مزارات ایران و جهان اسلام

بقعة این امامزادگان در روستاى میشیجان بالا [علیا] از دهستان گله‏زن و در کیلومتر 5 جادّه خمین ـ تهران واقع شده و به «شاهزاده عبداللَّه و شاهزاده یحیى و آقا عبداللَّه» مشهور است. در یکصد متری این بنا، بقعة دیگری قرار دارد که از آنِ دو خواهر این امامزاده مشهور است.

بقعة این امامزادگان در یک کیلومترى شرق روستاى تبرته و در 19 کیلومترى شمال غربى شهر فرمهین واقع شده و به «شاهزاده عبداللَّه و شاهزاده رقیه خاتون» مشهور است.

ساختمان بقعه که بجا مانده از دورة سلجوقى است، شامل، یک درگاه بزرگ الحاقى و دو فضاى جانبى گنبددار است. ایوان ورودى در جانب جنوب قرار دارد و در سمت راست و چپ دیوار داخلى آن دو ورودى به سوى دو بقعه تعبیه شده است.

بقعة این امامزادگان، در خیابان شهید بهشتى شهر اراک و در محلة عبّاس آباد قرار دارد و از بناهاى منحصر به فردى است که قدمت آن بیشتر از قدمت شهر اراک مى‏باشد.

این بنا، داراى هسته‏اى مرکزى و الحاقى در شرق و غرب مى‏باشد. هستة مرکزى، یک چهار طاقى است که با پلان صلیبى شکل در زیر بناى سردابه‏اى قرار دارد. شالودة بنا از خشت خام ساخته شده و ستون‏هاى آن بسیار حجیم است. این افزایش حجم، باعث شده تا دالان کوتاهى از چهار طرف زیر گنبد خانه به وجود آید.

بقعة این امامزاده در محلّة پایین شهر محلّات واقع شده و به «شاهزاده عبداللَّه» مشهور است. به نوشتة مدرّسى طباطبایى، در سال 1324 هـ . ق، به استناد خوابى پدیدار گردیده و چون در کنار راه قم به اصفهان قرار گرفته، رشد و گسترش سریعى داشته است، اما مرحوم فیض ، در «گنجینة آثار قم»، بناى اصلى آن را از آثار قبل از صفویّه مى‏داند و مى‏نویسد: بقعة مورد نظر، به شکل مربّع به دهانة 8 و ارتفاع 9 متر، مشتمل بر چهار شاه‏نشین، هر یک به دهانة 4 و عرض یک متر است که از هر کدام، به جز شاه نشین غربى، درى به خارج گشوده مى‏شود. در چهار زاویة بقعه، نیم طاقى بالا آمده و صورت چهار ضلعى را به هشت ضلعى و قدرى بالاتر، به شکل شانزده ضلعى و بالاى آن به فلکه‏اى تبدیل کرده و پاطاق گنبد عرقچینى بر آن استوار شده است. جدار بقعه، داراى نقّاشى غیر ممتازى به تاریخ 1343 هـ. ق است. بر فراز بقعه، گنبدى کلاه‌خودى به قطر و ارتفاع 12 متر از آجر وجود دارد که اینک با کاشى‏هاى خشتى پوشش یافته است.

بقعة این امامزاده در روستاى نیوشت، در 25 کیلومترى شمال غرب شهر ساوه، بعد از روستاى سقانلیق واقع شده و به «فاطمه بنت مرداویج» نیز مشهور است.

ساختمان بقعه که از آثار دورة صفویّه است شامل، یک ایوان ورودى و یک فضاى آرامگاهى (حرم) است. بر روى اتاق مرقد، یک گنبد آجرى هشت ترک قرار دارد که بر روى ساقه‏اى نسبتاً بزرگ استوار است.

بقعة باشکوه این امامزاده در یک فرسنگى آوه، بین آوه و ساوه و در یک کیلومتری سمت شرق جادة سلفچگان، در خارج از روستای اوجان از دهستان قره‌چای واقع شده و به «شاهزاده عبدالله اوجان» مشهور است.

بقعة باشکوه این امامزاده در یک فرسنگى آوه، بین آوه و ساوه و در یک کیلومتری سمت شرق جادة سلفچگان، در خارج از روستای اوجان از دهستان قره‌چای واقع شده و به «شاهزاده عبدالله اوجان» مشهور است.

