مزارات ایران و جهان اسلام

خویشاوندی علویان با امرا و سلاطین ایرانی و نقش آنان در گسترش تشیع

مهاجرت علویان به مشرق زمین (ایران) دلایل متعدد و آثار فراوانی داشت ، برخی از مهاجرتها دعوت حکام ایرانی از علویان برای گسترش تشیع بوده است . در قرن چهارم وپنجم هجری اوج مهاجرت علویان را به ایران شاهد هستیم که در سایهی امنیتی که آل بویه ایجاد کرده بود اتفاق افتاد .

عضدالدوله دیلمی یکی از بزرگ‌ترین حاکمان ایرانی بود که در زمان فرمانروایی او حکومت آل بویه به اوج اقتدار و شکوفایی خود رسیده بود و خلفاء عباسی بازیچة دست آل بویه بودند.

عضدالدوله به خاطر گستردگی قلمرو و فتوحات، احترام به دانش و دانشمندان، سادات و علویان، ایجاد مؤسسات علمی و فعالیت‌های عمرانی از شهرت ویژه‌ای برخوردار است.

یکی از وقایع مهم زندگانی او در دوران کوتاه عمرش که به بهانة حج‌گزاری منجر به وجود نسل پاکی از رسول خدا(ص) و از تبار امام حسن مجتبی7 در ایران شد ، به عقد رساندن خواهر و سپس دختر خود به نواده امام حسن مجتبی است که نسل زیادی از آن پدید آمد و از بزرگان علما و سادات شیراز شدنند . ای عمل عضد الدوله باعث شد تا صاحب بن عباد نیز با یک دیگر از سادات حسنی وصلت نماید و تبار خود را با تبارنامه رسول خدا پیوند دهد . به تاثی از این پیوند ، آل قارون در کرمان نیز با  دعوت از یکی از نوادگان امام صادق (ع) خویشاوندی با آل علی را استحکام بخشید . اگر چه این پیوند ها انگیزه های متفاوتی داشت اما برای علویان تنها تبیلغ تشیع ملاک بود که به آن توفیق یافتنند .

کلید واژه: آل بویه، عضدالدوله، حج، سادات ، علویان ، خویشاوندی ، شیراز ، اصفهان ، کرمان

2 ـ امامزاده آق امام / بندر ترکمن / قراقاشلى …59

3 ـ امامزاده آق مشهد / على آبادکتول / قره بلاغ         …60

4 ـ امامزاده آمنه / تنکابن / گیل محلّه لشکرک  …62

5 ـ امامزاده آمنه خاتون / خنداب / استوه       …63

6 ـ امامزاده آمنه خاتون / قزوین / خیابان ملک آباد       …64

7 ـ امامزاده اباذر / بهبهان / دشت فریدون     …66

8 ـ امامزاده اباذر / قزوین / دربند    …67

9 ـ امامزاده ابافتح / کازرون / آب کنار          …73

10 ـ امامزاده ابراهیم / آباده / یعقوب           …73

11 ـ امامزاده ابراهیم / آران و بیدگل / محلّه جویباره   …81

12 ـ امامزاده ابراهیم / آران و بیدگل / نصرآباد   

به زودی کتاب زیارتگاه های عراق در دو جلد هفتصد صفحه ای با معرفی حدود 450 زیارتگاه عراق از سوی انتشارات مشعر با قریب به چهارصد عکس زیبا از بقاع متبرکه به چاپ خواهید رسید و در اختیار علاقه مندان قرار خواهد گرفت .

از جمله آثار به جاى مانده از سلوکیان در نهاوند، آثار معبدى است که منسوب به سلوکیان است و به معبد «لااودیسه» معروف بوده است. مکان دقیق این معبد مشخص نیست، اما آثارى که از نواحى تپّه مرکزى شهر به نام تپّه دوخواهران به دست آمده، این احتمال را قوت مى بخشد، که محل معبد این مکان بوده است. این معبد را آنتیو کوس (آنتیو خوس) سوم پادشاه سلوکى در این شهر براى همسر خود، ملکه لااودیسه بنا کرده است. در حفاریهاى سال 1325 (1946 میلادى) کتیبه بزرگى به ابعاد 36×85 سانتیمتر در 33 سطر به خط یونانى پیدا شد، که مربوط به آنتیو کوس سوم است. ترجمه این کتیبه، توسّط «لویى روبرو» در شماره هفتم مجله «هلینکا» انتشار یافت.

