردم به «سیّد مراد» معروف است. این آرامگاه نزد زرتشتیان نیز محترم بوده و زیارتگاه آنهاست.

سیّد صحرا از قبرستان‌های مشهور یزد و در جانب غربی آن و بر سر راه تهران نزدیک به نصر آباد واقع بود. اما امروزه به جهت گسترش شهر یزد، در محدوده داخل شهر محسوب می‌شود. در جامع مفیدی به این مزار اشاره‌ای شده و می­نویسد:

«سیّد صحرا در حوالی سرچشمه کثنویة حومه مدفون است ...»[1]

این زیارتگاه با شکوه در خیابان امام خمینی شهر یزد و در محلّه‌ای به نام سهل بن علی واقع شده است.

مجموعه‌ای است مرکب از گنبد مرتفع و چند صفّه و اتاق و مسجد کوچک و حیاط، که اهالی نسبت بدان احترام بسیار قائلند. قدمت بنای گنبد و کتابه‌‌های گچبری آن از آثار قرن هشتم هجری است.

هسته مرکزی بقعه با طرح مربع و به ابعاد 5/8 متر و ضخامت دیوار 5/1 متر ساخته شده است. درست در وسط این فضا، صورت قبری قرار گرفته که طول آن سه و عرض آن یک متر است.

این زیارتگاه با شکوه در یک کیلومتری جنوب خاوری شهر جدید حمیدیا و در خارج از آبادی دهنو[1] از توابع فهرج واقع شده است.

بنا به شکل و به ابعاد 26×26 مترمربع است که دارای دوازده ستون جهت نگهداری سقف احداث شده است. در وسط این ستون ها، تعداد هشت ستون مرتفع‌تر به بلندی تقریبی شش متر، تعبیه نموده‌اند، تا گنبد رفیع بارگاه بر آن استوار شود. گنبد از نوع شلجمی دو پوش به قطر 8 و ارتفاع 10 متر می‌باشد که از داخل به صورت عرقچینی و سراسر آن با کاشی‌های لاجوردی و سبز مزیّن گشته و ابهّت خاصّی به بارگاه داده است. در ساقة یک متری گنبد، تعداد شانزده پنجره کوچک جهت نورگیری تعبیه شده است

این زیارتگاه در خیابان امام خمینی  uشهر یزد، در محلّه فهّادان، کوچه بغه واقع شده است.

بنایی قدیمی از خشت و گل و به ابعاد 12×12 متر است که درب آن از جانب جنوب و شامل یک سر درب کوچک به ابعاد 4×2 متر است. در وسط بنا دو ستون قطور جهت برقراری گنبد خانه تعبیه شده است. گنبد بنا عرقچینی به قطر 7 و ارتفاع 2 متر است. ضریحی آهنی به طول 2 و عرض یک و ارتفاع 75/1 سانتی‌متر از قبر محافظت می‌کند که قبلاً متعلّق به امامزاده سیّد نصرالدّین بوده است.

بنا متعلّق به 320 سال قبل و مربوط به دوره صفویّه است و تعمیراتی در زمان پهلوی و دهه اخیر در آن انجام گرفته است. مسجدی نسبتاً بزرگ در مقابل امامزاده قرار دارد که به مسجد امام حسن مجتبیA شهرت دارد و جزو حرم محسوب می­شود.

از دیرباز، شخصیّت مدفون در بقعه، از نوادگانِ امام حسن مجتبیA شهرت دارد و او را جدّ سادات طباطبایی یزد می­دانند.

این زیارتگاه با شکوه که در دروازه قرآن یزد و در ضلع جنوبی جاده یزد – تهران (بلوار جمهوری اسلامی) واقع شده، از بقاع متبرکه و پر رونق شهرستان یزد به شمار می‌آید.

بنای اصلی که از خشت و گل و با نمای آجری متعلّق به دوره قاجاریّه بوده، در سال 1348 هـ.ش تخریب و به جای آن بنای بسیار با ابّهتی ساخته شده است.[1]

بارگاه فعلی که الحام گرفته از بنای معظم امامزاده جعفر (بلوار امامزاده جعفر) شهر یزد است، با ابعاد کوچک‌تر و به اندازه تقریبی 32×32 متر بنا شده است.