مزارات ایران و جهان اسلام

بقعة باشکوه این امامزاده در 15 فرسنگى مشهد مقدّس، و در یک کیلومترى غرب روستای میامى، از بخش رضویه و در دامنة کوه واقع شده و به مزار یحیى بن زید ‰ شهرت دارد.

ساختمان بنا، متعلّق به قرن دهم هجرى است. در اطراف بقعه، قبورى با سنگ‌هاى سیاه بلند به (ارتفاع قریب سه متر) بوده که بر آن، اسامى امامان شیعه و نام مدفونین (به خط نسخ برآمده زیبایى) نگاشته شده است. تاریخ دو قطعه از این سنگ‏ها، 902 و 981 هجرى بود که اوّلى مدفن (خواجه نعیم الدّین نعمت اللَّه بن خواجه نظام الدّین أحمد المیمدى) و دوّمى مدفن (خواجه ظهیر الدّین محمّد زمان) است که با ألقاب (وزارت و رفعت پناه أکابر ملاذى) یاده شده است.

بقعة این امامزاده در سه کیلومترى خارج از روستاى محیاباد، از توابع گناباد واقع شده است.

ساختمان بقعه که از سنگ لاشه و خشت و گل ساخته شده همچون بقعه امامزاده احمد بیمرغ طراحى گشته است. بنا به شکل هشت ضلعى است و هر یک از اضلاع آن قریب به 12 متر مى‏باشد.

ورودى اصلى بقعه از جانب مشرق است که در دو طرف آن دو اتاق تعبیه شده است. پس از عبور از این فضا به یک هشتى مى‏رسیم که از شمال به اتاق مرقد راه دارد و به صورت مربع و به ابعاد 8×8 است. در ارتفاع 5 مترى، چهار زاویه اتاق را با ایجاد چهار گوشواره به هشت ضلعى تبدیل و سپس با طانماهایى آن را به دایره و سرانجام گنبد بنا را بر آن استوار ساخته‏اند. گنبد به قطر 8 و ارتفاع 8 متر و به صورت کلاه خودى است و داراى مقرنس‏هاى کمى است. کف و ازاره دوم با سنگ مرمر پوشش یافته و سقف راهرو آئینه کارى زیبایى در سال 1386 صورت گرفته است.

مشهور به «کمرزیارت»، بقعة این امامزاده پس از عبور از پاسگاه شهید سالارى و به فاصله 10 کیلومترى جادة آسفالته و در قلّه کوه جیز یا ترشیز واقع شده و از پاى کوه تا مرقد امامزاده، باید از 472 پله کوچک و بزرگ عبور نمود تا به ارتفاع دو هزار مترى از سطح دریا رسید. در دو طرف این پلّه‏ ها، درختان پسته کوهى و گز به چشم مى‏ خورد.

بقعة باشکوه این امامزاده در نبش و محل تلاقى خیابان اسرار و بیهق شهر سبزوار واقع شده است. آن چه به نظر مى‏رسد، در ابتدا مقبرة امامزاده یحیى بناى ساده و حجره‏اى با چهار شاه‏نشین بوده که بعداً ایوان، و دو مناره، و گنبد و حجراتى بر بناى اصلى مقبره افزوده‏اند و چون در وضع کنونى، هیچ‏گونه تاریخ و کتیبه و سنگ نوشتة حاکى از بناى اوّلیة این مقبره در محل موجود نیست، تاریخ ایجاد بناى حرم امامزاده و ابنیة مجاور آن بر همه نامعلوم خواهد بود و حدس نزدیک به یقین این است که بناى مقبره مربوط به قرن ششم هجرى باشد.

بقعة این امامزادگان در شمال روستاى کروژده از توابع بخش جوین شهرستان سبزوار واقع شده است.

پلان بنا، از بیرون هشت ضلعى است. به جز ضلع شمالى آن که ورودى است، در هر ضلع، طاق‌نماى کم عمقى وجود دارد، ساقة گنبد با عقب نشینى نسبت به دیوار اصلى، شانزده ضلعى‏ست و در هر ضلع، یک طاق‌نماى کم عمق وجود دارد. ایوان، طاق و تویزه است. پیش طاق دوّم سقف مقرنس کارى با اشکال منظم هندسى به رنگ آبى روى گچ نقّاشى شده است.

بقعة باشکوه این امامزادگان در میان روستا بیوه ژن در 55 کیلومترى شهر مشهد در جادة نیشابور واقع شده و بسیار مورد توجّه اهالى است.

بناى قبلى که از خشت و گل و سنگ بود، در سالیان اخیر تخریب شد و بجاى آن بناى بسیار عالى در دو طبقه احداث شده که داراى ایوان، گنبد و گلدسته است.