بقعة این امامزاده در روستاى کودزر، در 30 کیلومترى  جادّة اراک به خمین و 7 کیلومتر دورتر از جادّه  ترانزیتی، نزدیک روستاى حسن‏آباد واقع شده و به «شاهزاده عبدالله» مشهور است.

بنا بر روى سطح مرتفعى که نزدیک سه متر از سطوح اطراف بلندتر است، با نقشة هشت ضلعى به ابعاد هر ضلع، 20/4 متر ساخته شده و داراى دو ورودی یکى در شمال شرقى و دیگرى در جنوب شرقى است. گنبد امامزاده،کروى یک پوش با پوشش سیمانى است. ارتفاع داخلى بنا،از کف تا گنبد، 15 متر است و تمام دیوارهاى داخلى، از ارتفاع یک تا 12 مترى گچ‌برى شده است؛ اما سطح زیر گنبد،فاقد تزیین است. شیوة گچ‌برى بنا، آن را به قرن ششم هجرى قمرى مربوط مى‏کند.

بقعة این امامزاده در 46 کیلومترى شمال غربى شهر اراک و در میان روستاى فارسیجان قرار دارد.

ساختمان بقعه، قدیمى و از خشت و گل می‌باشد که شامل حرم و شبستان ورودى است. حرم اصلى امامزاده، اتاق مربّع شکلى است که گنبد عرقچینى آجرى با روکش گچ دارد. در زیر گنبد، نقّاشى‏هایى به صورت گل و بوته به چشم مى‏خورد که در کتیبة داخلى آن با رنگ طلایى در زمینة سبز، آیة الکرسى نوشته شده است.

بقعة این امامزاده در 12 کیلومترى شمال غربى شهر خنداب و در چهار کیلومترى جنوب غربى روستاى امامزاده (قلعه چه) از دهستان دهچال قرار دارد و بسیار مورد احترام اهالى است.

ساختمان بقعه که از آثار دورة صفویّه، قاجاریّه و پهلوى است، از سنگ لاشه و خشت‏وگل ساخته شده و شامل؛ دو ایوان، حرم، شبستان و گنبد است. ازارة دیوارها گچ‏اندود است و هشت طاق‏نما در داخل حرم تعبیه شده است. مرقد امامزاده به اندازة 120 سانتى متر از کف بقعه بالا آمده و باگچ پوشش یافته است. بر گرد مرقد، ضریح آهنى مشبّک قرار دارد. درِ ورودى بقعه قدیمى و منبّت کارى شده و کتیبه‏اى به این مضمون در آن دیده مى‏شود: «هو الواقف بالضمائر وقف کرد عالى جاه اللَّه یارخان از براى سنگ قبرهایى در اطراف بقعه به تاریخ 1297 ـ 1306 ـ امامزاده عمل استاد امیرقلى توسرکانى، حرّره میرزا مهدى چندى 1284».

بقعة این امامزاده در شهر آستانه و در چهل کیلومترى جنوب غربى اراک واقع شده و بسیار مورد توجّه اهالی است.

این بقعه درگذشته داراى چهار صحن و سرا بوده است.

1. صحن قدیم، در قسمت شمالى بقعه، که در حال حاضر اثرى از آن نیست.

بقعة این امامزادگان در 500 مترى شمال دهکدة آوه و 20 کیلومترى شهرستان ساوه واقع شده و به «شاهزاده فضل و سلیمان» مشهور است.

ساختمان بقعه، دارای گنبدى باستانى است که طبق تصریح کتاب «النقض» ـ تألیف شیخ عبدالجلیل قزوینى به سال 556 هـ. ق، و همچنین کتاب «مجالس المؤمنین» قاضى نوراللَّه شوشترى، مدفن فضل، سلیمان و موسى فرزندان بلافصل امام کاظم ‰ است. گنبد بنا، به شکل برجى است که از آجر ساخته شده است. شیوة چیدن آجرها، سطح گنبد را منقوش کرده است.

در پایین و خارج نراق گورستانى وجود دارد که دو بناى باستانى در آن وجود دارد، یکى از آن‏ها بقعة امامزادگان شش امامزاده است که به شاه سلیمان و شاه هادى معروف و در مجاورت شهرداری شهر نراق قرار دارد.

