این آرامگاه با شکوه، در شرق آرامگاه امامزاده محمّد محروق و ابراهیم قرار دارد. این محل، سالیان متمادى، از یادها رفته بود و شاید اگر وجود امامزاده محروق نبود، قبر خیّام نیز به طور کلّى محو و نابود مى‏شد. در سال 1341هـ . ش انجمن آثار ملّى، در فاصلة 100 مترى شمال امامزاده ]دقیقاً شمال شرق[، بناى یادبود این حکیم بزرگ را بنا کرد. این بناى عظیم با استحکام زیاد از آهن و سنگ به صورت گنبدى رفیع با ده پایه بر روى زمین ساخته شده که پایه‏ها با اشکال هندسى و لوزى‏هاى بزرگ و کوچکى به یکدیگر متّصل شده و گنبد تشکیل یافته است. سبک این بنا، مخلوطى از سبک معمارى شرق و غرب و شاید الهامى از اندیشة خیّام و نکات هندسى و ریاضى است که خیّام مقامى والا در آن علوم داشته است. بر اطراف پایه‏هاى گنبد، هرم‏هایى از سنگ‏هایى بزرگ و آب‌نماهایى سنگى ساخته‏اند که داخل آن‏ها کاشى‏کارى شده است. در قسمت غرب آرامگاه، مجموعه‏اى از کتابخانه و موزه و مهمان‏خانه وجود دارد.

این آرامگاه در یک کیلومتری غرب آبادی حضرت سلطان، در هفت کیلومتری غرب بخش نوخندان و در 17 کیلومتری شمال غرب شهر درگز واقع شده است.

ساختمان قدیمی آرامگاه که از آثار دورة تیموریان است، به صورت یک چهار طاقی گنبدی است که از سنگ لاشه و ملاط گچ و ساروج ساخته شده و گنبدی ناری یا عرقچینی بلند در بالای آن قرار دارد. چهار زاویة بنای داخلی را با ایجاد چهار گوشواره به دایره تبدیل نموده‌اند تا بدین وسیله گنبد بنا را بر آن استوار سازند. مدخل اصلی بنا در جانب مغرب قرار دارد و در دو طرف آن دو اتاق وجود داشت که متاسّفانه بر اثر مرور زمان و کم توجّهی ساختمان آن فرو ریخت و خوشبختانه در سال 1373 توسّط سازمان میراث فرهنگی مرمّت اساسی شد.

این آرامگاه با شکوه، در شش کیلومترى شرق شهر نیشابور در نزدیکى امامزاده محروق و آرامگاه خیّام واقع گردیده است. ساختمان قدیمى مقبره، از آثار امیر على شیرنوایى و دورة سلطان حسین بایقراست که در کتاب تذکرة دولت شاه، ذکرى از آن رفته است. اکنون از بناى امیر على شیر نوایى که دولت شاه بدان اشاره کرده، جز سنگ میله بالا سر قبر که تاریخ بنایش ظاهراً 891 هـ . ق بوده، چیزى باقى نیست.

در غرب شهر گلمکان، نزدیک روستاى نوزاد، گنبدى بلند در یک مکان مرتفع از دور دیده مى‏شود و نظر مسافران و عابران را به طرف خود جلب مى‏کند. جاده باریکى از دو سوى تپه به طرف بقعه کشیده شده و راه وصول به آنجا را براى مسافران و علاقمندان آسان ساخته است.

این آرامگاه باشکوه در خیابان شهید مدرس شهر کاشمر و در بلوار شاهدِ این شهر واقع شده است.

پس از شهادت آیت اللَّه سید حسن مدرس  در 26 رمضان سال 1357 هـ . ق مطابق با 23 آذر ماه سال 1316 هـ . ش، جسد او را در محلّى بیرون از شهر کاشمر که آن روزها به «تپّه آخوند» معروف بود، دفن کردند. مردم کاشمر ضمن زیارت قبر مدرس که به قبر «آقاى شهید» مشهور بوده، در تاریکى شب بنایى بر آن مى‏ساختند و روزها مأمورین شهربانى وقت آن را خراب مى‏کردند. پس از سه سال، صورت مزار شهید مدرس علنى شد و پس از وقایع شهریور سال 1320 که به زوال اقتدار رضاشاه منجر گردید، مردم کاشمر به فکر افتادند که مزار شهید مدرس را آباد کنند.