بقعة این امامزاده در خارج از روستاى زیارت از دهستان سرجام، بخش احمدآباد و در 12 کیلومتری جنوب شرق روستای رباط سفید، در ریشه کوهى با چشم انداز فوق العاده زیبا واقع شده و مشهور به «سیّد نور اللَّه» است.

مزار نظام الدّین بقعة با شکوه این امامزاده در میان روستاى عشق آباد در 16 کیلومترى شهر فریمان واقع شده و مشهور به «سید نظام‏الدّین محمّد» است.

ساختمان بقعه که از آثار دورة تیمورى است، داراى ایوان، گنبد و حرم می‌باشد. ایوان با شکوه بقعه به ابعاد 14×6 و ارتفاع 12 متر و داراى طاق جناغى مقرنس کارى است و دو مقصوره در جانبین آن است.

بقعة این امامزاده، در حاشیة جنوبى روستاى چشام (چشم) از توابع بخش داورزن سبزوار، واقع است، بدنة بنا از بیرون، داراى طرح چهار ضعلى منتظم است که بر روى آن، گنبد دو پوش نسبتاً بزرگى را بر آورده‏اند. امروز، این بنا داراى دو ورودى و خروجى در اضلاع شمالى و جنوبى است و احتمالاً درِ جنوبى را سال‌هاى اخیر باز کرده‏اند.

بقعة با شکوه و زیبای این امامزاده در دو کیلومتری درّه‌ای در روستاى خانیکِ از بخش مرکزی شهر گناباد واقع شده و چشم انداز آن فوق العاده زیبا و دیدنى و مشهور به «سلطان محمود» است.

بناى قبلى که از سنگ لاشه و ملاط گل و گچ ساخته شده بود و متعلّق به دورة صفوی بود، در سال 1347 تخریب شد و بر اساس آن، بناى کنونى به صورت مستطیل و به ابعاد 23×14 متر ساخته شد و شامل ایوان، شبستان، حرم و گنبد است. ایوان بقعه در شمال قرار دارد و ابعاد آن 6×4 و ارتفاع آن بیش از 9 متر است. در دو طرف ایوان دو اتاق کوچک به ابعاد 5/3×70/2 متر تعبیه شده و سپس به شبستان بزرگى به ابعاد 6×12 متر راه مى‏یابد و توسط درى به حرم اصلى که اتاق مرقد در آن است متّصل مى‏شود که ابعاد آن 8×8 است. چهار جهت این اتاق درى به داخل دارد. تمام ازاره و کف
حرم با سنگ مرمر پوشش داده شده و الباقى دیوار بقعه
گچ اندود است.

بقعة این امامزاده در 500 مترى غرب روستاى رهرود (رهورد) از دهستان دولتخانه و در بخش باجگیران در 35 کیلومترى شهر قوچان واقع شده و به «شاهزاده سلطان محمود» مشهور است.

بقعة باشکوه این امامزاده در مجاور آرامگاه عمرخیام در خارج شهر نیشابور واقع شده و یکى از بناهاى زیباى دورة صفویّه است.

ساختمان بقعه با گنبدى کاشى‏کارى و ایوانى بلند، در وسط باغى مشجّر و با صفا قرار گرفته و از ابنیه زیباى قرن دهم هجرى به شمار مى‏رود.

در روستاى شیلگان از توابع بخش لطف آباد شهرستان درگز، قبّه و بارگاهى جلب توجّه مى‏کند که از گوشه و کنار شهرستان و حتى دیگر شهرها، زائرانى را در طول سال پذیرا است. ساختمان بقعه بنایى با شکوه و مجلّل است که، داراى صحن وسیع، گنبدى مرتفع و فاقد تزیینات و کاشی‌کارى، گلدسته و مناره‏اى بزرگ و بلند به ارتفاع تقریبى 20 متر، ایوان، حرم، مسجد مى‏باشد. تاریخ احداث بقعه معلوم نشده است، اما گمان مى‏رود که مربوط به دورة صفویّه باشد که پس از آن، مرمّت و بازسازى شده و هنوز هم ادامه دارد.

به اعتقاد اهالى، وى محمّد الدیباج بن امام جعفر صادق ‰ است که در سال 203 هـ . ق در سن 57 یا 59 سالگى به دست مأمون در جرجان = گرگان به شهادت رسیده است.

بقعة این امامزاده در میان گورستان بزرگ روستاى برج پائین و در مجاورت باغات روستائیان واقع شده و به مشهور به «سید محمّد و خواجه ریحان برج»، مشهور است.

ساختمان امامزاده به صورت هشت ضلعى است و هر یک از اضلاع آن پنج متر مى‏باشد و دو ایوان در شمال و جنوب دارد. در باقى اضلاع شاه نشین و یا صفّه‏اى ایجاد شده و تمام دیوار خارجى آن با آجرهاى سه سانتى مترى تزیین شده است.