بقعه مشتمل از حرم، ایوان، گنبد، صحن و چند بقعة خانوادگى است. در این امامزاده شش نفر به اسامى؛ شاه هادى و شاه سلیمان از احفاد امام على بن ابى طالب ‰ و شاهزاده مهدى، شاهزاده مطهّر و شاهزاده طاهر و شاهزاده حسین از احفاد امام کاظم ‰ مدفونند.

بقعة این امامزاده در ابتداى روستاى راونج و بر کنارة راه ورودى روستا واقع شده و به «شاهزاده سلیمان» مشهور است.

ساختمان بقعه که از آثار دورة قاجار و اوایل پهلوى است از خشت و گل ساخته شده و داراى گنبد مخروطى شکل و دو در ورودى، یکى در شرق و دیگرى در جنوب است. درِ جنوبى داراى ایوان سفیدکارى است و بر پیشانى آن شکل شیر گچبرى شده و سقف آن نیز با تیرچوبى پوشیده شده است.

بقعة این امامزاده در میان روستاى روشنایى (وفس) از دهستان خنجین و در 14 کیلومترى شرق شهر  کمیجان واقع شده است.

ساختمان بقعه از آثار دورة قاجاریّه و شامل ایوان، حرم و گنبد است. گنبد از مصالح تلفیق سنگى ساخته شده و با سیمان پوشش گردیده است. در داخل حرم، هشت طاقنما وجود داشته و نورگیرها، پنجرة مشبک گره‏چینى دارد. ضریح چوبى با طرح پنجرة فولادى روى مرقد قرار گرفته که توسّط «استاد وفسى» در سال 1354 شمسى ساخته شده است. در یک قالب گچى موجود در حرم، با مرکّب کتیبه‏اى نوشته شده که نام بارگاه (بارگاه معصومه) و نام بانیان (محمّدحسین ـ محمّدعلى) و نیز مقدار مصالح و هزینه و تعداد افرادى که در ساخت بقعه مشارکت داشته‏اند ذکر شده است.

بقعة این امامزاده، در 12 کیلومترى جنوب فرمهین، پس از سه راهى جادّه ساروق و در میان روستاى آهنگران واقع شده و به «شاهزاده زینب خاتون» مشهور است.

بناى بقعة امامزاده را در حدود 20 سال قبل با حفظ شکل قدیم آن تعمیر کرده و فقط گنبد آن جدید ساخته شده است. بر روى یک قطعه کاشى (18×30) سانتى مترى به رنگ لاجوردى بر زمینة سفید، تاریخ اتمام بناى گنبد قدیم چنین نوشته شده است: «غره شهر ذى القعده سنه 1062 توفیق آثار حاجى بابا میر به صورت اتمام رسانید، عمل نور على اللَّه مرد قمّى مبارک باد» که مطابق با حکومت شاه عبّاس دوّم صفوى (1052ـ1077 هـ. ق) مى‏باشد. فضاى داخلى بقعه، به شکل دایره بود که در وسط آن، صندوقى چوبى به ابعاد 137×137×300 سانتى متر با تزیینات مشبک قرار دارد که قسمت‌هایى از آن آسیب دیده است.

بقعة این امامزاده در میان روستاى مشهد زلف‏آباد، از بخش فراهان، جادة تفرش به فرمهین و در 5 کیلومترى غرب فرمهین و روبروى تپّه باستانى داخل روستا واقع شده و به «شاهزاده قاسم» معروف است.

ساختمان بقعه از دو فضاى مرتبط به هم تشکیل یافته و شامل یک شبستان ورودى مستطیل شکل با سقف هلالى است که در سالیان گذشته بر بقعه افزوده شده است. فضاى دوّم، اتاق مرقد است که به شکل چهارگوش به ابعاد 6×6 متر و داراى هشت طاقنما در اضلاع و زوایاى مختلف آن مى‏باشد. دو نورگیر کوچک، نور داخل اتاق را تأمین مى‏کند. گنبد بنا آجرى دوپوش است و یک قندیل فلزى بالاى گنبد وجود داشت که به سرقت رفته است. نماى خارجى گنبد ایزوگام شده و ازاره حرم سنگ‏کارى و الباقى دیوار آن گچ اندود است.

در وسط بقعه، صورت قبرى است که حدود 70 سانتى‏متر از کف بقعه ارتفاع دارد و سطح آن گچى است. بر روى مرقد، ضریح چوبى قدیمى مشبک با طرح‏هاى گره‏چینى لوزى وجود داشته که در سالیان اخیر به جاى آن ضریح فلزى نصب شده است.