این آرامگاه در میان جادة مشهد به هرات، در حاشیة شهر تربت جام قرار دارد و مشتمل بر ده بناى تاریخى است که در اطراف یک حیاط وسیع ساخته شده است. قبر خود شیخ، بدون هیچ گونه بنایى، به صورت روباز در مقابل ایوان عظیمى قرار دارد.

آرامگاه شیخ احمد بن ابی‌الحسن جامی، یکى از بزرگ‏ترین مراکز زیارتى شرق ایران است که در قرن نهم هجرى به اوج شکوفایى خود رسید.

 این آرامگاه در شمال روستاى نیاز آباد، و در حاشیة جنوبى قبرستان روستا، در 20 کیلومترى جنوب سنگان و حدود 45 کیلومترى جنوب شهر خواف و 12 کیلومترى مرز افغانستان واقع شده است.

ساختمان آرامگاه که بنایى آجرى و بلند است به مزار خواجه مجد و ماضى نیز خوانده مى‏شود و داراى پلان مربع شکل و چهار ایوانى است که هر ایوان از طریق یک درگاهى بر دیوار انتهایى به بیرون راه دارد.

در سه کیلومترى جنوب شرقى شهر تربت حیدریه، در مسیر راه اصلى شهرهاى جنوبی خراسان، روى تپّه‏اى مشرف بر جادّه و ارتفاعات اطراف، مزارى قدیمى و معروف وجود داردکه منسوب به شیخ ابوالقاسم گورکانى (گرگانى) متوفّاى 450 هـ . ق ـ از مشاهیر عرفاى خراسان ـ است. مزار، در آبادى شیخ ابوالقاسم واقع می‌باشد که تا قبل از تعمیر آن، در سال 1340 هـ . ش، به کلاته درویشى معروف بوده است. نام صاحب مزار، مطابق سنگ نوشتة آن، شیخ ابوالقاسم على الکورگانى، از سران عرفاى «صوفیّة معروفیّه» در اواخر قرن چهارم و نیمة اوّل قرن پنجم هـ . ق است.

این آرامگاه در ده کیلومترى شرق بخش جوین در خارج از روستاى بحرآباد واقع شده است. بقعه از خشت و گل ساخته شده و از آثار دورة قاجاریّه است. اصل بنا به صورت مربّع و به ابعاد 5×4 متر است که دو در، در شمال و شرق دارد. گنبدى مخروطى خوابیده به قطر چهار و ارتفاع چهار متر بر بالاى بقعه تعبیه شده و روى آنرا رنگ سبز زده‏اند. از فضاى جانبى تخریب شده بنا معلوم مى‏شود که روزى از شکوه خاصى برخوردار بوده که تخریب شده است. نماى بیرون ساختمان را به جهت خوف از ریختگى با سیمان اندود کرده‏اند و داخل بنا نیز گچ کارى شده است. در وسط بقعه صورت قبرى است که به اندازه سى سانتى متر بالا آمده و روى آن پارچه سبز نهاده‏ اند.

این آرامگاه در کنار روستاى لنگر در 24 کیلومترى شمال غربى تربت جام واقع شده و از آثار امیر على شیرنوایى است.

این بنا، به صورت مستطیل با دو ایوان در جبهه‏هاى جنوب غربى و شمال شرقى و حجره‏هایى در طرفین ایوان شمال شرقى و ضلع شمالى و داراى ابعادی در حدود 60/20 متر عرض و 8/24 متر طول است. شکل داخلى بنا، چهار طاقى است که مقبرة منسوب به شاه قاسم، در شاه نشین نیم هشت ضلعى شمال شرقى واقع شده است.

این زیارتگاه در دو کیلومترى جنوب غربى شهر خواف، بر دامنه کوه خواجه یار واقع شده و شامل مجموعه‏اى از آب انبار و مقبره است که در زمان قاجاریّه مرمّت شده و از گذشته به آن «خواجه یار» مى‏خواندند.