بقعة این امامزاده در چهار کیلومتری غرب روستای قزل قلعه، از بخش سرولایت و در حدود 95 کیلومتری شهر نیشابور، در حاشیة رودخانه فصلی قزل قلعه و در دامنه کوهی قرار گرفته که قسمت جنوب شرق آن را قبرستان قدیمی و بخش‌های شمال شرق آن را جادّه خاکی تشکیل می‌دهد و به «سیّد مجید» مشهور است.

ساختمان بقعه، بنایی با پلان چهارتاقی است ک سه جهت شمال، غرب، شرق آن مسدود شده و ضلع جنوبی آن باز است و به عنوان ورودی نقش ایفا می‌کند.

بقعة این امامزاده در میان روستاى گرماب، در 38 کیلومترى غرب شهر نیشابور واقع شده و به «ابوالقاسم و ابو جعفر» مشهور است.

شالودة بنا از سنگ لاشه و ملاط گچ و خشت و گل ساخته شده و سپس با آجر مستحکم گشته و از یادگارهاى دورة صفویّه است. بقعه از خارج به صورت مربع و به ابعاد 10×10 متر است و در جنوب و شمال درى دارد اما درِ اصلى آن از جانب جنوب باز مى‏شود و در هر جهت دو صفه کوتاه با طاق هلالى دارد.

بقعة این امامزاده در انتهاى روستاى سیرغان، در میان قبرستان عمومى، در 5/6 کیلومترى شمال غرب شهر نقاب واقع شده است.

پلان اصلى بقعه از خارج به صورت هشت ضلعى است و هر یک از اضلاع آن قریب به سه متر مى‏باشد. فضاى داخلى بقعه به قطر بیش از 5 متر است که چهار صفّه در چهار جهت دارد. در ارتفاع 4 متری بنا با ایجاد گوشواره به هشت ضلعى تبدیل شده و سپس با طاقنما به دایره و در نتیجه گنبد بنا بر آن استوار گشته است. این گنبد به شکل عرقچینى و به قطر 5 و ارتفاع دو متر است و از داخل آجرى با روکش سیمان سفید و از خارج کاه و گل است. صورت قبرى در نزدیک دیوار شمالى قرار دارد که ابعاد آن 20/1×5/2 متر و ارتفاع 60 سانتى متر است و با پارچة سبز پوشانده شده است.

بقعة با شکوه این امامزاده، در روستاى مشهد ریزه در 26 کیلومترى غرب تایباد قرار دارد و در حاشیة این روستا و در کنار قبرستان، بنایى معروف به مقبرة شاهزاده قاسم است. نقشة این بنا، به صورت مربّع مستطیل با گنبد خانة چهارطاقى (چلیپایى) به ابعاد 70/8×20/8 متر است که در اطراف آن، اتاق‏هایى تعبیه شده است. علاوه بر این، در بدنة داخلى بنا نیز هشت اتاقک (چلّه خانه) ساخته شده است. راه ورود به داخل بنا، از طریق سه ایوان در اضلاع شمالى، جنوبى و شرقى است که در مقابل ایوان شرقى، رواقى با سه درگاه ساخته‏اند و در مقابل آن، قبرى با محجرى زیبا قرار دارد.

بقعة این امامزاد، در روستاى متروک و خالى از سکنة على آباد پایین، در بخش داورزن و به فاصلة صد کیلومترى سبزوار واقع شده و به سلطان سیّد علی اکبر معروف است.

طرح بنا، به صورت مربّع و ورودى آن به شکل ایوانى مشخّص شده است. ابعاد بنا در گذشته 4×4 و عرض ورودى آن 30/1 سانتى متر بود. مصالح بنا، خشت و مقدارى آجر در قسمت فوقانى داشت. ورودى بنا در ضلع شرقى قرار دارد و درِ دیگرى در ضلع غربى داشت که مسدود شده بود. حیاط امامزاده، 12×20 متر و داراى محوّطة مشجرى است. طرح بنا، شبیه به آثار پیش از عهد صفوى در خراسان بود ولى به علّت تعمیرات مکرّر، عناصر بسیار کمى از طرح اوّلیة آن باقى مانده است. نقّاشى سردر ورودى و داخل بنا، ارزش هنرى نداشته و به جهت فرسودگى بنا، کلاً تخریب شده است.

بقعة این امامزاده در میان قبرستان عمومى روستاى برزش آباد واقع شده و بسیار مورد توجّه اهالى است مشهور به «سیّد عبداللَّه اسحاق، یا عبداللَّه بن اسحاق».