درِ ورودى بقعه، قدیمى و داراى طرح‏هاى هندسى با نقوش کنده‏کارى برجسته و گره‏چینى است. پیرامون بقعه، قبرستان عمومى روستا است که هم اکنون اموات روستائیان در آن‏جا دفن مى‏شوند.

در تابلویى که بر دیوار ورودى بقعه نصب شده، نسب امامزاده با عنوان زید بن قاسم بن حسن المجتبى ‰ آمده است. این در حالى است که تداوم نسلِ امام حسن ‰ تنها از حسن مثنّى و زید، دو فرزندِ آن بزرگوار مى‏باشد. بر این اساس، برخى از پژوهشگران احتمال دادند که شخص مدفون در این بقعه؛ سیّد زید بن حسن الاطروش بن على بن محمّد البطحانى بن قاسم بن حسن بن زید بن امام حسن ‰ مى‏باشد که به تخفیف زید بن قاسم بن حسن ‰ شهرت یافته است. علماى انساب براى على بن محمّد البطحانى که ملقّب به شدید بود، دو فرزند به اسامى حسین الاکبر ملقّب به اطروش و محمّد ذکر نموده‏اند که هر دو در کوفه مى‏زیسته‏اند و نسل اندکى در جرجان داشتند. برخى تعداد فرزندان على الشدید را پنج تن مى‏دانند که سه تن دیگر آنان عبارتند از: حسن الاطروش، قاسم و على. علماى انساب تداوم نسل حسن اطروش را از یک فرزند او به نام زید مى‏دانند که ظاهراً در بقعه کنونى در روستاى زلف آباد تفرش مدفون است. نسل زیادى از نوادگان سیّد حسن اطروش در مراغه آذربایجان، قم و بغداد پراکنده مى‏باشند.

بقعة امامزاده زید بن قاسم به شمارة 26100 و در تاریخ 26/12/1387 به ثبت آثار ملّى و تاریخى رسیده است.

بقعة این امامزاده در جنوب روستاى جوجین از دهستان قره‏چاى، جادّه قدیم ساوه به قم و در 29 کیلومترى جنوب غربى شهر ساوه واقع شده و به «شاهزاده زکریّا و سیّد زکریّا» مشهور است.

ساختمان بقعه از آثار قرن 8 و 9 هجرى قمرى است که در ابتدا به صورت یک بناى برجى شکل بوده اما در تعمیرات سده‏هاى قبل با احداث یک ایوان و شبستان الحاقى، صورت بنا را به پلان چلیپایى تغییر داده‏اند. مصالح اصلى بنا در پى، سنگ و قلوه سنگ و ملات ساروج و در بدنه، خشت و در بام آن کاه و گل مى‏باشد.

بقعة این امامزاده در میان روستاى حصار قلیچ، در 5 کیلومترى جنوب شرق شهر ساوه واقع شده و از آثار دوره صفویّه است.

ساختمان بقعه داراى یک اتاقِ مرقد با گنبد تک پوش آجرى کم خیز و یک ایوان جنوبى است.

بدنة داخلى و خارجى بنا هشت ضلعى و داخل آن داراى هشت طاقنماى کم عمق و گچکارى شده است. مرقدِ امامزاده حدود 90 سانتى‌متر از کف بقعه ارتفاع دارد. بدنه مرقد سنگى و روى آن اندود سیمان است. در سالیان اخیر این بنا مورد مرمّت قرار گرفته و ازارة آن سنگ کارى شده است. زمین زیارتگاه حدود 200 متر مربّع و در کنار آن قبرستان عمومى اهالى روستا است.

بقعة این امامزاده در ضلع شمالى بلوار خواجه نصیرالدّین طوسى  تقریباً مقابل بقعه سیّد بشیر ـ در شهر ساوه واقع شده و به «شاهزاده حسین» مشهور است.

ساختمان بقعه که از آثار قرن هشتم هجرى است، شامل یک ایوان ورودى در میان دو حجره بزرگ و یک فضاى آرامگاهى مربّع شکل است. پلان اتاق مرقد چهارگوش بوده و یک گنبد نیم کروى آن را دربرگرفته که نماى خارجى آن کاهگل و داخل آن آجرى است. دیوارهاى حرم تا ارتفاع 90 سانتى‏متر با کاشى‏هاى سبز رنگ پوشیده شده و الباقى گچ اندود است.