در 15 کیلومترى شهر نهاوند، در ضلع شمالى روستاى بابا قاسم خرابه هاى مرتفعى وجود دارد، که از قلعه هاى دوره اشکانى بوده است. این خرابه ها، به خرابه هاى قلعه سرسام گبرى هم شهرت دارد. قسمتى از ساختمانهاى اهالى روستاى بابا قاسم نیز، بر روى بخشى از محدوده این تپّه بنا شده اند. همچنین، در سال 1369 باستان شناسان میراث فرهنگى، نمونه هایى از سفال هاى این تپّه را جهت آزمایش جمع آورى نموده اند. از این قلعه تاریخى، گرچه جز خرابه اى باقى نمانده است، اما جاى تامل است، که على رغم گذشت قرنها، چگونه هنوز هم ویرانه هایى بسیار مرتفع از این قلعه، بر جاى مانده اند؟ که شاید حاکى از شکوه و جلال و استحکام آنها بوده باشد. براى بازدید از این یادگار تاریخ باستان، مى توان از طریق جاده فرعى نهاوند، به روستاى باباقاسم منشعب از 8 کیلومترى جاده ورودى این شهرستان از سمت ملایر، اقدام نمود.

این تپّه در 19 کیلومترى جنوب غربى شهر نهاوند و 2 کیلومترى سرآب گیان و در کنار روستایى به همین نام قرار گرفته است و به عنوان یکى از قدیمى ترین آثار تاریخى، قابل بازدید و تحقیق مى باشد. باستان شناسان، قدمت این منطقه را 37 قرن قبل از میلاد مسیح(علیه السلام) مى دانند و مورّخان را عقیده بر این است که 5500 تا 5700 سال قبل، در این تپّه مردمانى مى زیسته اند، که از اقوام بومى ایران بوده اند و تمدّنى شبیه به تمدّن بین النهرین داشته اند. ولى بعدها، این قوم توسّط اقوام اروپایى و آسیایى از بین رفته و قوم جدید، تمدّن درخشان جدیدى را به وجود آورده اند که با تمدن بین النهرین شباهتى نداشته است.

براى اولین بار یکى از مورّخین به نام «هر تسفلد» در تپّه گیان یک نوع سفال منقشى مى بیند، که بنا به اظهار وى، نمونه هایى از آن سفال ها را در سال 1936 میلادى، نزد عتیقه فروشان همدان دیده است. لذا ـ چند سال بعد، موزه لوور پاریس به پرفسور رومن گریشمن و ژوژکنتنو ماموریت مى دهد، تا کاوش هاى وسیع ترى را در این محل انجام دهند. این کاوش ها در سال 1310 انجام شد و نتیجه مطالعات آنها در کتاب «کاوش در تپّه گیان نهاوند» منتشر گردید. او و هیئت همراه، تپّه گیان را تا عمق 19 مترى حفارى نمودند و در نتیجه تحقیقات خود، به 5 طبقه با خصوصیات متمایز برخورد نمودند، که نشانگر وجود 5 دوره از تمدّن قدیم بود و نشان مى داد که این منطقه داراى قدمتى در حدود 5700 سال است. به شرح زیر:

کلمه سرآب، از دو کلمه سر و آب تشکیل شده که به معنى سرچشمه آب مى باشد. در این منطقه بدلیل آهکى بودن زمین، آب حاصل از بارش با انحلال آهک براحتى در زمین نفوذ مى کند و به صورت چشمه در سطح زمین جارى مى شوند که معمولا بسیار پرآب هم هستند. اهم آنها عبارتند از: سرآبهاى گیان، گاماسیاب، فارسبان، ملوسان، کنگاور کهنه، بنفشه و غیره.

حمام حاج آقا تراب (یا حمام دو قلو)، در محلّه على آباد واقع در بافت قدیمى شهر نهاوند قرار دارد. در سردر ورودى این بنا، کتیبه اى نصب شده که نام بانى حمام و تاریخ ساخت آن را، سال 1230 هجرى شمسى در زمان ناصرالدّین شاه قاجار بیان مى کند. ولى به سبک دوران صفویه ساخته شده است.

علت شهرت آن به حمام دو قلو، به این دلیل است که حمام از دو قسمت تشکیل شده: قسمت اول داراى سردینه (حمام سرد) و گرمینه (حمام گرم) بزرگ بوده و فقط مورد استفاده رجال، اشراف و شاهزادگان قرار مى گرفته و قسمت دوم همان حمام، که آن هم به نوبه خود داراى سردینه و گرمینه بوده (ولى در ابعاد کوچک)، ویژه افراد عادى و طبقات پایین جامعه بوده است.