مزار خواجه یار، در بلندترین نقطة دامنه کوه واقع شده و ساختمان آن یک بناى کوشک مانندى در دو طبقه است که در سالیان اخیر مرمّت شده و ابعاد آن 10/14×70/6 متر است. این بنا مشرف به محوطه‏اى محصور در دیوار خشکه چین سنگى است و سکوئى بلند به طول 8 و عرض یک متر بر روى پایه‏هاى آجرى در میان محوطه واقع شده که در واقع محوطه خواجه یار مى‏باشد. در اطراف مقبرة خواجه یار، درگذشته اشخاصى را دفن نموده‏اند که اینک به قبرستان تبدیل شده است.

برج رادکان

این آرامگاه در جنوب غرب روستای رادکان، در وسط مزارع کشاورزی واقع شده و گنبد آن از دور نمایان است و یکی از آثار دورة سلجوقیان به شمار می‌رود.

این آرامگاه که اکنون در بیابان قرار گرفته و از آبادی چند کیلومتر فاصله دارد، در میان یک قبرستان واقع شده و هنوز مردمان آن ناحیه مردگان خود را در آنجا دفن می‌کنند. از قرائن و امارات و آثاری که هم اکنون در نزدیک گنبد هست، پیداست که روزگاری آنجا آباد بوده و احتمالاً گنبد در میان یک قصبه و یا دهکده بوده است.

مردم ناحیه آن را به عنوان گنبد خواجه نقّاش معرّفی می‌کنند، و دیگر جز این چیزی دربارة او نمی‌دانند. کتیبه‌ها و نوشته‌های گنبد ریخته و اطراف آن را به طمع گنج خاکبرداری و کنده‌اند. داخل گنبد تماماً گودبرداری شده و تبدیل به یک خرابه شده و حتی زیر پایه‌ها را هم حفّاری کرده‌اند. با این حال میراث فرهنگی در سالیان اخیر به مرمّت آن اقدام نموده است.

استاد عطاردی در کتاب خود می‌نویسد: در سفری که بین سال‌های 48 تا 50 به منطقة رادکان داشته به این بقعه سر زده و در داخل گنبد سنگ‌هایی بر دیوار نصب بود و نام تنی چند از مدفونان آنجا را نوشته بودند. در میان آن سنگ نوشته‌ها نام میرک را مشاهده کردم، ولی در سال‌های اخیر که بار دیگر به آنجا رفته آن سنگ‌ها را شکسته بودند و دیگر سنگی بر دیوارها نبود.

احتمالاً این گنبد متعلّق به خاندان میرک مشهدی، شاعر و نقّاش معروف باشد، و گنبد خواجه نقّاش اشاره به همین میرک مشهدی است.

این آرامگاه به شمارة 2291 و در تاریخ 27/12/1386 به ثبت آثار ملّی و تاریخی رسیده است.

این آرامگاه، به فاصلة نود کیلومترى شمال غرب شهر سبزوار، و صد مترى شمال غرب روستاى زیر آباد از توابع بخش جوین واقع شده است.

بنا از نوع برج مقبره‌ای است، بقایاى معمارى موجود، حکایت از مستحدثاتی در اضلاع؛ جنوب، شمال و غرب بنا متّصل به گنبد خانه دارد. بر بدنة دیوارهاى گنبد خانه، آثار طاق حکایت از الحاقاتى مستطیل شکل در طرفین بنا دارد. عناصر تزئینى به جا مانده؛ مقرنس و گچ‌برى‏هاى محراب حکایت از اعتبار و مورد توجّه بودن این بنا در زمان حیات آن دارد. پى‏سازى بنا، از سنگ لاشه به ارتفاع حدود هشتاد سانتى‏متر از سطح فعلى بنا، از ویژگى‏هاى آن است.

این آرامگاه در دو کیلومترى خارج از روستاى شرشر، در جادة سرخس ـ مشهد، با چشم انداز بسیار زیبا و خوب واقع شده است.

بناى قبلى که از خشت و گل بود در سال 1386 توسّط حاج آقاى نصاب مرمّت و بازسازى شد. بناى کنونى به صورت 8 ضلعى و هر یک از اضلاع آن به اختلاف 6 و 3 متر است. ایوانى در جانب جنوب دارد که جهت رسیدن به آن باید از 35 پلّکان عبور نمود. ایوان بنا به ابعاد 5×8 متر و ارتفاع 6 متر است که در دو طرف آن دو گلدسته به ارتفاع 10 متر احداث شده است.

این آرامگاه در ابتداى خیابان پیر احمد، منشعب از خیابان شهاب و مقابل حوزة علمیّة احناف شهر خواف واقع شده است.

آرامگاه خواجه، بنایى با پلان مربع و محدود بابعاد 5/6×5/6 متر است. ورودى مزار بر دیوار جنوب غربى و از ایوانى کم عرض با طاق خباتى مى‏گذرد.

آرامگاه باشکوه خواجه ربیع، در چهار کیلومترى شمال مشهد و در انتهای خیابان خواجه ربیع واقع گردیده و شامل بقعه‏اى هشت ضلعى با چهار ایوان بزرگ در وسط ضلع‏هاى چهارگانة اصلى و چهار ایوان پشت بستة کوچک‏تر تزیینى در چهار گوشة پخ بناست. در دو جانب ایوان‏هاى اصلى، اتاق‏هاى مربّع شکلى ایجاد و در گوشه‏هاى شمال غربى و جنوب شرقى، راه‏پلّه‏هایى براى رفتن به بام بنا، جاسازى شده است.

این آرامگاه، در 12 کیلومترى جنوب شرقى مشهد، در منطقه‌ای به نام خواجه اباصلت، در دامنه کوهی واقع شده است. بناى قبلی بقعه، چهارضلعى و طول هر ضلع آن، 5/6 متر و از چهار سو، به وسیلة چهار درگاهى با بیرون ارتباط پیدا مى‏کرد. در دو سمت شرق و شمال آن، دو رواق مستطیل بزرگ به آن الحاق شده بود. در جنوب بنا، ایوانى قرار داشت که ورودى اصلى در آن واقع بود. داخل بقعه، چهار ترنبه و در وسط آن‏ها، چهار طاق‏نما قرار داشت.

 این آرامگاه در شمال خیابان حافظ ابرو در انتهاى باغ مشجّرى از درختان عظیم کاج، در شهر خواف واقع شده است.

آرامگاه در انتهاى باغ و بر روى سکوئى به ارتفاع 10/1 متر بر محوطة چهار گوشى وجود دارد که شبکه‏هاى آجرى آن را در میان گرفته و دربى آهنین بر جبهه جنوبى آن استوار شده و در مجموع به مزار باباى ابدال شهرت دارد.

آرامگاه این فیلسوف بزرگ دورة قاجار، در شرق سبزوار، کنار میدان زند در باغ بزرگى که متعلّق به خود حکیم بوده، واقع شده است. وى در سال 1212 متولّد شده و در سال 1289 هـ . ق وفات یافته است. مقبرة حاج ملا هادى سبزوارى را میرزا یوسف مستوفى الممالک بنا کرده است. این بنا، در سال‏هاى اخیر توسّط انجمن آثار ملّى مرمّت گردیده و ملحقاتى به آن اضافه شده است.

این آرامگاه که به لقمان بابا مشهور است در سه کیلومتری شمال شهر سرخس واقع شده است.

بنا متعلّق به شیخ محمّد بن محمّد لقمان، از عرفاى قرن چهارم است که معاصر با ابوسعید ابوالخیر و شیخ ابوالفضل سرخسى بوده است. در گزارشى که محمّد حسین مهندس به مؤیّد الدوله ـ حاکم خراسان در زمان ناصرالدّین شاه قاجار ـ از مقبرة شیخ لقمان ارائه داده، این چنین یاد شده است: «مزار معروف به الق بابا قریب به شمال سرخس به فاصله نیم فرسخ پایین‏تر است و بنایى است مربع شکل و بسیار مستحکم با آجر و گچ ساخته شده و مقبرة یکى از مشایخ است که در سنة 757 بنا شده است. قریب سه کرور آجر در این بنا به کار رفته است. طوایف ترکمان، نهایت عقیدت را به صاحب این مزار دارند.»